خط و نشان روسیه در بازار نفت

علاوه‌بر این ونزوئلا به‌عنوان کشوری که اقتصادی به‌شدت وابسته به نفت دارد، به‌طوری‌که بنزین را تقریبا رایگان در اختیار مردم خود قرار می‌دهد دوباره تلاش کرد که بین کشورهای عضو و غیرعضو هماهنگی ایجاد کند که به نشست مشترک اعضای اوپک و برخی کشورهای غیر عضو در روز چهارشنبه 29 مهر ماه منجر شد. با بی‌نتیجه ماندن نشست مشترک نمایندگان کشورهای عضو و غیرعضو می‌توان گفت نه‌تنها بین این کشورها همکاری رخ نخواهد داد بلکه سخنان اخیر الکساندر نوواک، وزیر انرژی روسیه که اوپک را تهدید‌ به مقابله کرده است حکایت از تشدید رقابت بین کشورهای تولیدکننده نفت دارد که به یقین به افت بیشتر قیمت نفت منجر خواهد شد.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، هفته گذشته قیمت نفت برنت 9/ 4 درصد معادل 47/ 2 دلار در هر بشکه افت کرد و در قیمت 99/ 47 دلار بسته شد. نفت خام آمریکا نیز در مسیر کاهشی قرار داشت، این نوع نفت 66/ 2 دلار معادل 6/ 5 درصد افت قیمتی را تجربه کرد و به 6/ 44 دلار به ازای هر بشکه رسید. از طرفی براساس آخرین به‌روزرسانی سایت رسمی اوپک بهای سبد نفتی این سازمان روز پنج‌شنبه به 44/ 43 دلار در هر بشکه رسید که نسبت به قیمت روز جمعه هفته قبل از آن 27/ 2 دلار کاهش داشته است.

روز دوشنبه هفته گذشته اولین روز از بازگشایی بازارهای جهانی نفت با افت 37/ 1 دلاری قیمت نفت خام آمریکا رو به رو شدیم. انتشار برخی اخبار موجب نگرانی فعالان بازار نفت شد که افت نفت در این روز را به دنبال داشت. روز دوشنبه رشد تولید ناخالص داخلی چین در سه‌ماه سوم 9/ 6 درصد اعلام شد، هرچند این آمار بیشتر از پیش‌بینی‌های قبلی بود اما رشد تولید ناخالص فصلی چین به کمترین میزان از سال 2009 رسید. این آمار در کنار رشد کمتر از پیش‌بینی تولیدات صنعتی و سرمایه‌گذاری ثابت، موجب تشدید نگرانی از وضعیت تقاضای چین و فشار بر قیمت نفت شد. از سویی وزیر نفت کشورمان، بیژن زنگنه بر برنامه افزایش تولید نفت ایران تاکید کرد که بازارهای جهانی را نسبت به مقدار مازاد عرضه نگران‌ کرد. افت قیمت نفت در روز سه‌شنبه ادامه یافت، چراکه از سویی نگرانی از سمت تقاضا همچنان ادامه یافت و از سوی دیگر موسسه API برآورد کرد که حجم ذخایر نفت آمریکا در هفته منتهی به 25 مهر بیش از 3 میلیون بشکه افزایش یافته است. در این روز قیمت نفت خام آمریکا 33 سنت کاهش یافت. روز چهارشنبه نیز بازار نفت در مسیر کاهشی قرار داشت و نفت خام آمریکا 35 سنت در هر بشکه افت کرد. در این روز اداره اطلاعات انرژی آمریکا آمار دقیق ذخیره نفت خام این کشور را اعلام کرد. بر اساس این آمار موجودی نفت آمریکا در هفته منتهی به 25 مهر بیش از 8 میلیون بشکه افزایش یافته است و به 6/ 476 میلیون بشکه رسیده که نسبت به مدت مشابه سال پیش 9/ 98 میلیون بشکه بیشتر است، با این وجود اداره اطلاعات انرژی آمریکا اعلام کرد ذخایر پایانه کوشینگ اوکلاهاما، برای اولین بار در سه هفته 78 هزار بشکه کاهش داشت.

