در روزهایی که تهران محل گردهمایی سران کشورهای صادرکننده گاز شده بود، بحث‌و تبادل‌نظر درباره این ماده پول‌ساز و البته استراتژیک نیز در صدر گفتارها و نوشتارهای تحلیلی قرار گرفت. پس از برگزاری این گردهمایی بزرگ و مهم بود که سیزدهمین نشست کمیسیون انرژی و محیطزیست اتاق تهران نیز به این موضوع «گاز و صادرات آن» اختصاص داده شد و طی تحلیلی که رییس این کمیسیون ارائه کرد، مشخص شد که ایران توان و ظرفیت تبدیل شدن به کشور قدرتمند گازی جهان را دارد اما دستیابی به این مهم، شرط و شروطی دارد.
منصور معظمی در این نشست سعی کرد با بیان برخی آمار و ارقام، اهمیت گاز و تجارت آن برای ایران را بیش از پیش نمایان کند. به گفته او، از 188 تریلیون متر مکعب ذخایرگازی جهان، 62.3 درصد آن متعلق به کشورهای عضو مجمع جهانی صادرکننده گاز است که از میان آنها، ایران با دارا بودن 18.2 درصد ذخیره گازی، در جایگاه نخست قرار دارد. به گفته رییس کمیسیون انرژی و محیطزیست اتاق تهران، کشور روسیه 17.4 درصد، قطر 13.1 درصد، امارات متحده عربی 3.3 درصد، ونزوئلا 3 درصد، نیجریه 2.7 درصد و الجزایر 2.4 درصد، ذخایر گازی جهان را در اختیار دارند.
معظمی با بیان اینکه سه کشور ایران، روسیه و قطر بازیگران اصلی گاز جهان هستند، افزود: «بر اساس آمار شش ماهه اول سال 2015 میلادی، کشورهای عضو مجمع جهانی صادرکنندگان گاز سهم 36.5 درصدی تولید این محصول را در اختیار داشتند در حالی که طی این مدت، این کشورها 46.5 درصد صادرات گاز جهان را انجام دادند.
سهم کشورهای گازی در تجارت بین‌المللی
آماری که رییس کمیسیون انرژی و محیطزیست اتاق تهران به آن اشاره کرد، تنها جنبه اطلاع‌رسانی داشت اما با بیان شاخص دیگری از این آمار، وی روی دیگر عرصه جهانی گاز را نمایان کرد. معظمی گفت: «بررسی آمار جهانی نشان می‌دهد که ایران به رغم آنکه بزرگترین ذخایر گازی جهان را در اختیار دارد اما سهمی کمتر از یک درصد صادرات جهانی گاز متعلق به ایران است.» او افزود: «بر اساس آمار سال 2013، روسیه 20.3 درصد صادرات گاز جهان را در اختیار دارد و از این حیث بزرگترین صادرکننده گاز جهان است. این در حالی است که کشورهای قطر با 12.3 درصد، الجزایر با 4 درصد، نیجریه با 2.53 درصد، ترینیداد و توباگو با 1.93 درصد، بولیوی با 1.64 درصد و مصر با یک درصد دیگر بازیگران عرصه صادرات گاز در جهان هستند. به گفته وی، ایران در حالی بزرگترین ذخیره گازی جهان را در دست دارد که کمتر از یک درصد صادرات گازی جهان را انجام می‌دهد.
رییس کمیسیون انرژی و محیطزیست اتاق تهران سپس شرکای عمده تجارت گاز ایران را ترکمنستان و ترکیه عنوان کرد و گفت: «در حالی به میزان 10.12 میلیارد دلار در سال واردات گاز از ترکمنستان داریم که 9 تا 10 میلیارد دلار نیز در سال به ترکیه گاز صادر می‌کنیم و البته مقدار اندکی نیز از آن به ارمنستان صادر می‌شود.
