اگر سال ۲۰۲۰ را با سقوط تقاضا و قیمت نفت ناشی از شیوع کرونا سال سیاه این کامودیتی بنامیم، سال گذشته میلادی (۲۰۲۱) کاملا در تضاد با آن بود. سالی که در آن بهای نفت بیش از ۵۰درصد رشد کرد و بهترین سال از این نظر از ۲۰۱۶ برای برنت و از ۲۰۰۹ برای وست‌تگزاس اینترمدییت بود. همچنین با پیشی‌گرفتن تقاضا از عرضه در این سال معضل مازاد موجودی انبارهای نفت کاملا رفع شد و در کشورهای عضو سازمان همکاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اقتصادی و توسعه به زیر سطح متوسط ۵ ساله رسید، یعنی همان چیزی که اوپک و متحدانش با مدیریت بازار از طریق کاهش بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌سابقه تولید دنبال می‌کردند.
با وجود قیمت‌های مناسب، تولیدکنندگان زخم‌‌‌‌‌‌‌‌‌خورده چه در آمریکا و چه در ائتلاف اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس قدم‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خود برای افزایش عرضه را محتاطانه برمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌دارند. در این سال همچنین موج دلتای کرونا بر تقاضا و قیمت نفت برای مدتی اثر گذاشت، اما طلای‌سیاه توانست از آن عبور کند و در اکتبر به اوج قیمتی ۸۶ دلاری برسد. علاوه‌بر این، از نوامبر سویه اُمیکرون نگرانی فوق‌‌‌‌‌‌‌‌‌العاده‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای در بازار ایجاد کرد اما نفت نشان داد می‌تواند در برابر آن مقاومت کند، با این حال نفت در سال گذشته میلادی شاهد کاهش سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری نسبت به قبل از همه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری بود که می‌تواند دینامیسم بازار در سال‌های آینده را تحت‌تاثیر قرار دهد.
همچنین تقابل جبهه مصرف‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنندگان به سرکردگی آمریکا با تولیدکنندگان در گروه اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس در این سال اتفاق افتاد که در این گزارش به اجمال هر کدام مرور خواهد شد.
رکورد بازده قیمت نفت
نفت توانست یکی از بهترین سال‌های خود را در دو دهه اخیر رقم بزند؛ چراکه تسریع روند واکسیناسیون به بازگشایی اقتصادها انجامید که خود تقاضا برای نفت را افزایش داد؛ این درحالی بود که تولید نفت با وجود رشد تدریجی در سطوح پایین‌تری نسبت به عرضه قرار داشت.
به گزارش بلومبرگ، نفت وست‌تگزاس اینترمدییت در سال۲۰۲۱ با ۵۵درصد رشد قیمتی بهترین عملکرد را از سال۲۰۰۹ یعنی پس از بحران بزرگ مالی ثبت کرد؛ همزمان شاخص جهانی برنت در این سال ۵۰درصد بالا رفت تا بالاترین بازدهی را از سال۲۰۱۶ رقم بزند. سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران حالا سعی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌انداز تقاضای انرژی در سال جدید را در میانه گسترش سریع سویه جدید کرونا اُمیکرون و پیش از جلسه این هفته اوپک و متحدانش موسوم به اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس برای تعیین سیاست تولید دریابند.
نفت‌خام آمریکا یک رکورد دیگر نیز زد. وست‌تگزاس طولانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین افزایش قیمت فصلی متوالی از سال۱۹۸۳ را تجربه کرد. ظهور اُمیکرون در اواخر ماه نوامبر برای مدت کوتاهی بازارها را وحشت‌‌‌‌‌‌‌‌‌زده کرد و تهدیدی برای رالی قیمت طلای‌سیاه بود اما نفت توانست خود را تا حدی بازیابی کند؛ چراکه به‌نظر می‌رسد تقاضا در مقابل افزایش تعداد موارد ابتلا مقاومت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. خوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی به ریکاوری فعلی بازار در ساختار تکنیکال آن هم منعکس شده است؛ به این صورت که قرارداد ماه آینده برنت ۴۳سنت بالاتر از قراردادهای آتی برای تحویل در ماه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بعد است که به آن ساختار وارونگی می‌گویند و نشان از قدرت یافتن سمت تقاضای بازار دارد.
جیووانی اسونوو، تحلیلگر کالایی در گروه یو‌‌‌‌‌‌‌‌‌بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌اس در مورد عملکرد نفت در سال۲۰۲۱ گفت: «نفت‌خام سال فوق‌‌‌‌‌‌‌‌‌العاده‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای در ۲۰۲۱ داشت که با کاهش ادامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار موجودی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها ناشی از ریکاوری تقاضا و عقب‌ماندن عرضه از رشد تقاضا حمایت شد.» با این حال، این کارشناس معتقد است با ورود به سال۲۰۲۲ بازار نفت همچنان وابسته به نفت اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس است.
