با توجه به کاهش قیمت نفت و احتمال رسیدن آن به بشکه‌ای 20 دلار، نگرانی‌هایی در سطح بین‌الملل و به‌ویژه کشورهایی که اقتصادشان بر نفت استوار است ایجاد شده است. این نگرانی برای کشور ما که اقتصادی عمدتا نفتی دارد نیز وجود دارد. مقوله‌ای که می‌تواند صنایع نوپا و وابسته ما به منابع نفتی را دچار مشکل کند، هرچند که این احتمال وجود دارد که دولت با توجه به ناامیدی از منابع نفتی تلاش کند تا صنایع را تقویت کند و در نتیجه صنایع رشد و پویایی را تجربه کند.
اتفاقی که بستگی به تصمیم دولت دارد که صنایع و تولیدات داخلی را پویا کند یا آنکه با تکیه بر نفت و افزایش صادرات نفت در پی جبران کسری بودجه بر بیاید. برخی مدیران بخش‌خصوصی این شرایط را مثبت و به نفع اقتصاد و برخی آن را به زیان آن می‌دانند که در ادامه مشروح این نظرات را می‌خوانید.
***
محمد حسین برخوردار:
بودجه مانند گذشته بر نفت متکی نیست
محمد حسین برخوردار، مدیرعامل شرکت سام الکترونیک معتقد است که پروژه‌های عمرانی در پی این کاهش صورت نمی‌گیرد و همین امر به رکود می‌انجامد.
با توجه به کاهش قیمت نفت و احتمال رسیدن قیمت آن به بشکه‌ای بیست‌دلار آیا تولیدات و صنایع ما از این کاهش پیش رو با توجه به کاهش منابع زیرساختی صدمه خواهند دید یا آنکه نیاز به تولیدات و صادرات به‌پویایی و رشد آنها منجر خواهد شد؟
بی شک کاهش قیمت نفت بر بودجه کشور موثر است. دولت ما نیز دولت بزرگ و عیالواری است و کاهش بودجه سبب می‌شود که نتواند پروژه‌های عمرانی را پیش ببرد. زمانی که فعالیت‌های عمرانی در کشور صورت نگیرد، خواه ناخواه اقتصاد کشور با رکود مواجه می‌شود. بنابراین تمام فعالیت‌های اقتصادی به کارخانه‌های موجود محدود می‌شود. در آن زمان تنها کاری که می‌شود کرد این است که تمام تلاشمان را در جهت تقویت صادرات به پیش ببریم.
برای عملی کردن این امر نیز نیاز است تا طرح‌های توسعه را در کارخانجات‌مان عملیاتی کنیم. با این طرح‌های توسعه‌ای محصولات‌مان را مطابق با سلیقه و نیاز جامعه جهانی تولید خواهیم کرد، زیرا امکان صادرات تنها از این منظر فراهم می‌شود. اکنون یک دهکده کوچک جهانی در حوزه اقتصاد شکل گرفته است که هر محصولی در هر گوشه دنیا تولید می‌شود همه مردم نسبت به تولید آن و آپشن‌های آن کالا آگاه می‌شوند.
بنابراین تنها راه چاره ما برای اینکه صنعتمان بچرخد این است که باید به سمت تولید محصولات صادرات محور قدم برداریم. شرط رسیدن این امر این است که هم نیروی کارآمد و تکنسین وارد تربیت کنیم و داشته باشیم و هم تکنولوژی جدیدی داشته باشیم تا بتوانیم به سمت تولیدات صادرات محور برویم.
حال که این سیاست همچنان در مرحله صحبت است و عملیاتی نشده است، آیا کاهش قیمت نفت می‌تواند وضعیت نگران کننده‌ای را پیش روی ما بگذارد؟
به هر حال این یک امر بدیهی است که بودجه کشور ما بر درآمدهای نفتی تکیه دارد. اما این اتفاق خوشایند در این سال‌ها افتاده که این وابستگی اکنون یک وابستگی هشتاد، نود درصدی نیست و بخشی از بودجه ما بر مالیات و صادرات غیر‌نفتی ما استوار است.
