منصور معظمی انتقاد از دولت را به دلیل عدم به کارگیری سیاست موثر برای اداره اوپک نوعی کج سلیقگی دانست و گفت که گویا برخی فراموش کرده اند قدرت ما در اوپک به اندازه صادرات مان است: چیزی حدود یک میلیون و ٢٠٠ هزار بشکه در روز.
به گزارش گروه تلکس شانا به نقل از روزنامه اعتماد، هیچ چشم اندازی برای بهبود قیمت نفت نمی بیند. می گوید همه چیز حکایت از آن دارد که بهای نفت در ماه های پیش رو نیز همچنان روند کنونی را در بازار طی کند. او بار سیاسی ای را که بر کالای اقتصادی ای چون نفت سوار است بر تغییرات کنونی بازار موثر می داند و معتقد است عقل سلیم حکم می کند در شرایط فعلی تولیدکنندگان نفت به کمک قیمت ها بیایند اما معادلات سیاسی است که قیمت را پایین نگه داشته و حتی ممکن است آن را تضعیف کند.
منصور معظمی، استاد دانشگاه صنعت نفت هر چند ایران را یکی از متضرران کاهش قیمت نفت در دو سال اخیر می داند اما می گوید این را باید مد نظر داشته باشیم که به اندازه سهم مان ضرر می کنیم، هر که سهم بیشتری از بازار دارد، زیانش نیز بیشتر است. عربستان به اندازه سهمش و ما به اندازه سهم مان.
معظمی با تمام تبصره هایی که برای خوش بینی به آینده لحاظ می کند، چند باری لابه لای صحبت هایش این نکته را تکرار کرد که به آینده ایران، پساتحریم خوشبین است. او در مصاحبه نه چندان مفصلی که با «اعتماد» داشت به این سوال پاسخ داد که کاهش کنونی قیمت نفت چه تفاوتی با پیش از آن دارد و آینده نفت به کدام سو خواهد رفت.
وی انتقاد از دولت را به دلیل عدم به کارگیری سیاست موثر برای اداره اوپک نوعی کج سلیقگی دانست و گفت که گویا برخی فراموش کرده اند قدرت ما در اوپک به اندازه صادرات مان است: چیزی حدود یک میلیون و ٢٠٠ هزار بشکه در روز.
مشروح مصاحبه با وی در پی می آید: قیمت نفت در بودجه سال آینده در حدود ٤٠ دلار تعیین شده است، این پیش بینی را منطقی می دانید؟
من به جرات می توانم بگویم هنوز هیچ نهاد و مرکزی نتوانسته است قیمت نفت را به طور دقیق پیش بینی کند. این اعداد را باید سیگنال دید: سیگنال هایی که کشورها به بازار جهانی نفت مخابره می کنند. به هر روی من معتقدم با توجه به وضعیت کنونی قیمت نفت بالاتر از این رقم در سال آینده میلادی دور از دسترس است.
البته در این مورد بسیاری از کارشناسان و... با یکدیگر توافق نظر دارند، مساله بر سر این است که برخی معتقدند این قیمت خوشبینانه تعیین شده و بهای هر بشکه نفت در سال آینده میلادی پایین تر از این حرف هاست.
خب بیایید اصلاجور دیگری بحث کنیم. ببینید نفت همان قدر که کالایی اقتصادی است، از نظر سیاسی نیز کالایی استراتژیک تلقی می شود. وقتی می گوییم کالای اقتصادی است منظورمان این است که تابع عرضه و تقاضاست و وقتی می گوییم کالای اقتصادی- سیاسی است بدان معنی است که نوسانات سیاسی نیز بر آن تاثیر می گذارد. حالاما با کالایی روبه رو هستیم که متاثر از عرضه و تقاضا و مسائل سیاسی است پس هر کدام از فاکتورهای این دو حوزه اصلی روی قیمت نفت اثر می گذارد. حالاببینیم در بعد اقتصادی با چه وضعیتی روبه رو هستیم. بازار در حال حاضر با افزایش عرضه ای در حدود دو میلیون بشکه روبه روست. وقتی شما کل تقاضای بازارتان حدود ٩٠ میلیون بشکه در روز است، عدد ٢ میلیون بشکه در روز بسیار مهم تلقی می شود. از سوی دیگر مساله رشد اقتصادی جهان نیز اهمیت دارد. رشد اقتصادی جهان ارتباطی مستقیم با تقاضای نفت دارد. بررسی ها نشان می دهد رشد اقتصادی جهان در سال ٢٠١٥ تفاوت چندانی با گذشته نداشته و چشم اندازها نشان می دهد در سال ٢٠١٦ نیز تغییر خاصی مشاهده نمی شود. به این ترتیب تقاضای نفت افزایش چندانی نخواهد داشت.
پس می رسیم به عوامل تاثیرگذار سیاسی.
