در حالی که رهبران غربی زنگ خطر حمله قریب‌الوقوع روسیه به اوکراین را به صدا درآورده‌‌‌اند، قیمت نفت در هفته گذشته پس از افزایش در ۸ هفته متوالی، بالاخره نزولی شد.
از آنجا که روسیه حدود ۱۰میلیون بشکه در روز نفت خام تولید می‌کند، بازارها نگران احتمال اختلال در عرضه ناشی از درگیری نظامی در اوکراین هستند. البته معامله‌‌‌گران و بازارها گوش به زنگ پیشرفت در مذاکرات برای احیای توافق هسته‌‌‌ای قدرت‌‌‌های بین‌المللی و ایران هستند و به اخبار امیدوارکننده نسبت به حصول توافق احتمالی واکنش نشان می‌دهند؛ زیرا با بازگشت جریان رسمی نفت خام ایران به بازار، ممکن است ده‌‌‌ها‌میلیون بشکه طلای سیاه به بازار روانه شود. بازگشت نفت ایران می‌تواند به عنوان فاکتور نزولی بازار به کاهش هر چه بیشتر قیمت‌ها دامن بزند که چنین رویدادی برای مصرف‌کنندگان و مشتریان بزرگ نفت خام - به‌ویژه در آسیا - بسیار امیدوارکننده است. در چنین شرایطی، کشورهای مصرف‌کننده بزرگ بر روی بازگشت نفت ایران به بازار شرط می‌‌‌بندند تا در صورت رخ دادن آن بتوانند از مزایای آن برای کنترل تورم و مشکلات اقتصادی خود استفاده کنند.
نگاه بازار به وین
بازار جهانی نفت خام به پیشرفت‌‌‌های آشکارشده در مذاکرات هسته‌‌‌ای در روزهای پایانی هفته گذشته توجه زیادی نشان داد. در نتیجه این پیشرفت‌‌‌ها، بهای نفت که در روز دوشنبه به اوج ۷ ساله خود رسیده بود، در روزهای بعد و تحت‌تاثیر اخبار مذاکرات وین دستاوردهای قیمتی خود را از دست داد و حتی به سطوحی پایین‌‌‌تر از هفته گذشته رسید. البته حصول توافق کماکان قطعی نیست و تاثیر روانی آن باعث افت قیمت‌ها شده، آن هم در حالی که مذاکره‌کننده ارشد ایران روز چهارشنبه در توییترش نوشت که پس از هفته‌‌‌ها مذاکره فشرده، از هر زمان دیگری به توافق نزدیک‌‌‌تریم؛ اما تا زمانی که بر سر همه چیز توافق نشود، هیچ توافقی انجام نمی‌شود. در حالی که به نظر می‌رسد همچنان موانعی بر سر راه توافق جدید باقی مانده، اما برخی از تحلیلگران می‌‌‌گویند که به نظر می‌رسد هر ۲ طرف به دنبال غلبه بر این موانع هستند. اسکات مدل، مدیرعامل شرکت مشاوره راپیدان انرژی گروپ (Rapidan Energy Group) به نیویورک‌تایمز گفته است که نشانه‌‌‌ها برای توافق چه از سوی تهران و چه از سوی واشنگتن، برایش بسیار واضح است. مدل که پیش‌تر افسر سازمان سی‌‌‌آی‌‌‌ای (CIA) بوده، در‌این‌باره افزود: «من فکر می‌‌‌کنم امتیازاتی که باید از سوی هر ۲ طرف برای دستیابی به توافق داده شود، مهیا هستند.»
عوامل ژئوپلیتیکی تعیین‌کننده در بازار
ریچارد برنز، مدیر بخش ژئوپلیتیک شرکت تحقیقاتی انرژی اسپکتس (Energy Aspects) معتقد است که بازارها بین خطر تشدید بن‌‌‌بست در مرز اوکراین و روسیه (فاکتور صعودی) و آنچه که به نظر می‌رسد پتانسیل رو به رشدی برای توافق در مذاکرات غیرمستقیم ایران و ایالات متحده است (فاکتور نزولی)، گرفتار شده است. در حال حاضر، به نظر می‌رسد چشم‌‌‌انداز توافق با ایران بیشتر از نگرانی‌ها در مورد اختلال در عرضه نفت ناشی از درگیری میان روسیه و اوکراین بر بازار تاثیر می‌‌‌گذارد. برنز می‌‌‌گوید که عوامل ژئوپلیتیکی باعث بالا و پایین رفتن‌‌‌های زیادی در بازار نفت شده است.
برنز همچنین درباره توان عرضه ایران پس از توافق احتمالی گفت: «ایران ۸۰میلیون بشکه نفت ذخیره‌‌‌سازی شده دارد که بخشی از آن در نفتکش‌‌‌هایی نزدیک به بازارهای آسیایی قرار دارد و آماده فروش است. جدا از این، تهران می‌تواند ظرف ۸ ماه تولید داخلی خود را به میزان ۲/ ۱میلیون بشکه در روز افزایش دهد و جریان عرضه قابل‌توجهی را به بازار روانه کند.» مدیر بخش ژئوپلیتیک انرژی اسپکتس همچنین با اشاره به اثر عرضه ایران بر قیمت‌ها، افزود: «اگر در صورت حصول توافق، ایران نفت ذخیره‌‌‌سازی شده خود را به سرعت در بازار رها کند، ممکن است قیمت‌ها کاهش قابل‌توجهی داشته باشند. اما به مرور زمان، جهان نیازی دائمی به نفت ایران خواهد داشت.»
