بر مبنای هدف‌گذاری صورت گرفته تا پایان برنامه پنجم توسعه، باید به تولید هفتاد و پنج میلیون تن محصول پتروشیمی دست یافت و با تاکید بر این موضوع که این میزان تولید در سال 1404 باید به 125 میلیون تن ارتقا یابد، این امکان به وجود خواهد آمد تا از رتبه سوم فعلی در خاورمیانه، تصاحب سکوی نخست را تجربه کنیم، اما حتی با داشتن این افق، توسعه و آینده این صنعت با چالش‌های جدی مواجه است.

از مهم‌ترین این موارد، می توان به مباحثی همچون خصوصی سازی و آینده آن، اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها، قیمت خوراک و در نهایت، تحریم‌ها و نحوه تعامل با اقتصاد بین‌الملل اشاره کرد که از جمله مشکلات فرآروی صنعت پتروشیمی در ایران به شمار می روند.

لزوم بازنگری خصوصی سازی در صنعت پتروشیمی

به نظر می‌رسد خصوصی‌سازی انجام شده در صنعت پتروشیمی بدون توجه به زنجیره ارزش و تامین خوراک صورت پذیرفته و تامین خوراک از سوی دیگر واحدها با مشکل مواجه شده است که نیاز به تجدیدنظر در تصمیم‌گیری‌های اتخاذ شده در این زمینه وجود دارد.

از سوی دیگر، بیشتر واحدها با هدف رد دیون دولت به صندوق‌های بازنشستگی که از طریق سهام عدالت یا سایر روش‌ها واگذار شده‌اند و با توجه به مشکلات خاص و حاد گریبانگیر صندوق‌های بازنشستگی، مدیران مربوطه فقط به فکر سودآوری واحدها بوده‌اند و توسعه این صنعت و سرمایه‌گذاری‌های جدید، فراموش شده‌اند که این موضوع، به خصوص درباره واحدهای مرتبط با سهام عدالت به دلیل مشکلات فرآوری افزایش سرمایه این شرکت‌ها، قابل توجه است.

ناگفته نماند در حالی که سرمایه‌گذاری برای تاسیس بسیاری از واحدهای واگذار شده، از محل فاینانس شرکت ملی نفت و شرکت ملی صنایع پتروشیمی تامین شده، اکنون بدهی این واحدها، بر عهده صاحبان جدید است و با توجه به تغییر مدیریت و مالکیت شرکت‌های واگذار شده، تامین خوراک و حتی بحث انتقال زمین بسیاری از مجتمع ها با مشکل مواجه شده است.

هدفمندسازی یارانه ها و دغدغه های پتروشیمی

از آنجا که گاز، خوراک اصلی واحدهای پتروشیمی به شمار می رود، به نظر می رسد با حذف یارانه ها و آزادسازی قیمت حامل های انرژی و در صورتی که قیمت های جدید بدون توجه به مزایای نسبی و بازار رقابتی تعیین نشوند و در نهایت بهای صادرات یا واردات گاز ملاک عمل قرار گیرد، بسیاری از مجتمع های پتروشیمی از جمله واحدهای اوره، آمونیاک، متانول و اتیلن، توجیه اقتصادی خود را از دست می‌دهند و توسعه این بخش از صنعت با مشکلات عدیده ای مواجه خواهد شد.

ضرورت تعامل بیش از پیش با اقتصاد جهانی

باید باور داشت که رشد و توسعه صنعت پتروشیمی با توجه به اعمال تحریم های اخیر سازمان ملل و اتحادیه اروپا و آمریکا، با چالش جدی مواجه شده است و بر همین اساس، دستیابی به فناوری روز دنیا و تامین سرمایه در این صنعت دچار مضیقه خواهد شد. با توجه به اینکه کل سرمایه گذاری های قبلی در صنعت پتروشیمی و فناوری های استفاده شده نیز عموماً از اروپای غربی وارد شده است، نگرانی های برای آینده این صنعت پیش آمده و تنها راه باقی مانده، این است که بتوان با استفاده از مطالعات پایه ای انجام شده قبلی و مهندسی معکوس، به دانش فنی مورد نیاز دست یافت.

همچنین در زمینه ساخت تجهیزات این صنعت نیز که بیشتر آنها با تحریم مواجه شده است، باید اقدام به ساخت داخلی آنها کرد که برای تحقق این مهم، ضروری است سرمایه های لازم از طریق منابع داخلی تامین شود. در این صورت دستیابی به اهداف صنعت پتروشیمی اگرچه غیرممکن نیست، اما نیازمند پیمودن راهی سخت و طولانی است و از آن مهم تر، نگاهی همه جانبه و مدیریتی استراتژیک و همراهی افراد توانمند و صاحب نظر در این حوزه که باید برای جلب نظر این افراد بسیار تلاش کرد.

 *رئیس هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفت، گاز و پتروشیمی