رصد بازخوردها به قراردادهای نفتی

دو روز نفسگیر در محافل نفتی طی شد و از مدل جدید قراردادهای نفتی ایران در کنفرانسی با حضور بسیاری از شرکت‌های پرآوازه دنیا در صنعت نفت رونمایی شد. شرکت‌هایی از جمله بی‌پی، شل، توتال فرانسه، انی ایتالیا، رپسول اسپانیا، او ام وی اتریش، استات اویل نروژ و دیگر شرکت‌های معتبر میهمان این مراسم بودند. خبرگزاری‌های مهم خارجی نیز به پوشش این خبر پرداختند و قراردادهای جدید را بررسی کردند. هرچند که شرکت‌های بزرگ و بین‌المللی اظهار‌نظر شفاف و علنی درخصوص قراردادهای جدید نداشتند اما شنیده‌ها حاکی از آن است که قراردادهای IPC در چارچوب برد-برد تنظیم شده و هم طرف خارجی و هم شرکت‌های داخلی از شکل جدید قراردادهای نفتی ایران رضایت دارند. هرچند که هنوز ابهاماتی درخصوص شکل قراردادها وجود دارد اما تیم تنظیم‌کننده قراردادها در این دو روز همه سعی خود را کرد که به این ابهامات پاسخ دهد و حتی به گفته سید مهدی حسینی، رئیس کمیته بازنگری قراردادها، سایتی در این خصوص طراحی شده است و به همه سوالات در روزها و ماه‌های آینده پاسخ داده خواهد شد. «دنیای اقتصاد» در این گزارش نظر برخی شرکت‌کنندگان خارجی و داخلی در «کنفرانس تهران» را جویا شده و همچنین نحوه انعکاس این کنفرانس را توسط برخی خبرگزاری‌های خارجی مورد بررسی قرار می‌دهد.

نایب رئیس ام اچ ویرث، تور ارلینگ گانررود (شرکت نفتی نروژ) درباره قراردادهای IPC به «دنیای اقتصاد» گفت: قراردادهای جدید بسیار جذاب به نظر می‌آیند و این مدل جدید قراردادها غول‌های نفتی را به سمت ایران می‌کشاند. ما از شرکت‌های خدماتی نفتی هستیم و اگر شرکت‌های بزرگ به ایران بیایند شرکت‌های خدماتی نیز می‌توانند کسب و کار پررونقی داشته باشند. اگر به شرکت‌کنندگان کنفرانس نگاهی بیندازید در‌می‌یابید که این سرمایه‌گذاران پتانسیل عظیم نفتی ایران را درک کرده‌اند و به دنبال بهره ‌بردن از این بازار هستند. میشل فرانسیونی، مدیر‌عامل شرکت رینا (شرکت مهندسی ایتالیایی) نیز بر این باور است که حضور در ایران فرصت بسیار خوبی برای شرکت‌های نفتی است. به گفته وی اقتصاد ایران امسال رشد بالایی خواهد داشت اما باید ببینیم که مفاد این قراردادها چگونه‌اند و سپس می‌توان اظهار‌نظر قطعی داشت؛ چراکه باید به این اطمینان رسید که شرایط قراردادهای IPC منصفانه است. به گفته وی امنیت کشور و امنیت سرمایه‌گذاری برای شرکت‌های خارجی بسیار مهم است و این مزیتی است که ایران نسبت به دیگر کشورها از جمله عراق دارد. فرانسیونی همچنین بر این باور است که ایران در سال‌های تحریم بسیار مستقل شده و پیشرفت زیادی در تکنولوژی داشته است.

سن ین، مدیر عامل شرکت یاه (چین) معتقد است تفاوت زیادی بین قراردادهای جدید و قدیم وجود ندارد. وی در ادامه افزود: شرکت‌های شرقی در طول مدتی که ایران در تحریم به سر می‌برد همواره با ایران همراه و شریک بوده‌اند و احتمالا 2 یا 3 سال طول می‌کشد تا شرکت‌های غربی به دلایلی همچون نبود سوئیفت و انتقال پول با ایران همکاری کنند، بنابراین شرکت‌های شرقی شانس بیشتری برای حضور در ایران دارند. هیلاری وییژا، مدیر عامل یک شرکت حفاری هندی نیز به «دنیای اقتصاد» گفت: قراردادهای جدید بسیار ایده‌آل هستند اما هنوز جزئیات این قراردادها را نمی‌دانیم و اینکه تامین مالی این پروژه‌ها به چه ترتیبی است، مشخص نیست. باید صبر کنیم و ببینیم که غول‌های نفتی به ایران می‌آیند و قرارداد امضا می‌کنند یا خیر. اگر آنها بیایند از خدمات شرکت ما نیز می‌توانند بهره ببرند. به گفته وی، ما شرکت‌های هندی در طول سال‌های تحریم در کنار ایران ایستاده بودیم و اکنون یار قدیمی ایران محسوب می‌شویم.