کاهش موجودی این پایانه امید به نزدیک شدن به پایان فصل تعمیر و نگهداری پالایشگاه‌های آمریکا را افزایش داد، پیش‎‌بینی می‌شود با پایان فصل تعمیر و نگهداری پالایشگاه‌های این کشور، ذخایر نفتی آن کاهش یابند یا اینکه با سرعت کمتری افزایش یابند. بعد از سه روز متوالی افت قیمت نفت روز پنج‌شنبه نفت خام آمریکا حدود 18 سنت افزایش یافت، بانک مرکزی چین اعلام کرد که قصد دارد برای ششمین بار از ابتدای سال جاری میلادی نرخ بهره خود را افزایش دهد. هرچند افزایش نرخ بهره چین به تقویت بازارهای کالایی منجر خواهد شد، اما همزمان از وضعیت نابسامان اقتصاد دومین اقتصاد بزرگ جهان خبر می‌دهد. اما روز جمعه، آخرین روز معاملاتی روز پرخبری برای بازار نفت بود. از سویی اتحادیه اروپا اعلام کرد که قصد دارد سیاست‌های انبساطی را افزایش دهد که به دنبال آن نرخ یورو در برابر دلار کاهش یافت. با افزایش شاخص دلار شاهد افت قیمت‌ها در بازارهای کالایی که با دلار معامله می‌شوند از جمله نفت بودیم. از سویی شرکت بیکرهیوز اعلام کرد تعداد دکل‌های حفاری فعال در میادین نفتی آمریکا برای هشتمین هفته متوالی کاهش یافته است. بر اساس این آمار تعداد دکل‌ها هفته گذشته تنها یک دستگاه کاهش یافته و به 594 عدد رسیده که نسبت به هفته مشابه در سال پیش بیش از نیمی کمتر است. به گزارش رویترز تعداد دکل‌ها نسبت به بیشترین تعداد آنها در اکتبر 2014 که حدود 1609 عدد بود به‌طور متوسط هفتگی حدود 19 عدد کاهش یافته است، هرچند هفته گذشته نیز شاهد افت تعداد دکل‌ها بودیم، اما افت هفته گذشته آرام‌تر و کمتر از هفته‌های پیش از آن بود، بر همین اساس کارشناسان احتمال دادند که دکل‌های از دور خارج شده در حال بازگشت به چرخه تولید هستند، بنابر این افت تعداد دکل‌ها برخلاف هفته‌های پیش تاثیر خاصی بر بازار نفت نداشت.

روز چهارشنبه هفته گذشته شاهد نشست کشورهای غیر عضو و عضو اوپک در وین مقر اصلی این سازمان بودیم، اما همانطور که پیش از این نیز پیش‎‌بینی می‌شد این نشست نتیجه‎ای در بر نداشت. نتیجه نشست روز چهارشنبه این بود: در حال حاضر گام موثری برای اصلاح بازار نفت وجود ندارد! روز چهارشنبه مصادف با 29 مهر، 12 کشور عضو اوپک و به همراه 9 کشور غیر عضو این سازمان به دعوت ونزوئلا به نشستی برای همفکری در خصوص وضعیت بازار نفت دعوت شدند. اما شرکت تنها 5کشور غیر عضو اوپک از 9 کشور دعوت شده از همان ابتدا نشان داد این نشست اهمیتی برای کشورهای تولیدکننده غیرعضو اوپک ندارد؛ چراکه به باور آنها نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت. ونزوئلا از زمان افت قیمت نفت بارها پیشنهاد برگزاری نشست فوق‌العاده اوپک را مطرح و حتی نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهوری ونزوئلا پیشنهاد کرد نشست مشترکی بین سران کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برگزار شود.