دقیقا. در این شرایط نباید تلاطم های سیاسی را نادیده گرفت. شرایط سیاسی بازار نفت را تحت فشار قرار داده است. عربستان به دلیل درگیری ای که امروز در یمن و سوریه دارد و به دلیل تضاد با بعضی دیگر از کشورهای عضو اوپک، دست به کار شده تا در بازار نفت شکست هایش را جبران کند. به چه معنا؟ می خواهد با اهرم نفت کشورهایی که در بازی هستند را از میدان به در کند. اگر چنین نبود حتما تصمیمات دیگری می گرفت چرا که عقل سلیم حکم می کند عربستان تولیدش را کاهش دهد. عربستان بیشترین میزان ضرر را از کاهش قیمت نفت دیده است چرا که هم در اوپک و هم غیراوپک بزرگ ترین تولید کننده است. جدا از قصه از میدان به در کردن رقبا، نفت شیل هم در این میان نقش آفرین است. تولید نفت شیل امریکا چیزی در حدود سه میلیون بشکه است. این بدان معناست که سه میلیون کمتر از بازارهای جهانی، نفت خریداری می کند. هر چه رقم تولید در این حوزه بالاتر رود، اثرگذاری نقش آفرینان بازار بر مناسبات بازار نفت کمتر می شود. حالاما باید چه کنیم؟ باید درآمدهای مان را متنوع کنیم. باید برویم به سمتی که تنها جابه جا شدن فاکتور قیمت نفت خام نتواند همه اقتصادمان را به هم بریزد. در اینجا نگاه به مضامین و مصادیق اقتصاد مقاومتی می تواند کارگشا باشد که البته زمان می برد ولی باید انجام شود.
سوالم را دقیق پاسخ نگرفتم، پیش بینی این قیمت منطقی است؟
این بدان معنی نیست که حتما این قیمت محقق می شود. اگر عرضه بیشتر شود، قیمت ها باز هم کاهش می یابد. اگر کمتر شود، وضعیت تا حدی بهبود می یابد. قیمت نفت همان طور که گفتم به عوامل بسیاری بستگی دارد، به نظر من قیمت بین ٧٠ دلار تا ٨٠ دلار در هر بشکه می تواند قیمت خوبی باشد اما شاید قیمت ٤٠ دلار با توجه به شرایط فعلی کمی بالاباشد.
شما عربستان را در حالی بزرگ ترین متضرر کاهش قیمت نفت می دانید که ایران در موقعیت خاصی با کاهش قیمت نفت روبه رو شده است، ایران قصد داشت با تکیه بر درآمدهای نفتی، دوران پساتحریم را تجربه کند اما شرایط کنونی سبب شده است کاهش درآمدها به نوعی برنامه های ایران را با مشکل مواجه کند.
از این منظر حق با شماست. اما راه هایی هست. ما می توانیم با مدیریت درست اقتصادی و سیاسی سرمایه خارجی جذب کنیم. قراردادهای مان را طوری ببندیم که با قیمت نفت و تولیداتش مرتبط شود. من به صورت کلی به پساتحریم خوشبین هستم. البته دغدغه هایی دارم. پس ذهن من هم این است که امریکا در رفتارهایش صادق نیست. هنوز بحث برجام پایان نیافته شروع به رفتارهای متناقض کردند اما با این حال فضا و شرایط بین المللی می گوید اگر ما بتوانیم مدیریت کنیم بخشی از مشکلات با ورود سرمایه رفع می شود.
این «می توانیم» چقدر قابل تحقق است؟
خب کاری که اخیرا امریکایی ها کرده اند مشکل ساز شده. همین موضوع محدودیت روادید. البته جان کری نامه ای در این باب به آقای ظریف نوشته است اما کارشان مصداق بدعهدی است. هرچند دلم می خواهد نامه کری را رافع مشکلات بدانم اما چون موضوع روادید اتفاقی قانونی است، فکر نمی کنم قضیه به سادگی حل شود. پس ما با مشکلاتی در این حوزه مواجه خواهیم بود: مشکلات مهم و تاثیرگذار. از سوی دیگر آنقدر پول هم در اقتصاد جهان نیست که بتواند جوابگوی نیاز ایران باشد. هم کشورهایی که جذاب تر از ما هستند رقیب مان هستند و هم خودمان برای جذب سرمایه با مشکلاتی روبه رو هستیم. اینها که در ماه های اخیر سرازیر ایران شده اند به نظر من برای بازارسنجی آمده اند. می خواهند موقعیت فرهنگی، سیاسی، اقتصادی بازار ایران را دریابند. مساله اینجاست. با همه اینها اما هر چند کارمان دشوار می شود اما می توانیم.
اینها که گفتید به نظر من باید خوشبینی خود شما را هم نقض کند.
خیر، اصلا.
شفاف می گویید به چه چیزی خوشبین هستید؟
به اینکه سرمایه می آید اما نه در حد و اندازه ای که ما انتظار داریم. در همین صنعت نفت ما صدمیلیارد دلار سرمایه می خواهیم اما طبیعتا حجم ورود سرمایه کمتر از اینها خواهد بود. ما پتانسیل خوبی داریم اما از آن درست استفاده نمی کنیم. همین.