اما جاستیس، مدیرعامل شرکت جاست فر اوشن یک شرکت هلندی – آلمانی بر این باور است که نمی‌توان به IPC شکل جدید قراردادی گفت، چراکه در مفاد آن تغییر خاصی وجود ندارد. وی در ادامه افزود: البته در این کنفرانس خیلی به شفاف‌سازی درخصوص جزئیات آنها نیز پرداخته نشد. به گفته جاستیس، درست است که ایران با شرکت‌های شرقی در طول سال‌های تحریم روابط تجاری گسترده‌ای داشته است اما در زمینه صنعت نفت، اروپاییان همیشه مهارت بالاتر و تکنولوژی بهتری داشته‌اند. به گفته گلب برایانسکی، تحلیلگر اقتصادی روزنامه تاس روسیه بسیاری از شرکت‌های معتبر نفتی در کنفرانس تهران حضور داشته‌اند و ایران می‌تواند از فرصت به‌دست آمده نهایت استفاده را ببرد. هرچند باید گفت این قرار‌دادها ابهامات بسیاری دارد و باید در ماه‌های آتی دید شرکت‌های نفتی چه پاسخی به آنها خواهند داد. وی در ادامه گفت: ایران برای روسیه بسیار مهم است و در خبرگزاری‌های روسیه همواره اخبار ایران جذاب هستند و مردم آن را پیگیری می‌کنند. روسیه می‌تواند در توسعه میادین نفتی به ایران کمک کند.

اما در کنار کارشناسان و فعالان نفتی خارجی «دنیای اقتصاد» با چند تن از مسوولان و فعالان نفتی داخلی نیز گفت‌وگو کرد. کارشناسان داخلی نیز معتقدند آغاز راه آغازی محکم و با قدرت بوده و عقیده دارند مراحل بعدی معرفی قراردادهای نفتی می‌تواند به تکمیل این مسیر منتهی شود. سید مهدی حسینی، رئیس کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» برخی ابهامات موجود را تشریح کرد. وی در پاسخ به این سوال «دنیای اقتصاد» که برخی بر این باورند که این کنفرانس بیشتر خوراک داخلی داشته و برای اقناع افکار عمومی در مورد قراردادهای نفتی است، گفت: ما باید نشان می‌دادیم که در راستای سیاست‌های کلی نظام از جمله سیاست‌های اقتصاد مقاومتی در حرکتیم. به اعتقاد من طرف خارجی هم باید این را بداند چراکه اقتصاد مقاومتی اساس کار ما است و در شروع باید به آنها نیز گفته می‌شد که بر چه اساسی برنامه‌ریزی و حرکت می‌کنیم. وی در ادامه افزود: ما در حال حاضر در رکود هستیم و باید بخش نفت به حرکت درآید تا دیگر بخش‌‍‌های اقتصاد نیز از رکود خارج شوند. این مساله‌ای است که مقامات رده بالای کشور بر آن تاکید دارند و سیاست‌های کلی نظام نیز بر اساس آن بنا شده است، بنابراین ما باید اعلام می‌کردیم که در این راستا در حرکتیم.

وی درخصوص استقبال از کنفرانس تهران گفت: استقبال بسیار خوبی از این کنفرانس شد و ما فرصت‌های لازم را به خارجی‌ها معرفی کردیم. همچنین به همه سوالات درخصوص ابهامات موجود پاسخ داده شد و سوالات بعدی را در تماس با شرکت‌ها و در سایتی که به این موضوع اختصاص داده‌ایم جواب خواهیم داد. به گفته حسینی، هیچ کنفرانسی به عقد قرارداد نمی‌انجامد و اما کنفرانس تهران نقطه شروعی برای ایران در بازار جذب سرمایه بود؛ نقطه‌ای که به خوبی آغاز شد. در ادامه به سراغ منوچهری، رئیس شرکت تاسیسات دریایی رفتیم و درخصوص ابهامات مربوط به مشارکت طرف‌های ایرانی و خارجی از وی سوال کردیم. منوچهری در پاسخ به این سوال که شرکت‌های خارجی بر این باورند که چرا باوجود اینکه سرمایه از سوی آنها تامین می‌شود ولی باید با شرکت‌های ایرانی شریک شوند، گفت: شرکت‌های ایرانی نیز به اندازه سهمی که دارند باید سرمایه وارد کنند. وی در ادامه افزود: با رفع تحریم‌های بین‌المللی و حضور یک شرکت بین‌المللی معتبر در پروژه‌ها، طرف ایرانی نیز می‌تواند از بانک‎‌های خارجی و داخلی فاینانس کند. به گفته وی، با وجود توضیحاتی که در کنفرانس مطرح شد اما هنوز برخی ابهامات برای شرکت‌های خارجی باقی مانده است.