پیش از این برخی از کشورهای شرکت‌کننده در این نشست اعلام کرده بودند که این نشست نتیجه‌ای به دنبال نخواهد داشت و حتی مخالفت تلویحی خود را با برگزاری آن اعلام کرده بودند. به‌طور مثال وزرای نفت عربستان سعودی و کویت پیش از این اعلام کرده بودند که با برگزاری نشست مشترک مخالفند؛ چراکه نتیجه‌ای دربرندارد. از سویی مهدی عسلی، نماینده ایران در این نشست پیش از این اعلام کرده بود که در این نشست صرفا وضعیت بازار نفت بررسی می‌شود و قرار نیست درخصوص افت قیمت‌ها تصمیمی گرفته شود. به گزارش خبرگزاری رویترز، در بین کشورهای غیر عضو نمایندگان مکزیک، روسیه، کلمبیا، قزاقستان و برزیل در این نشست حضور داشتند. در این نشست به بررسی تاثیر افت قیمت نفت بر میزان سرمایه‌گذاری‌های نفتی پرداخته شد. الوجیو دل پینو، وزیر نفت ونزوئلا در این نشست ضمن ارائه پیشنهادهای کاراکاس برای بهبود قیمت نفت، قیمت مناسب نفت را حدود ٨٨ دلار برای هر بشکه اعلام کرد. وی همچنین درباره کاهش ذخیره‌سازی‌ها، کاهش تولید و سرمایه‌گذاری مورد نیاز در پروژه‌های افزایش ظرفیت تولید ابراز نگرانی کرد. الیا گالکین، نماینده روسیه در نشست فنی اوپک اعلام کرد که سرمایه‌گذاری‌های نفتی در معرض ریسک قرار دارد. به گفته وی بخش قابل توجهی از این نشست به پیشنهادهای ونزوئلا اختصاص یافته و درباره کاهش تولید بحثی نشده است.

افت قیمت نفت در سال 2014 بر اثر پیش‌بینی به‎‌وجود آمدن مازاد عرضه در بازار نفت تا پایان این سال آغاز شد. درحالی‌که پیش از این برآورد می‌شد مازاد عرضه از نیمه‌های سال جاری رو به کاهش گذارد؛ اما افزایش تولید نفت از سوی کشورهای عضو اوپک که در راستای کاهش زیان ناشی از افت قیمت نفت به آن اقدام کرده بودند به تعادل رسیدن بازار نفت را به تاخیر انداخت. در حال حاضر نیز بازار نفت با چشم‌انداز مبهمی روبه‌رو است و مشخص نیست بازار چه زمان به تعادل خواهد رسید؛ درحالی‌که به نظر می‌رسد رشد تقاضا کاهش یافته که به تشدید مازاد عرضه منجر خواهد شد، در سمت عرضه نیز رقابتی بین کشورهای تولیدکننده نفت آغاز شده که نگرانی درخصوص افزایش عرضه را تشدید کرده است، در واقع نزاع داخلی کشورهای عضو اوپک به خارج از این سازمان سرایت کرده است. به‌طور مثال الکساندر نوواک، وزیر انرژی روسیه روز جمعه اعلام کرد که آماده رقابت با کشورهای عضو این سازمان است. وی اعلام کرد که روسیه قصد ندارد تولید خود را برای به تعادل رسیدن بازار کم کند؛ چراکه کشورش مقصر مازاد عرضه در بازار نفت و افت قیمت‌ها نیست. به گفته نوواک کشورهایی که تولید خود را افزایش داده‌اند باید برای متعادل شدن بازار نفت اقدام کنند. وزیر انرژی روسیه همچنین اعلام کرد که اوپک بیش از سقف تولید خود نفت تولید می‌کند و اگر این روال ادامه داشته باشد روسیه آماده مقابله به مثل است، یعنی این کشور نیز تولید خود را افزایش خواهد داد. طی یک سال گذشته کشورهای عضو اوپک رقابت شدیدی را با یکدیگر برای تصاحب بازار نفت و جذب مشتریان یکدیگر آغاز کردند که توسط رسانه‌های خارجی به جنگ قیمتی تعبیر شد. در واقع کشورهای عضو این سازمان به‌طور متوالی شروع به ارائه تخفیف به مشتریان خود کردند که افت قیمت نفت را تسریع کرد؛ اما چندی است که رسانه‌ها از رقابت روسیه و عربستان در کشورهایی که به‌طور سنتی مشتریان نفت اورال روسیه به شمار می‌روند، خبر دادند. شاید گفته‌های اخیر نواک به خشم روسیه نسبت به این اقدام سعودی‌ها اشاره داشته باشد. در سوی دیگر ما شاهد بازگشت نفت ایران به بازارهای بین‌المللی هستیم. یعنی با تحریم ایران بسیاری از کشورهای تولیدکننده نفت از جمله روسیه، عربستان و... بازارهای نفتی ایران را تصاحب کرده‌اند حال ایران برای به دست گرفتن بازارهای از دست رفته خود باید با این کشورها رقابت کند که به یقین به تشدید جنگ قیمتی در بازار نفت منجر خواهد شد و آینده بازار نفت را نگران کننده‌تر کرده است.