در آخرین روزهای هفته گذشته با لغو قانون 40 ساله منع صادرات نفت آمریکا و قطعی شدن صادرات اولین محموله نفت خام از این کشور و از سوی دیگر اعلام کاهش سطح حجم ذخیره نفت در مخازن ذخیره‌سازی آمریکا، بهای نفت از کف 11 ساله خود فاصله گرفت، در عین حال نفت WTI گرانتر از نفت برنت به فروش رسید.
روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش(ساعت 14به وقت تهران) نفت برنت در بازار آتی سر‌رسید 16 فوریه به بیش از 38 دلار در هر بشکه رسید، این در حالی است که نفت برنت در بازار آتی لندن، 89/ 37 دلار به ازای هر بشکه معامله شد. به غیر از صادرات اولین محموله نفتی صادر شده از آمریکا، انتشار آمار حجم ذخیره‌سازی این کشور که چهارشنبه هر هفته از سوی اداره اطلاعات انرژی آمریکا منتشر می‌شود بر رشد قیمت نفت در بازار نایمکس اثرگذار بود. EIA هفته گذشته اعلام کرد حجم ذخایر نفتی این کشور در هفته منتهی به 18دسامبر 8/ 5 میلیون بشکه کاهش یافته است. این در حالی است که موسسه API روز پیش از آن از احتمال کاهش حدود 3 میلیون بشکه‌ای این ذخایر خبر داده بود.
در عین‌حال اوپک نیز در گزارش سالانه خود موسوم به چشم‌انداز بلند‌مدت از کاهش تقاضا برای نفت این سازمان خبر داد و اعلام کرد بهای نفت تا سال 2020 به 75 دلار دربشکه خواهد رسید و اما در ادامه حتی تا سال 2040 جهان نفت 100 دلاری را تجربه نخواهد کرد و نفت حداکثر در قیمت 95 دلار به ازای هر بشکه معامله خواهد شد. بر اساس این گزارش تقاضا برای نفت اوپک تا سال 2020 روند کاهشی خواهد داشت و در سال 2020 به 7/ 30 میلیون بشکه خواهد رسید. اما از آن پس شاهد افزایش تقاضا برای نفت این سازمان خواهیم بود. اما مهم‌ترین واقعه چند روز اخیر در بازار نفت خبر آزاد‌سازی صادرات نفت آمریکا بود که در ادامه گزارش به آن پرداخته شده است.
صادرات نفت آمریکا آزاد شد
قانون منع صادرات نفت آمریکا به دهه 70 میلادی باز می‌گردد. ماجرا از آنجا شروع شد که در سال 1973 کشورهای عربی به رهبری سوریه و مصر علیه اسرائیل وارد جنگ شدند، اما با حمایت غرب از اسرائیل این جنگ بعد از 19 روز با شکست اعراب به پایان رسید. در پی این اتفاق کشورهای عربی اوپک در اجلاسی در کویت تصمیم به تحریم فروش نفت به اسرائیل و کشورهایی که از این رژیم در جنگ حمایت کردند گرفتند، این کشورها شامل کانادا، ژاپن، هلند، انگلیس و آمریکا می‌شد. تولید نفت کشورهای عربی با اعلام این تحریم تا ۲۵ درصد کاهش یافت و قیمت نفت رشد بی سابقه‌ای را تجربه کرد که به اولین شوک نفتی مشهور شد. گفته می‌شود حدود 5/ 5 میلیون بشکه از عرضه جهانی نفت در آن زمان کاسته شد. تحریم نفتی اعراب علیه آمریکا روزهای سختی را در تاریخ این کشور رقم زد چراکه بنزین به شدت کاهش یافت و قیمت این سوخت با رشد بی‌سابقه‌ای مواجه شد. این شرایط زمینه‌ساز وضع قانون منع صادرات نفت آمریکا با هدف جلوگیری از احتمال کاهش عرضه سوخت و وقوع شرایط مشابه در این کشور شد.
محدودیت صادراتی تا پیش از انقلاب شیل تغییر چندانی در بازار نفت آمریکا ایجاد نکرد و WTI تا سال 2008 همواره گرانتر از نفت برنت به فروش می‌رسید. اما از سال 2008 که تولید نفت شیل افزایش یافت، بازارهای نفت آمریکا با مازاد عرضه مواجه شد و همین مساله موجب افت قیمت نفت این کشور و رسیدن آن به زیر قیمت نفت برنت شد. حتی گفته می‌شد در ایالات و شهرهای تولیدکننده نفت از جمله تگزاس و داکوتای شمالی، به دلیل کمبودهای زیر‌ساختی صادرات نفت به دیگر نقاط آمریکا با مشکلاتی همراه است و در بازار نفت این شهرها مازاد عرضه به قدری افزایش می‌یابد که بهای نفت حتی به بیش از 5 دلار کمتر از قیمت اعلام شده WTIمی‌رسد.