بر اساس این گزارش، رالی قیمتی نفت در سال۲۰۲۱ همچنین به دلیل کمبود شدید انرژی، به‌‌‌‌‌‌‌‌‌خصوص در گاز و زغال‌سنگ طی پاییز امسال رقم خورد. جهش قیمتی گاز منجر به رشد تقاضا برای دیگر منابع جایگزین انرژی از جمله سوخت‌های نفتی شد تا در اروپا و شرق آسیا برق موردنیاز زمستان جهت گرمایش تامین شود.
وست‌تگزاس اینترمدییت که سال۲۰۲۰ را با قیمت ۵۲/ ۴۸دلار بر بشکه به پایان برده بود، در آخرین روز سال۲۰۲۱، با بهای ۲۱/ ۷۵دلار بسته شد. همچنین برنت در پایان سال۲۰۲۰، بهایی معادل ۸/ ۵۱دلار در هر بشکه داشت که به این ترتیب سال۲۰۲۱ را در سطح ۷۸/ ۷۷دلار بر بشکه به پایان برد. در سالی که گذشت نفت متوسطی حدود ۷۰ دلار بر بشکه داشت که بالاتر از پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی بسیاری از نهادها پیش از آن بود.
دو شاخص مهم بازار جهانی نفت همچنین در اکتبر به اوج خود در چند سال اخیر رسیدند. وست‌تگزاس با قیمت ۴۱/ ۸۵دلار بر بشکه در این‌ماه به بالاترین قیمت خود از سال ۲۰۱۴ رسید. برنت هم به ۷/ ۸۶دلار در هر بشکه دست یافت که بالاترین سطح از سال ۲۰۱۸ به‌حساب می‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید.
جان کیلداف، از شرکای اگن‌کپیتال منیجمنت به خبر‌گزاری رویترز گفت: «سال۲۰۲۱ داستان ریکاوری جهانی (تقاضای) فرآورده‌های نفتی بود.» کیلداف افزود: «بازار نفت همچنان به تحولات جبهه پاندمی به‌‌‌‌‌‌‌‌‌شدت واکنش نشان خواهد داد؛ هنوز از بحران خارج نشده‌‌‌‌‌‌‌‌‌ایم، اما به سطح پیشا‌‌‌‌‌‌‌‌‌همه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری نزدیک شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌ایم.» مقامات بهداشتی ایالات‌متحده آمریکا به شهروندان هشدار داده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند امکان اختلالات عمده در هفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌های آینده وجود دارد؛ چراکه نرخ ابتلا به کرونا با ظهور سویه جدید به اوج خود رسیده و احتمالا با سپری‌کردن تعطیلات سال‌نو و بازگشایی مدارس پس از وقفه زمستانه بدتر نیز بشود.
مدیریت اوپک و تقابل با مصرف‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنندگان
اوپک و متحدانش در ائتلاف اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس در سالی که گذشت بار دیگر نشان داد به‌عنوان یک کارتل می‌تواند بازار را مدیریت کند و از اتفاقاتی مانند جنگ سهم بازار عربستان و روسیه در مارس سال۲۰۲۰ اجتناب کرد. این ائتلاف به‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور کلی پایبندی بالایی به توافق کاهش تولید سال۲۰۲۰ نشان داد؛ به‌‌‌‌‌‌‌‌‌طوری که میزان تولیدش کمتر از اهداف توافق بوده است.
در مقاطعی که کشور‌هایی نظیر عراق و برخی تولیدکنندگان آفریقایی اقدام به تخطی از سهمیه تولید کردند، عربستان با به‌دوش‌کشیدن بار کاهش تولید اضافی معادل یک‌میلیون بشکه در روز برای ماه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فوریه، مارس و آوریل موازنه بازار را حفظ و آن را تقویت کرد. این ائتلاف در سال گذشته میلادی ۱۰ جلسه برگزار کرد که اکثر آنها آرام و کوتاه بودند، با این حال این گروه همیشه هم بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌حاشیه نبوده است.