چندین سال است که کاهش قیمت نفت خودش را نشان داده و دولت یازدهم که بر سر کارآمد تلاش کرد که سهم نفت را در بودجه کاهش دهد.اما همه این سیاست‌ها سبب نشده که ما به درآمدهای نفتی وابسته نباشیم. پیش از این نیز گفتم که این کمبود متوجه پروژه‌های عمرانی ما می‌شود و در عموم ما با رکود مواجه خواهیم شد.
بر این اساس احتمال می‌دهید که قیمت نفت این روند نزولی قیمت را همچنان طی کند و کشورهایی که بر منابع نفتی استوار هستند قدرت خود را در این زمینه از دست بدهند؟
به نظر من پس از جنگی که رخ داده، طرف مقابل ما سر میز مذاکره می‌آید و قیمت نفت معقول خواهد داشت.
***
عباسعلی اسلامی:
سیاست مناسبی باید دنبال شود
عباسعلی اسلامی، نایب‌رئیس هیات‌مدیره شرکت نفت و گاز و پتروشیمی ایران معتقد است که اگر سیاست مناسبی از سوی دولت اتخاذ نشود وضعیت نگران‌کننده‌ای اقتصاد ایران را تهدید می‌کند.
با توجه به کاهش قیمت نفت و این نگرانی که قیمت آن تا بشکه‌ای 20دلار هم پایین بیاید. به نظر شما آیا این امر با توجه به کاهش منابع مالی برای تامین زیرساخت‌ها به صنایع و تولیدات داخلی ما لطمه می‌زند یا برعکس عدم‌اتکا به منابع نفتی سبب رشد تولیدات و صنایع داخلی می‌شود؟
هرچند برخی صنایع ما اساسا به نفت متکی نیستند اما حتی آنها را نیز نمی‌توان بی‌تاثیر از این کاهش دانست. دلیل این امر آن است که اغلب تولیدات ما برای تامین مواد اولیه نیاز به درآمدهای نفتی و وارد کردن آنها دارند که کاهش قیمت نفت سبب می‌شود که واردات مواد‌اولیه نیز با مشکل روبهرو شود.کاهش قیمت نفت بر قیمت مواد اولیه تاثیر می‌گذارد و به آن تولیدات به شکل غیرمستقیم لطمه می‌زند. در کل از هرسو که بنگریم کاهش قیمت نفت به نفع تولید‌کنندگان داخلی نیز نخواهد بود.
در زمینه تولیدات مشتق از فرآورده‌های نفتی این مقوله چگونه موثر است. با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از صادرات ما بر تولیدات متکی بر نفت استوار است، آیا این نوع تولیدات و صادارت ما نیز لطمه خواهد دید؟
بههرحال از آنجا که کشور ما کشوری است که اقتصاد آن بر نفت می‌چرخد همه تولیدات ما از تولیدات نفتی تا غیر‌نفتی متاثر از این بازار است و کاهش قیمت نفت به رکود بازار همه تولیدات دامن می‌زند. کاهش قیمت نفت به‌نوعی در بازار بلاتکلیفی ایجاد می‌کند و همه تولیدات و صنایع را در رکود فرومی‌برد.
با توجه به این نکته آیا با کاهش قیمت نفت ما وضعیت نگران‌کننده اقتصادی در پیش خواهیم داشت؟
بله. به نظر من وضعیت نگران‌کننده خواهد بود و راه فرار از این وضعیت نگران‌کننده به تصمیم‌ها و سیاست‌های مناسب دولت برمی‌گردد که امیدوارم سبب خروج از رکود و نجات از وضعیت ناگوار موجود شود.
***
سیدحسین سلیمی:
دولت برای درآمدهای نفتی جایگزین دارد
سیدحسین سلیمی، رئیس انجمن سرمایه‌گذاری خارجی اتاق ایران معتقد است که با سیاست‌های جدید دولت با کاهش قیمت نفت ما شاهد تراز منفی در بودجه نخواهیم بود و دولت آن را مدیریت خواهد کرد.
با نزول قیمت نفت برخی تحلیلگران احتمال کاهش آن را تا بشکه‌ای 20دلار می‌دهند، به نظر شما آیا این امر صنایع و تولیدات ما را به خطر می‌اندازد یا به رشد آنها کمک می‌کند؟
بههرحال با کاهش قیمت نفت بودجه کشور کاهش پیدا می‌کند که سبب تراز منفی در بودجه می‌شود. اما با توجه به اینکه بودجه بر نفت بشکه‌ای 43دلار بسته شده باید برای جبران این تراز منفی راهکارهایی ارائه کرد. در حال حاضر دولت با این رقم بودجه را به مجلس ارائه داده و نمی‌توان پیش‌بینی‌ها را ملاک قرار داد و بودجه را بر نفت بشکه‌ای 20 دلار برنامه‌ریزی کرد.