برنامه‌ریزی برای صادرات گاز
معظمی در ادامه به شکاف و فاصله شدید میان پیک حداکثر و حداقل مصرف گاز در کشور اشاره کرد و با اشاره به اینکه پیک مصرف گاز (خانگی و صنعتی) در ایران طی زمستان به 500 میلیون مترمکعب در روز می‌رسد، گفت: «این میزان در فروردین و اردیبهشت هر سال به حدود 250 میلیون مترمکعب کاهش پیدا می‌کند. مهم است که این فاصله از طریق بهینه‌سازی و تغییر الگوی مصرف، برطرف شود.» او در ادامه با اعلام اینکه روند تولید گاز طبیعی در کشور طی امسال به گونه‌ای است که دولت مشکلی برای تامین گاز صنایع ندارد، افزود: «با توجه به آنکه تولید گاز طبیعی در کشور نسبت به مصرف آن، سیر صعودی پیدا کرده است، با مازاد این محصول در کشور مواجه هستیم لذا برای صادرات گاز طبیعی باید تدابیری اندیشید.» معظمی در مورد مشتریان گاز ایران نیز به کشور عمان اشاره کرد که به گفته وی، تفاهم‌نامه‌ای با این کشور برای انتقال گاز از مسیر خط لوله جاسک امضا شده است. معظمی همچنین در مورد تفاهم گازی با کشور پاکستان، گفت: «به نظر نمی‌رسد که دولت این کشور برای حل مشکل انتقال گاز ایران قدمی به جلو بگذارد.»
مانع‌تراشی روسیه بر سر راه گاز ایران
رییس کمیسیون انرژی و محیطزیست اتاق تهران در ادامه این نشست، به نقش روسیه در تجارت جهانی گاز اشاره کرد و گفت: «اتحادیه اروپا و کشورهای این منطقه، خط قرمز روسیه در عرصه جهانی گاز است. در حالی که از میان کشورهای تامین‌کننده و صادرکننده گاز، ایران تنها کشوری است که می‌تواند به اروپا گاز صادر کند و عملاً بازار روسیه در این منطقه را تصاحب کند.» معظمی افزود: «با این حال، روسیه به شدت تلاش می‌کند که ایران وارد بازار گاز اتحادیه اروپا نشود و اجازه نمی‌دهد ایران به رقیبی برای این کشور در این منطقه تبدیل شود.» وی سپس به برخی پیش‌بینی‌ها و برآوردها از میزان نیاز گازی کشورها اشاره کرد و افزود: «طبق برآوردها تا سال 2024 میلادی، کشور ترکیه به 54 میلیون مترمکعب و اتحادیه اروپا به 77 میلیون مترمکعب گاز برای مصرف روزانه، نیاز دارد و این دو منطقه ظرفیت بسیار مناسبی برای صادرات گاز ایران هستند.»
رییس کمیسیون انرژی و محیطزیست اتاق تهران در ادامه به میزان واردات گاز برخی از کشورها طی سال 2014 میلادی اشاره کرد و افزود: «طی این سال، کشورهای عمده واردکننده گاز طبیعی عبارت بودند از هند با واردات 65 میلیون مترمکعب در روز، پاکستان با 2.1 میلیون مترمکعب در روز، امارات با 67.6 میلیون مترمکعب در روز، کویت با 11.2 میلیون مترمکعب در روز، عمان با 4.9میلیون مترمکعب در روز، ترکیه با 143 میلیون مترمکعب در روز و اتحادیه اروپا با 641 میلیون مترمکعب در روز.» به گفته معظمی، این در حالی است که بر اساس برآوردها، تا سال 2024 میلادی یعنی حدود 10 سال دیگر، تقاضای واردات گاز این کشورها افزایش دو و حتی چند برابری خواهد داشت به طوری که کشور هند از 65 میلیون مترمکعب در روز، نیازمند 168 میلیون مترمکعب گاز در روز خواهد بود و امارات متحده عربی نیز از 67.6 میلیون مترمکعب کنونی، در سال 2024 متقاضی 123 میلیون مترمکعب گاز در روز خواهد بود. وی گفت: «بنابراین، طی 10 سال آینده متوسط تقاضای واردات گاز طبیعی از سوی این کشورها حدود 400 میلیون مترمکعب است.»
