مدیرعامل بورس کالای ایران گفت: مؤسسات و شرکتهای بزرگ تولیدی اعم از خصوصی و دولتی دنبال شفافیت هستند، تا دغدغهای بابت ریسک معاملات متوجه آنها نباشد که همه این مزایا میتواند در بورس متبلور شود.
حامد سلطانینژاد، مدیرعامل بورس کالای ایران در گفتوگو با فارس افزود: بورس کالا برای تأمین مالی پتروشیمیها برنامهریزی کرده که اولین اوراق سلف موازی محصولات پی وی سی پتروشیمی منتشر شد.
وی گفت: سیستم بورس کالا بیعیب نیست، اما بهطور قطع نسبت به سیستم غیرشفاف بیرون و بدون نظارت میتواند مزایای بسیاری داشته باشد. یکی از این سازوکارها این است که محصولات پتروشیمی در شرایطی شفاف و قابل نظارت مورد معامله قرار بگیرد.
مدیرعامل بورس کالا خاطرنشان کرد: همه کشورها قوانین و قواعدی برای تقسیم عادلانه کالا و محصولات دارند و برای برخورداری همه مردم از مزایای نسبی، اقدام به سازوکارهایی میکنند. همه این کشورها امروزه به این نتیجه رسیدهاند که از سازوکارهای کنترلی به سازوکارهای نظارتی پیش بروند. یعنی اینکه در سازوکار کنترلی باید مراقب یکدیگر باشیم.
وی تأکید کرد: این زنجیره که در آن تبانی وجود ندارد، تمام نمیشود و در چنین سیستم نظارتی کمهزینهتر؛ ضمانت اجرا برای عدم تعهدات و تخلفات احتمالی هم مثل سیستمهای کشورهای مالیاتی اروپاییها گذاشته میشود.
این مقام مسؤول با بیان اینکه وقتی سازوکاری به نام بورس کالا در کشور وجود دارد، چرا باید فضاهای دیگر غیرشفاف برای معاملات دنبال شود، گفت: بورس کالا به عنوان نهاد خود انتظام متشکل، برای کشور یک دارایی محسوب میشود و وقتی چنین نهادی تأسیس شده، چرا باید به فکر جای دیگر بود؟
وی افزود: وقتی نام کشور روی یک نهاد باشد، نهاد ملی محسوب میشود، اما بورس کالای ایران به عنوان یک نهاد ملی، به جای این که مانند سایر نهادهای ملی از بودجه دولت استفاده کند، خودش منابع خود را تأمین میکند و مفهوم کامل نهاد خود انتظام دارد.
وی افزود: بورس کالا به موجب قانون و مزیتهایی که برای خود ایجاد میکند، عدهای از شرکتها را پذیرش و به موجب قانون بر کار آنها نظارت میکند. میتواند عضو بگیرد و نظامهای نظارتی خود را تعیین کند. هزینه و درآمد خودش را نیز سامان میدهد. مشابه چنین نهاد پویا، کارآمد و چابکی را فقط در سیستم سهامی عام و یا خصوصی میتوانیم ببینیم.
به باور سلطانینژاد باید سیستم نظارتی در مورد بسیاری از صنایع و فعالیتهای مالی در کشور وجود داشته باشد و قانونگذار و یا حاکم کشور از جمله دولت و یا مجلس که میخواهد به کشور نظم ببخشد، در سالهای گذشته دیده است که سیستم توزیع و عرضه کالا به شکل حوالهای پر از ابهام است.
وی گفت: صنعت پتروشیمی به جرأت بخش عمدهای از تولید ناخالص داخلی کشور و تراز تجاری ایران را به خود اختصاص داده است. پتروشیمی یک صنعت مادر در کشور است که با زندگی مردم جامعه گره خورده است. از یک لوله خودکار تا کوچکترین اجزا و وسایل اولیه زندگی مردم. بنابراین حاکم شدن فضای غیرشفاف بر صنعت پتروشیمی میتواند به کل منافع ملی مملکت صدمه بزند. قانونگذار حق دارد که تصویب کند محصولات پتروشیمی باید در بورس کالا معامله شود.
سلطانینژاد افزود: در یک نظام نظارتپذیر و وجود قوای 3 گانه اجرایی، قهری و قانونگذاری میتوان برای بورس کالا تکلیف کرد که مثلاً موظف است شرایط فروش بلندمدت را در این بازار یا شرایط خریداران خرد را فراهم کند. همان مرجعی که تصمیم گرفت بورس کالا ایجاد شود، به راحتی میتواند تکلیف جدیدی را برای این بازار تصویب کند.
وی افزود: بنابراین اگر دغدغه پتروشیمیها از جنس آن است که اقدامی توسط بورس کالا اجابت نشده و یا به بورس کالا گفته شد، اما اجرا نشد، خوب بروند آن را قانون کنند و برای آن ضمانت اجرا هم بگذارند، نه اینکه صورت مسأله را پاک کنیم.