کمی شفاف تر در این مورد صحبت می کنید؟
خودمان را گول نزنیم. شرایط ما با هیچ کدام از کشورهای همسایه قابل مقایسه نیست، از نظر امنیت و موقعیت اجتماعی و سایر جهات ما در شرایط بسیار بهتری قرار داریم اما می بینیم که دایما اخباری منفی از ما در رسانه ها منتشر می شود. ما باید کاری کنیم که از سرتیتر اخبار پایین بیاییم. چرا همیشه باید بخشی از خبرهای رسانه های جهانی به ما اختصاص داده شود؟ من معتقدم خودمان باید کاری کنیم که این فضا از بین برود. از سوی دیگر این فضای تهمت و واهمه در داخل نه برای سرمایه گذار خوب است و نه برای مدیران. باید قدرت ریسک پذیری، جرات و جسارت منطقی را در مدیران احیا کنیم.
باید دوباره درخواست کنم شفاف تر صحبت کنید؟
همین حد کافی است.
با این اوصاف تاثیر کاهش قیمت نفت را بر کشورهای نفتخیز چگونه ارزیابی می کنید؟
حتما آنها به سمت متنوع کردن درآمدهای شان می روند. این راهی است که ما هم باید برویم. البته ما با رکود مواجهیم و در این شرایط مشکلات مان بیشتر است. من صراحتا می گویم که ما درست مالیات نمی گیریم. شاید بعضی ها بگویند چطور مالیات نمی گیریم که داد همه درآمده است؟ بله همه می نالند اما بخش مهمی از اقتصاد مالیات نمی دهد. برای اثبات این ادعا بروید کل درآمد ایران را با کل درآمد مالیاتی مقایسه کنید. آن وقت خواهید دید که نسبت ها با هم نمی خواند. معلوم است که بخش هایی مهم از این اقتصاد هنوز تن به مالیات نداده اند. باید ظرفیت سازی بدون فشار به اقشار کم درآمد در حوزه کسب و کار صورت گیرد. چرا باید کارکنان دولت منضبط ترین مودیان مالیاتی باشند؟ آن هم برای کسر اتوماتیک مالیات از حقوق شان؟ همه باید مالیات بدهند و این کار بسیار مهمی است که بر عهده دولت است. دولت ایران چاره ای جز دریافت مالیات ندارد. حوزه تخصصی است. ما پیشنهاد می دهیم، متخصصان بروند و اجرایی کنند.
فرصت های دیگری هم هست. باید به سمت افزایش صادرات غیر نفتی برویم. خوشبختانه در این سال ها امکاناتی در داخل ایجاد شده است. من همین صنعت نفت را می گویم. ٢٠سال پیش پروژه های ما «کلید در دست» بود اما امروز پروژه ها بیش از ٦٠ تا ٧٠ درصد ساخت داخل است. با استانداردهای معتبر بین المللی. باید متخصصان امر بازاریابی کنند. باید به کمک اقتصاد بیایند تا مشتری خارجی برای کالاو خدمت ایرانی پیدا شود. نکته مهم بعدی نیز رفتن به سمت کاهش هزینه و کوچک کردن دولت و کاهش دولت سالاری همراه با توجه خاص و میدان دادن به بخش خصوصی واقعی است.
برخی کاهش قیمت نفت را در قالب یک پروژه تعریف می کنند و معتقدند ایران نقشی مهم در این پروژه دارد. یعنی پروژه برای فشار بر ایران طراحی شده است، نظر شما چیست؟
لزوما این طور نیست. من هم شکی ندارم که آنها قصد دارند ما را تحت فشار قرار بدهند اما فکر نمی کنم همه داستان به ما برگردد.
برخی منتقدان دولت، برخورد دولت یازدهم را در حوزه عملکرد ایران در اوپک نیز ناکارآمد توصیف می کنند و می گویند اگر سیاست دولت موثرتر بود، قضیه تفاوت می کرد.
کدام سیاست؟ کدام تاثیر؟ اینها نوعی کج سلیقگی است. می گویند شما باید حرف بزنید. من از شما می پرسم. قدرت ما در اوپک چقدر است؟ اصلامقیاس چیست؟ به اندازه قدرت مان، یعنی ظرفیت تولید و سهم از بازار می توانیم تاثیر بگذاریم. همین ها نمی گویند چطور کشوری با یک میلیون بشکه صادرات باید با کشوری با ١٠ میلیون بشکه صادرات برابری کند. خب طبیعی است قدرت او بالاتر است چون ظرفیت تولیدش بالاست. صادراتش بالاست. هر وقت ظرفیت و تولید و صادرات ما هم بالاتر رفت، آن وقت قدرت چانه زنی ما هم بالاتر می رود. این حرف ها به نظرم نوعی فرافکنی است.
با توجه به اینکه سیگنال های مورد بررسی تغییری در روند بهای نفت را نشان نمی دهد، سال ١٣٩٥ را چطور پیش بینی می کنید؟
سال ١٣٩٥ به طور قطع و یقین از سال ١٣٩٤ سخت تر است. مطمئنم دولت سال سختی را یا بهتر بگویم سال بسیار سختی را پیش رو دارد که همه باید کمک کنیم تا ان شاءالله سال خوبی برای اقتصاد کشور و مردم رقم بخورد.