تعامل با روسیه برای مشارکت در بازار اروپا
معظمی در ادامه با طرح این سوال که صادرات گاز طبیعی ایران به منطقه اروپا به‌صرفه و مهم است یا کشورهای همسایه، گفت: «دیدگاه‌های متفاوتی در این زمینه از سوی صاحب‌نظران و دست‌اندرکاران کشور مطرح می‌شود در حالی که از منظر صرف اقتصادی، بهتر آن است که گاز طبیعی را به کشورهای همسایه صادر کنیم اما از نظر امنیت ملی مناسب‌تر آن است که به سمت بازار اروپا حرکت کنیم.» به گفته وی، وزارت نفت در حال حاضر معتقد است که در عرصه صادرات گاز طبیعی نباید به سمت بازار اروپا رفت بلکه سود اقتصادی برای کشور آن است که بازار کشورهای همسایه را دریابیم. معظمی گفت: «اما به صلاح جمهوری اسلامی ایران آن است که در صادرات گاز به بازار اروپا چشم بدوزد و تمام تلاشش را برای ورود به این بازار به کار گیرد چرا که با این کار، قدرت چانه‌زنی ایران در سطح دیپلماتیک جهان افزایش خواهد یافت.»
رییس کمیسیون انرژی و محیطزیست اتاق تهران سپس به این موضوع اشاره کرد که در صورت نگاه ایران به بازار گاز اروپا، کشور روسیه به طور جدی به مقابله با این حضور ورود پیدا خواهد کرد چرا که دولت روسیه علاقمند نیست در این بازار گازی، رقیبی به مانند ایران داشته باشد. به گفته وی، اتحادیه اروپا حدود 60 درصد گاز موردنیاز خود را از روسیه تامین می‌کند. رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران گفت: «اتحادیه اروپا بازاری نیست که تنها از یک منبع تامین‌کننده گاز استفاده کند و کشورهای این منطقه علاقمند هستند که رقبای دیگری نیز در کنار روسیه در این بازار حضور داشته باشند، بنابراین ایران و روسیه باید برای حضور مشترک در بازار گاز اروپا تعامل کنند.» به گفته معظمی، ایران در میان دارندگان گاز طبیعی، تنها کشوری است که طرح‌های توسعه‌ای در تولید این محصول را به کار انداخته است و بر اساس برنامه ششم توسعه نیز پیش‌بینی شده است که میزان تولید گاز طبیعی کشور به 1300 میلیون مترمکعب در روز افزایش پیدا کند.
حرکت به سمت سی‌ان‌جی (CNG)
علی شمس‌اردکانی عضو کمیسیون و نیز از اعضای هیات نمایندگان اتاق تهران یکی از راه‌های دستیابی ایران به موفقیت در عرصه جهانی گاز را ورود به تولید سی‌ان‌جی (CNG) عنوان کرد و گفت: «به‌رغم آنکه تا اردیبهشت ماه سال جاری تولید این محصول در کشور به 20 میلیون مترمکعب در روز رسیده بود اما به دلیل ناکارآمدی دستگاه مسوول این بخش، این میزان طی ماه گذشته به 17 میلیون مترمکعب در روز کاهش یافت. در حالی که طبق برنامه قرار بود تا آبان ماه امسال کشور در زمینه تولید سی‌ان‌جی به 22 میلیون مترمکعب دست یابد.» وی خواستار ریشه‌یابی کاهش تولید سی‌ان‌جی در کشور شد و پیشنهاد کرد با دعوت از مسوولان وزارت نفت این موضوع در کمیسیون انرژی و محیطزیست اتاق تهران مورد بررسی قرار گیرد. در پایان این نشست، مقرر شد برای جلسه آتی کمیسیون انرژی و محیطزیست اتاق تهران از عباس شعری‌مقدم مدیرعامل شرکت ملی پتروشیمی دعوت شود تا با حضور وی مسائل مربوط به بازار محصولات پتروشیمی مورد نقد و بررسی قرار گیرد.