سید عبدالجواد علوی، دبیر کنفرانس تهران و رئیس هیات‌مدیره شرکت عملیات اکتشاف نفت در باره چگونگی کنفرانس قراردادهای نفتی و احتمال حضور شرکت‌های خارجی در ایران گفت: کنفرانس از لحاظ محتوا خوب برگزار شد، اما حضور شرکت‌های خارجی در صنعت نفت ایران منوط به رفع تحریم‌ها است که به نظر من به یقین برداشته خواهند شد. وی در ادامه افزود: اگر تحریم‌ها برداشته نشوند، شرایط به کل به شکل سابق برخواهد گشت و این مساله‌ای است که نه تنها برای ما مطلوب نیست، بلکه غرب نیز آن را نمی‌خواهد. به گفته علوی، از آنجا که شرکت‌های بین‌المللی نفتی خود دارنده پالایشگاه نیز هستند بنابراین قراردادهای جدید برای آنها بسیار جذاب است. چراکه با انعقاد قراردادهای IPC با ایران می‌توانند تا 20 سال از تامین نفت مورد نیاز خود اطمینان داشته باشند. به گفته وی IPC شرایط برد- برد را مهیا می‌کند زیرا ما نیز از تکنولوژی روز دنیا استفاده می‌کنیم. اما به اعتقاد حمید حسینی، عضو اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی کنفرانس تهران بیشتر خوراک داخلی داشت و بسیاری از مباحث مطرح شده در آن کمتر برای طرف خارجی جذابیت و کاربرد داشته است. این کارشناس نفتی کشورمان در کل کنفرانس را مفید ارزیابی کرد و گفت: خوشبختانه بر خلاف آنچه پیش‌تر پیش‌بینی می‌شد، مدیران رده بالایی از شرکت‌های بزرگ نفتی از جمله شل، توتال، انی و... در این کنفرانس شرکت کردند، هرچند که بسیاری از شرکت‌ها نیز تنها در رده کارشناس در تهران حضور داشتند. وی درخصوص محتوای کنفرانس گفت: درخصوص مطالبی که در کنفرانس مطرح شد چندان راضی نیستم. بهتر بود افرادی از وزارت خارجه، سازمان سرمایه‌گذاری خارجی و دادستانی در این همایش حاضر می‌شدند و علاوه بر توضیح درخصوص برجام و رفع تحریم‌ها که نگرانی بزرگ شرکت‌های حاضر بود، حمایت خود را از سرمایه‌گذار خارجی اعلام می‌کردند و احتمالا کنفرانس در آن صورت اثرگذاری بیشتری داشت. وی درخصوص قراردادهای نفتی نیز گفت: قراردادهای جدید پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و لازم است درخصوص آنها بیشتر شفاف‌سازی شود و من با افراد حاضر در کنفرانس که صحبت می‌کردم، در‌باره بسیاری از مفاد قراردادها ابهام داشتند. چراکه هرچند قراردادهای IPC بسیاری از موانع قراردادهای بیع متقابل را بر طرف کرده اما برخی موارد جدید به آنها اضافه شده که هنوز چندان برای طرف خارجی شفاف نشده است. حسینی در انتها گفت: به نظر من کافی است که بتوانیم دو یا سه شرکت را در صنعت نفت ایران جذب کنیم، به یقین دیگر شرکت‌ها نیز به دنبال آنها وارد می‌شوند.