از یک‌سو، خبر رسید که امارات به‌عنوان سومین تولیدکننده بزرگ اوپک بعد از عربستان و عراق گزینه خروج از این سازمان را بررسی کرده که منعکس‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده نارضایتی این کشور از سهمیه تولید خود بود. امارات معتقد بود که باید خط پایه بالاتری برای آن در نظر گرفته می‌شد و از آن میزان کاهش تولید اعمال می‌شد؛ چراکه توان تولیدش مخصوصا در یکی دو سال گذشته به‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور ملموسی افزایش یافته است. این نارضایتی در نهایت منجر به افزایش ۳۳۲ هزار بشکه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای خط‌پایه این کشور از‌ماه مه ۲۰۲۲ شد، با این حال تولیدکنندگان بزرگ دیگر هم همراه با امارات خط پایه تولید خود را بالا بردند و به این ترتیب، عربستان و روسیه هرکدام ۵۰۰ هزار بشکه، عراق ۱۵۰هزار بشکه و کویت هم به همین میزان بر تولید پایه فرضی خود از مه سال ۲۰۲۲ افزودند. مدیریت بازار نفت توسط اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس هرقدر هم که دقیق بود و منجر به کاهش سطح موجودی‌‌‌‌‌‌‌‌‌های جهانی به زیر متوسط ۵ ساله شد، ریکاوری قدرتمندانه بهای طلای‌سیاه کشورهای مصرف‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده مانند هند و آمریکا را آزرد. هند به‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور مکرر به سیاست‌های اوپک و در راس آن عربستان‌سعودی اعتراض کرد و آن را «باج‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری» خواند. رئیس‌جمهور آمریکا، جو بایدن هم چندین‌بار از این ائتلاف خواست تولید خود را برای پایین‌آمدن قیمت انرژی با سرعت بیشتری افزایش دهد اما گوش اوپکی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به این حرف‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها بدهکار نبود.
به همین دلیل، اواخر آبان خبری منتشر شد که آمریکا از چند کشور بزرگ مصرف‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده از جمله چین، هند، کره‌جنوبی و ژاپن درخواست کرده همزمان با این کشور بخشی از ذخایر استراتژیک نفت خود را به بازار عرضه کنند تا به این ترتیب قیمت‌ها افت کند. چندی بعد مشخص شد آمریکا ۳۲ میلیون بشکه از ذخایر خود را به صورت قرض به برخی شرکت‌های نفتی خواهد داد و ۱۸ میلیون بشکه دیگر هم در تاریخی زودتر از برنامه به‌‌‌‌‌‌‌‌‌فروش خواهد رساند، با این حال پیش از آنکه چنین تصمیماتی بر قیمت‌ها اثر کند، ظهور اُمیکرون باعث آن شد؛ هرچند نفت پس از آن بخش زیادی از عقب‌‌‌‌‌‌‌‌‌نشینی خود را جبران کرد.
اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس قرار است چهارم ژانویه (۱۴ دی) مجددا گرد‌هم آید تا در مورد سیاست تولید فوریه تصمیم‌گیری کند. چهار منبع اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاسی به رویترز گفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند که احتمالا همان رویه افزودن ۴۰۰ هزار بشکه در روز به تولید ماهانه که از آگوست آغاز شد، ادامه خواهد یافت.
پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی رویترز از نفت ۷۳ دلاری
تحلیلگران رویترز عقیده دارند با توجه به رشد آهسته تقاضای نفت و ادامه روند افزایش عرضه و همچنین شیوع کرونای اُمیکرون، بازار نفت در ۲۰۲۲ تعادل بیشتری خواهد داشت و قیمت‌ها نسبت‌‌‌‌‌‌‌‌‌به سطح فعلی پایین‌تر خواهند بود.
به‌‌‌‌‌‌‌‌‌گزارش خبر‌گزاری تسنیم به نقل از رویترز، نظرسنجی از ۳۵اقتصاددان و تحلیلگر نشان می‌دهد متوسط قیمت نفت‌خام برنت در ۲۰۲۲، ۵۷/ ۷۳دلار در هر بشکه خواهد بود، یعنی حدود ۲درصد کمتر از ۳۳/ ۷۵دلاری که در‌ماه نوامبر پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده بود. این اولین کاهش پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی قیمت نفت در ۲۰۲۲ از اواسط تابستان است.
پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی می‌شود قیمت نفت‌خام آمریکا در سال جدید میلادی به‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور متوسط برابر با ۳۸/ ۷۱دلار در هر بشکه باشد. این رقم قبلا ۳۱/ ۷۳دلار پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده بود.
طبق گفته تحلیلگران، با توجه به رشد آهسته تقاضای نفت و ادامه روند افزایش عرضه، بازار نفت در ۲۰۲۲ تعادل بیشتری خواهد داشت و قیمت‌ها نسبت‌‌‌‌‌‌‌‌‌به سطح فعلی پایین‌تر خواهند بود. با گسترش سریع نوع جدید ویروس‌کرونا و سخت‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر شدن محدودیت‌های کرونایی، احتمال مختل شدن روند بهبود تقاضا وجود دارد.
تحلیلگران عقیده دارند از نظر عرضه، استراتژی اوپک‌‌‌‌‌‌‌‌‌پلاس، مذاکرات اتمی ایران و آمریکا و سرعت بهبود تولید نفت شیل آمریکا، همه بر قیمت نفت تاثیر خواهند گذاشت اما تقاضا مهم‌ترین عامل است. پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی می‌شود تقاضا برای نفت در ۲۰۲۲، ۲/ ۳ تا ۶ میلیون بشکه در روز افزایش یابد.