در این شرایط، عمده فعالان صنعت نفت و گاز خواهان لغو محدودیت‌های صادراتی شدند، اما زمزمه‌های تقاضا برای لغو این قانون طی یک سال اخیر با افت قیمت نفت شدت بیشتری گرفت، چراکه با افت قیمت‌ها، سوددهی شرکت‌های نفتی آمریکایی به خصوص سرمایه‌گذاران در میادین نفت شیل که نفت را با هزینه بالایی استخراج کرده و حاشیه سود محدودی دارند رو به کاهش گذاشته بود. از همین رو درخواست‌ها برای لغو قانون منع صادرات افزایش یافت تا با صادرات نفت به خارج مرزهای ایالات متحده تقاضا برای نفت این کشور افزایش یابد و شرکت‌های نفتی به سوددهی بیشتری دست‌یابند. در این بین، با مثبت ارزیابی شدن مذاکرات ایران و غرب بر سر مساله هسته‌ای و نزدیک شدن به توافق ایران و گروه 1+5، جمهوری‌خواهان که عمدتا مخالف توافق ایران و آمریکا بودند و در مقابل از لغو محدودیت‌های صادراتی حمایت می‌کردند، آغاز به تحت فشار قراردادن دولت اوباما برای لغو این قانون کردند. بسیاری از نمایندگان جمهوری‌خواه حاضر در مجلس سنا و کنگره بارها اعلام کردند در حالی که آمریکا به دنبال لغو تحریم‌های نفتی ایران است نباید نفت خود را تحریم کرده و مانع از صادرات آن شود.
این فشارها و تلاش‌ها بالاخره طی یک ماه اخیر نتیجه داد. ابتدا مجلس سنا و سپس با فاصله یک روز کنگره آمریکا به اتفاق آرا به رفع این قانون رای دادند. در آخرین گام روز 19 دسامبر مصادف با 28آذر رئیس‌جمهوری آمریکا رفع قانون منع صادرات را امضا کرد و قانون منع صادرات بعد از 40 سال از قانون این کشور برداشته شد.
به گزارش رویترز، شرکت ویتول آمریکا نخستین شرکت بزرگ آمریکایی بود که برای بهره‌مندی از برداشته شدن ممنوعیت قانونی صادرات نفت اعلام آمدگی کرده است، این شرکت اعلام کرد می‌خواهد این لغو ممنوعیت را عملا امتحان کند و در فضای ایجادشده فعال باشد. وال استریت ژورنال نیز روز پنج‌شنبه از عملی شدن این تصمیم خبر داد. به گزارش روزنامه وال استریت ژورنال، شرکت نفتی EPP روز پنج‌شنبه هفته گذشته اعلام کرد: در اولین روزهای سال جدید میلادی نخستین محموله صادرات نفت این کشور به ظرفیت ٦٠٠هزار بشکه را با استفاده از نفتکش‌های شرکت معامله‌گر ویتول به یکی از شرکت‌های پالایش نفت زیر‌مجموعه این شرکت در سوئیس صادر می‌کند. جیم تیگ، مدیر ارشد عملیاتی شرکت EPP در این خصوص گفته است که این نخستین محموله نفت خام آمریکایی از منطقه خلیج مکزیک است که پس از ٤٠ سال به خارج از آمریکا صادر خواهد شد.
با این حال برخی کارشناسان بر این باورند که لغو این قانون در شرایط کنونی چندان بر بازار نفت اثرگذار نخواهد بود، چراکه با افت شدید قیمت‌ها صادرات نفت به مقاصد دور که هزینه انتقال بالایی دارند برای تولیدکنندگان آمریکایی غیر‌اقتصادی است، از همین رو امکان صادرات این کشور به آسیا وجود ندارد و به اروپا نیز نمی‌توان صادرات گسترده‌ای داشت. از طرف دیگر افت قیمت نفت به شرکت‌های نفتی آسیب زده است به‌طوری‌که بر‌اساس اعلام فدرال رزرو، حداقل 9 شرکت نفت و گاز آمریکایی که بیش از 2 میلیارد دلار بدهی داشته‌اند، در سه ماه پایانی سال جاری درخواست اعلام ورشکستگی کرده‌اند؛ بنابراین شرکت‌های نفتی آمریکایی در عین حال که از این تصمیم استقبال کرده‌اند، اما با توجه به کاهش شدید قیمت نفت در بازارهای جهان، به‌جای صدور محموله‌های کوچک نفتی ترجیح می‌دهند، ذخیره‌های خود را به امید بالاتر رفتن بهای نفت در انبارها نگه می‌دارند. آلکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه نیز بر این باور است که لغو ممنوعیت صادرات نفت خام آمریکا در حالی که آمریکا همچنان واردکننده نفت است نمی‌تواند چندان بر بازار اثرگذار باشد چراکه باید نفتش را دربازار خود بفروشد.
در حال حاضراین سوال که مسیر نفت به کدام سو می‌رود، پاسخ چندان مشخصی ندارد چرا که بازار نفت بازار پیش‌بینی‌پذیری نیست، با این وجود به دلیل افزایش ریسک‌های پیش روی بازار نمی‌توان چشم‌انداز روشنی در این بازار متصور شد؛ چراکه از طرفی آمریکا در یک ماه اخیر دو تصمیم اتخاذ کرده که هر دو می‌تواند موجب تضعیف بازار نفت شود، یکی افزایش نرخ بهره و دیگری لغو قانون منع صادرات. از سوی دیگر احتمال افزایش نفت اوپک به خصوص از سوی ایران و عراق وجود دارد. در سمت تقاضا نیز به دلیل ضعف اقتصادی کشورهای مصرف‌کننده، چشم‌انداز روشنی وجود ندارد. به همین دلیل افت بیشتر قیمت‌ها دور از انتظار نیست.