رضا پدیدار، رئیس انجمن تولیدکنندگان تجهیزات نفتی درخصوص سمینار تهران و میزان استقبال از آن به «دنیای‌اقتصاد» گفت: به دلیل افت قیمت نفت بخش مهمی از سرمایه‌ها از کشورهایی که در آنها نفت با هزینه بالا استخراج می‌شود، خارج شده است، از همین‌رو سرمایه‌گذاران در حال حاضر به دنبال محل مناسبی برای سرمایه‌گذاری هستند و ایران به دلیل اینکه در مرکز بیضی انرژی خاورمیانه قرار گرفته است، محل مناسبی برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. ایران به دلیل تحریم‌ها و همچنین تغییر ساختار نظام اجرایی که همان دولت است در سال‌های اخیر نتوانسته از ظرفیت‌های خود استفاده کند و حال با رفع تحریم‌ها با پتانسیل بالایی وارد بازار جذب سرمایه خواهد شد. وی در ادامه افزود: حضور فعلی شرکت‌های خارجی بیشتر از جنبه موقعیت‌سنجی است و قراردادهای جدید برای آنها جذابیت بالایی دارد چراکه برخلاف قراردادهای دهه 70 که برمبنای پیمانکار و کارفرما بودند بیشتر به‌صورت مشارکتی است. به گفته پدیدار در صورتی که قراردادهای جدید در اجرا خوب مدیریت شوند، به یقین دستاورد خوبی برای ایران و طرف خارجی خواهند داشت. وی در ادامه درخصوص توزیع شرکت‌های خارجی حاضر در کنفرانس گفت: شرکت‌های اروپایی بیشترین حضور را داشتند و پس از آن شاهد حضور شرکت‌های نفتی از چین و ژاپن بودیم. 

خبرگزاری فرانسه طی گزارشی به اخبار کنفرانس تهران پرداخت و در این رابطه استفانه مایکل، رئیس بخش اکتشاف و تولید شرکت توتال در خاورمیانه و شمال آفریقا قراردادهای جدید و پروژه‌های پیشنهادی ایران را یک «گام مهم» برای ایران توصیف کرد و ادامه داد که باید تحلیل‌های بیشتری قبل از هرگونه انعقاد قرارداد انجام شود. وی خاطر‌نشان کرد: «ما باید این قراردادها را بیشتر مطالعه کنیم تا آنها را بهتر درک کنیم و در مرحله بعدی باید ببینیم شرکا در زمینه توسعه و عملیات میادین چه کسانی خواهند بود.» روزنامه فایننشال تایمز نیز با انتشار گزارشی درخصوص رو نمایی از قراردادهای نفتی با شرکت‌های خارجی می‌نویسد: «ایران در چارچوب قراردادهای تازه نفتی و گازی انعطاف بیشتری نسبت به گذشته در مورد نوسانات قیمت نفت و خطرات سرمایه‌گذاری از خود نشان می‌دهد و این امر سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز ایران را برای سرمایه‌گذاران خارجی جذاب‌تر می‌کند.» یکی دیگر از ویژگی‌های کنفرانس نفتی اخیر آن بود که هیچ یک از نمایندگان شرکت‌های نفتی آمریکایی در آن حضور نداشتند و این به آن معناست که این شرکت‌ها بهره‌ای از فرصت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی ایران نخواهند برد؛ هرچند زنگنه وزیر نفت گفته است که ایران مخالفتی با حضور آمریکایی‌ها در عرصه انرژی ندارد و ابراز امیدواری کرده که در کنفرانس بعدی در لندن در ماه فوریه نمایندگان این شرکت‌ها نیز برای رایزنی حضور داشته باشند.

از سویی دیگر وال استریت ژورنال نوشت: مقامات شرکت نفت در معرفی قرار دادهای جدید گفتند قرار دادهای جدید پیشنهاد‌شده، امکان انعطاف پذیری بیشتر برای جبران هزینه‌ها را فراهم می‌کند؛ از جمله اینکه امکان انتخاب شیوه باز پرداخت با نفت یا با پول نقد وجود خواهد داشت. نمایندگان چند شرکت نفتی اروپا از جمله بریتیش پترولیوم انگلیس و توتال فرانسه در این نشست شرکت داشتند. با وجود وعده‌هایی که در مورد منابع نفتی ایران داده شده است، مدیران اجرایی و مشاوران نفتی اروپایی اعلام کردند که هنوز اطمینان ندارند آیا در ایران سرمایه‌گذاری خواهند کرد. این نمایندگان همچنین تاکید کردند خود این مدل‌های قرار داد هنوز به‌طور کامل منتشر نشده‌اند. بیزینس اینسایدر نیز به پوشش این کنفرانس پرداخت و نوشت، در مدل قبلی قراردادها سرمایه‌گذارانی که بیش از برنامه تولید می‌کردند به ازای هر بشکه اضافه‌تر پولی دریافت نمی‌کردند و این از مشکلات قرارداد قبلی بود؛ اما با ورود نسل جدید قرارداد‌ها هرچقدر بیشتر تولید کنند درآمد بیشتر کسب می‌کنند و سرمایه‌گذاران خارجی این گزینه را دارند تا قرارداد‌های خود را 5 تا 25 سال تمدید کنند.