وی ادامه داد: نباید برخلاف بازارهای جهانی حرکت کرد. اینکه نباید اجباری وجود داشته باشد، تشخیص قانونگذار است و فلسفه آن درگیرشدن منفعت عمومی است. بهخاطر سیستمی است که پیش از این در بازار خارج از بورس وجود داشته و نمیتوانستیم مطمئن باشیم که روش شفافی بوده است.
سلطانینژاد با بیان این که شاه بیت سخنان من این است که پیش از این نمیتوانستیم با روشهای قبلی بر روی بازار پتروشیمی نظارت کنیم، گفت: یکی از کارکردهای اصلی بورسها این است که شما برای فعالیت در بورس ابتدا باید شناسنامه بگیرید.
سلطانینژاد عنوان کرد: هر کس در بورس کالا وارد میشود با شناسنامه هویتدار معاملاتی خود از جمله اطلاعات ثبتی حقوقی و تشخیصی حقیقی میآید. نه تنها اطلاعات هویتی باید ارایه شود، بلکه اطلاعات اختصاصی مربوط به فعالیت خود در بورس کالا را ارایه دهد و ثابت کنند که فعالیت تجاری در قالب شرکت ثبت شده دارند و باید صورتهای مالی خود را ارایه بدهند. اما آیا در فضای بیرون از بورس کالا هم این فرایند وجود دارد؟ از کجا میتوان مطمئن بود، جنس و کالایی که فروخته میشود بهطور واقعی همان خریدار واقعی است.
وی افزود: آیا سازوکار احراز هویت وجود دارد؟ از کجا میتوان مطمئن بود که شخص مالیات بر ارزش افزوده را دور نمیزند و مالکیت دو لایه و دوگانه تعریف نمیکند؟ (پشت این موبایل و موتورها کیست که در فضای دلالی وارد شده و دوست ندارد شفاف شود) دلال و واسطهگر را بهطور قطع و یقین معتقدم که نباید حذف شود و باید به سمت بازار مالی هدایت شود.
مدیرعامل بورس کالا تصریح کرد: واسطهها را باید از بازار واقعی و از طریق بورس به سمت بازار مالی هدایت کنیم. واسطه، صاحب پول و نقدینگی است و برای او فرقی نمیکند که الان روی کنجاله سویا معامله میکند و یا سکه، زیرا او دنبال منفعت است. در بازار بانکی هم به نتیجه نرسیده که میتواند سود کند و آمده که در خرید و فروش کالا بازدهی خود را به دست آورد.
وی گفت: باید به این واسطه خوشآمد گفت، زیرا میتواند بازار را نقد کند. باید او را به بازار مالی ببریم. چه زمانی میتوانیم تشکیل دهیم؟ زمانی میتوانیم یک بازار نقدی تشکیل دهیم که بر پایه آن یک بازار مالی تشکیل داد.
سلطانینژاد ادامه داد: واسطهگرها افراد محترمی هستند و صاحب نقدینگی. اگر کانال درستی بتوان برای سرمایهگذاری طراحی و راهاندازی شود این افراد راغب به سرمایهگذاری در این مسیر هستند. حالا اگر سفته باز در بازار وجود نداشته باشد، هیچ وقت هِجر نمیتواند در بازار فعالیت کند. ماهیت بازار مالی ورود این افراد است.
وی افزود: اینکه فعالان پتروشیمی مدعیاند که در بازار نقدی پتروشیمی دلالها حضور دارند، را نمیپذیرم چون خریدارانی که در این صنعت وارد میشوند همگی افرادی هستند که به واسطه سایت بهینیاب معرفی شدهاند. بهینیاب سایتی است که وزارت صنعت بر اساس معیارها و ارزیابیهای خود اقدام به بررسی پروانههای تولیدی شرکتهای فعال از طریق بازرسان خود در شهرهای کشور کرده و اجازه میدهد بر حسب ظرفیت خود یک بخشی از محصولات پتروشیمی در بورس را خریداری کنند.
وی افزود: سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرفکنندگان ناظر بر عرضه محصولات بر بورس کالا است که نظارت هم کرده، اما مقداری دچار شک و شبهه شده که آیا باید نظارت کند یا نه؟ برخی مصوبات سال 90 و سالهای پس از آن، اجرا و پیگیری نشده و اگر این کارگروه تشکیل میشد، فرصت پیدا میکردیم که در برابر مسایلی که برای بازار ایجاد شده از جمله ایجاد سایت بهینیاب، سقف قیمتی و محدودیتهایی که ایجاد شده فرصتی برای بررسی نتایج آن بگذاریم و اصلاحاتی که نیاز داریم را انجام دهیم.