نیویورک‌تایمز همچنین از تحلیلگران نقل کرده که با اضافه شدن جریان نفت ایران، بازارهای جهانی ممکن است در اواخر سال‌جاری میلادی با مازاد عرضه مواجه شوند. البته محاسبات معامله‌‌‌گران و تحلیلگران در صورت وقوع جنگ بر سر اوکراین یا شکست مذاکرات اتمی می‌تواند به سرعت تغییر کند. اما وقتی حرف از اوکراین می‌شود، نگرانی‌ها در مورد اختلال در عرضه گاز طبیعی بیش از نفت است؛ چرا که افزایش ۴ برابری قیمت گاز در اروپا دولت‌‌‌ها، شهروندان و مشاغل را به شدت تحت فشار قرار داده است. در چنین شرایطی می‌توان گفت که تهران چه در صورت حصول توافق و چه در غیاب یک توافق، بازیگر اصلی تعیین‌کننده روند آتی بازار جهانی نفت خواهد بود.
امید مصرف‌کنندگان به ایران
در چنین شرایطی، مصرف‌کنندگان بزرگ نفت خام که در ماه‌‌‌های اخیر و از زمان بازیابی اقتصادهای جهانی از اثرات بیماری کووید، از قیمت‌های بالای نفت رنج برده‌‌‌اند و حالا خود را در یک قدمی کابوس نفت ۱۰۰ دلاری و بیشتر می‌‌‌بینند؛ بالاخص اگر روسیه تصمیم به حمله به اوکراین بگیرد، آنگاه ممکن است در عرضه جهانی نفت اختلالاتی ایجاد شود یا حتی روسیه با تحریم‌هایی مواجه شود که صادرات نفت را دشوار کند. واقعیت این است که بازار جهانی نفت در حال حاضر فاقد ظرفیت مازاد تولید است و اوپک‌پلاسی‌‌‌ها نیز تقریبا به سقف توان واقعی تولید نفت خود رسیده‌‌‌اند. هر چند که برخی از تولیدکنندگان اوپک‌پلاسی هم‌اکنون نیز در رسیدن به سطح تولید سهمیه تعیین‌‌‌شده خود ناتوان هستند و این فشار تقاضا به افزایش قیمت‌ها دامن می‌‌‌زند. گفتنی است که افزایش بیشتر قیمت‌ها، اثرات زیان‌‌‌باری بر روی بخش تقاضا نیز خواهد گذاشت؛ زیرا بسیاری از مشتریان نفت خام به‌ویژه در بخش صنعتی با افزایش هزینه‌‌‌ها احتمالا به دلیل عدم‌صرفه اقتصادی مجبور به کاهش خرید و محدود کردن فعالیت‌های خود خواهند شد. چنین سناریویی که افزایش قیمت را به دنبال خواهد داشت، کابوسی برای کشورهای مصرف‌کننده بزرگ نفت خام که کشورهای صنعتی هستند، خواهد بود.
ازهمین‌رو، چشم و امید کشورهایی چون چین، هند، کره‌جنوبی و ژاپن در بازار بزرگ آسیا به نفت تخفیف‌دار ایران است که هم برای پالایشگاه‌‌‌های آنان مناسب است و هم می‌تواند توازن را به بازار طلای سیاه بازگرداند. این کشورها پیش از حصول توافق سیگنال‌‌‌هایی برای خرید نفت از ایران فرستاده‌‌‌اند و چشم و امید زیادی به آن دارند چراکه تصمیم صادراتی ایران می‌تواند در مدت زمان کمتر از یک سال به افت قابل‌توجه قیمت نفت و تثبیت آن در سطوح پایین‌‌‌تر منجر شود.
پیامدهای بازگشت ایران تنها محدود به آسیا نیست؛ بلکه حتی جو بایدن نیز می‌تواند از مزایای آن بهره‌‌‌مند شود و با کاهش قیمت طلای سیاه در بازار جهانی، می‌تواند به هدفش در راستای کاهش قیمت بنزین و سوخت دست یابد. افزایش بهای سوخت در آمریکا به تورم بی‌‌‌سابقه‌‌‌ای در این کشور دامن زده و شرایط سیاست داخلی را برای دولت جو بایدن بسیار دشوار کرده است. همزمان رویترز نیز گزارش داده که اوپک‌پلاس در صورت حصول توافق به دنبال گنجاندن ایران در توافق محدودیت تولید است. ایران در حال حاضر از تمام سهمیه‌‌‌های پیمان اوپک‌پلاس معاف است، اما ممکن است پس از مذاکراتی با اوپک‌پلاس با تعیین یک سهمیه تولید موافقت کند. البته این امر در کوتاه‌مدت چندان در دسترس به نظر نمی‌‌‌رسد، چرا که ایران در سال‌های اخیر از فروش و درآمد نفتی خود محروم بوده و با توجه به قیمت‌های بالای کنونی، احتمالا پس از صدور معافیت‌‌‌های تحریم نفتی شروع به تجارت گسترده طلای سیاه می‌کند که برای خودش و مصرف‌کنندگان یک سناریوی دو سر برد است.