تنها باید برای عبور از این بحران راهکارهای از پیش تعیین شده‌ای را اتخاذ کنند.بحث کاهش قیمت نفت بحرانی است که در سطح بین‌المللی مطرح است. حال ایران که بخش عمده‌ای از بودجه‌اش را براساس نفت برنامه‌ریزی می‌کند بیشتر از این بحران صدمه می‌بیند. برای مانع شدن این بحران بهترین راهکار تکیه بر صادرات و تامین درآمدهای ارزی از محل آن است. در حال حاضر شاهد هستیم که دولت و بخش خصوصی بر این حوزه مانور می‌دهد.
این همکاری بخش خصوصی و دولت به چه شکلی است و چگونه درآمدهای نفتی را از طریق صادرات جبران می‌کنند؟
تا‌به‌حال به دلیل تحریم‌هایی که بوده درآمدهای نفتی به دلیل عبور از کانال‌های مختلف با یک مازاد 15درصدی روبهرو بود و به دلیل نداشتن ارتباط با شبکه بانکی جهانی کالاها با تفاوت 15درصدی به دست مصرف‌کننده می‌رسید که اکنون با رفع تحریم‌ها و بازگشایی سوییف این رقم مازاد 15درصدی از کالاهای وارداتی حذف می‌شود و حال می‌توان این کاهش قیمت نفت را با آن 15درصد جبران کرد.کار دیگری که دولت اکنون در حال انجام آن است تشویق صادرات است که تقریبا هر روز جلساتی در این زمینه برگزار می‌شود.
تمام تلاش بخش خصوصی و دولت به شکل هم‌راستا این است که صادرات 30میلیارد دلار خود را به 50میلیارد برساند که با جایگزینی ایران در صادرات کالای ترکیه به روسیه می‌توان قدم خوبی در این حوزه برداریم. دولت در تلاش است که قوانین صادرات موانعش برداشته شود تا صادرات راحت‌تر اتفاق بیفتد و با افزایش رقمی ورود درآمدهای ارزی حاصل از صادرات جبران کاهش درآمدهای نفتی را بکنند.
پس با توجه به صحبت‌های شما، برخلاف نظر برخی تحلیلگران که وضعیت نگران‌کننده‌ای را با نزول قیمت نفت به بشکه‌ای 20دلار برای ایران ترسیم می‌کنند این تحلیل‌ها صحیح نیست و وضعیت قابل کنترل است؟
احتمال دارد که قیمت نفت با توجه به وضعیت نزولی قیمت از 70 دلار به 40 دلار این روند را طی کند و به رقم 20دلار برسد، اما دولت تدبیر و امید باید آماده باشد که با هر پنج دلار، 10دلار کاهشی که در قیمت ایجاد می‌شود راهکاری داشته باشد تا مانع آسیب دیدن ساختار اقتصاد و ایجاد تراز منفی در بودجه شود.
بی‌شک دولت آمادگی مثبت‌کردن تراز منفی را دارد. ما شاهد بوده‌ایم با درآمدهای بالای نفتی با نفت بشکه‌ای 110 دلار هم تراز منفی را تجربه کرده‌ایم. حال که سیاست‌ها به سمت تراز مثبت 3درصد است، امید است که بتوانیم جلوی ایجاد تراز منفی در بودجه را بگیریم.
پس شما شرایط ناگواری نمی‌بینید و امیدوار به سیاست‌های مناسب دولت هستید؟
نه من معتقد نیستم چون شرایط پساتحریم پیش رو است و شرایط رو به بهبود خواهد رفت. جدا از بازگشایی سوییفت، از بین رفتن پرداخت مازاد هزینه کالا و قیمت‌های بالایی که به دلیل شرایط تحریم برای کالاها می‌پرداختیم، حضور سرمایه‌گذار خارجی نیز امیدهایی را پیش روی ما گذاشته است.