20میلیون لیتر مازاد گازوییل داریم
این روزها از تخفیف 90 دلاری وزارت نفت به برخی مشتریان در صادرات گازوییل اخباری درج می‌شود؛ تخفیف‌هایی که از آن حتی به‌عنوان رانت یاد می‌شود درحالی‌که براساس بررسی صورت گرفته و از دید کارشناسان فعال در صادرات گازوییل، وزارت نفت اگر قیمت خود را کاهش ندهد سهمی در بازار نخواهد داشت و با مازاد بیشتری از این کالا مواجه خواهد شد. پیش از این قیمت صادرات گازوییل 50 تا 60 دلار در هر تن بالاتر از فوب خلیج‌فارس صورت می‌گرفت، اما گویا در حال حاضر به منظور رونق در صادرات گازوئیل، این قیمت‌ها کاهش یافته است تا بازارهای موجود حفظ شود.
در این باره سیدحمید حسینی، عضو هیأت‌رئیسه اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی با بیان اینکه بحث تخفیف در میان نیست بلکه شرایط بازار ایجاب می‌کند که شرکت پالایش و پخش قیمت را کاهش دهد، به «فرصت‌امروز» می‌گوید: «روزانه 20 میلیون لیتر گازوییل مازاد در کشور وجود دارد ازاین‌رو لازم است که این مازاد صادر شود و کشورهای همسایه بهترین گزینه برای این کار هستند اما از آنجا که هزینه حمل این فرآورده بالا است ازاین‌رو شرکت پالایش و پخش به دلیل حفظ بازار موجود، تخفیف‌هایی را برای رونق صادرات اعمال کرده است.»
بازارهای صادرات گازوییل کدامند؟
در حال حاضر دو کشور افغانستان و عراق بهترین بازار هدف برای صادرات هستند. در بازار افغانستان دو کشور ترکمنستان و ازبکستان رقیب ایران هستند که رقیب اصلی، ترکمنستان است که به دلیل وجود خط راه‌آهن از این کشور به شهر هرات هزینه تمام شده صادرات گازوییل به‌مراتب در مقایسه با ایران کمتر است.
وی با اشاره به اینکه ترکمنستان برای حفظ بازارش در افغانستان تخفیف 80دلاری به افغانستان می‌دهد، می‌افزاید: «وزارت نفت با بررسی وضعیت بازارهای هدف، هزینه حمل فرآورده را کاهش داده است تا با این تکنیک بازار را برای خود حفظ کند. به نظر من این تخفیف نیست بلکه کمیته قیمت‌گذاری شرکت پالایش و پخش با این اقدام به دنبال فروش محصول خود است. البته ممکن است در این میان عده‌ای نیز سود برده باشند اما در حال حاضر سود کاهش یافته است.»
حسینی معتقد است که رانتی وجود ندارد و شرایط بازار فضا را این‌گونه نشان می‌دهد، بخش خصوصی نیز در این میان صادرات را انجام می‌دهد البته صادرات گازوییل به افغانستان توسط خریداران افغان و بخش خصوصی به طور همزمان انجام می‌شود. به‌طور میانگین ماهانه 30 تا 40 هزار تن به افغانستان صادرات گازوییل صورت می‌گیرد که باید ایران با برنامه‌ریزی دقیق سهم خود را از این بازار به 70درصد افزایش دهد.
اما دراین میان موضوع سود بخش خصوصی از صادرات این فرآورده مطرح است که از دید این عضو فعال بخش خصوصی، وزارت نفت در زمان قیمت‌گذاری سود این بخش را لحاظ نمی‌کند این در حالی‌است که باید برای بخش خصوصی سود در نظر گرفته شود البته اخیرا با تلاش‌های صورت گرفته در اتاق تهران قرار شده است که کمیته‌ای تشکیل شود تا در تعیین قیمت فرآورده‌ها سودی نیز برای بخش خصوصی تعیین شود.
اما دراین میان مهم این است که با کاهش قیمت فرآورده‌های نفتی از جمله گازوئیل، جذابیت و سودآوری قاچاق کاهش می‌یابد تا صادرات روند قانونی به خود بگیرد. از سوی دیگر بخش خصوصی فعال در این زمینه توانایی افزایش حجم صادرات را خواهد داشت. البته اگر صادرات گازوییل از طریق بورس انجام شود بسیاری از مشکلات کنونی کاهش خواهد یافت زیرا در آینده نزدیک قیمت این کالا بیش از حال خواهد بود. وی در ادامه به بازار عراق اشاره و اعلام می‌کند: «شرایط برای ما در بازار عراق به‌مراتب بهتر است ازاین‌رو اگر نرخ بالاتری توسط وزارت نفت اعلام شود، نیز بازار وجود دارد. رقابت اصل مقدسی است و باید بتوانیم براساس شرایط موجود بازار را حفظ کنیم.»
ارزان‌فروشی گازوییل نداریم
در این باره جلیل سازگارنژاد، کارشناس صادرات فرآورده‌های نفتی با اشاره به اینکه گازوییل تولید شده در ایران از سولفور بالایی برخوردار است، به «فرصت امروز» می‌گوید: «گازوییل صادراتی ایران کیفیت بالایی ندارد و قیمت آن در بازار بالاست و اینکه گفته می‌شود گازوییل ایران با قیمت پایین عرضه می‌شود، خلاف واقع است. بازارهای ایران به دلیل کیفیت پایین محدود است به‌طوری‌که افغانستان و بخشی از آفریقا تنها بازارهای جدی ایران است.»
وی با اشاره به اینکه کشورهای CIS (کشورهای مستقل مشترک المنافع) ازجمله ترکمنستان با وجود تولید باکیفیت گازوئیل، قیمت کمتری برای محصول خود تعیین کرده است، می‌گوید: «ترکمنستان تخفیف‌های زیادی برای گازوییل عرضه شده در بازار افغانستان ارائه می‌دهد ازاین‌رو با گران‌فروشی که ایران دارد نتوانسته در بازارهای منطقه سهم خوبی داشته باشد و امروز به این نتیجه رسیده است که باید تخفیف بدهد تا بتواند رقابت کند.»
این کارشناس معتقد است که ایران با مازاد گازوییل مواجه است و باید برای حفظ بازار خود تخفیف بدهد. بازار عراق آینده خوبی دارد اما سهم ایران از آن ناچیز است و شاهد هستیم که کشورهای منطقه از جمله بحرین، قطر و کویت به دلیل کالای بهتر و قیمت مناسب‌تر بازار عراق را در دست گرفته‌اند اما ما می‌توانیم براساس برنامه در درازمدت به بازار عراق تسلط داشته باشیم.