شورای راهبردی روابط خارجی چندی است که جلساتی را با کارشناسان و صاحب‌نظران در موضوعات مختلفی برگزار می‌کند و به بررسی مشکلات و راهبردهای موجود در آن زمینه می‌پردازد. آخرین نشست این شورا که به‌عنوان اولین نشست اقتصادی این‌سری از نشست‌ها محسوب می‌شد به بحث گاز اختصاص یافت. روز چهارشنبه ساختمان شورای راهبردی روابط خارجی میهمان محمد حسین عادلی، دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده گاز به همراه برخی از متخصصان در امور گاز کشور بود. عادلی که به‌عنوان سخنران اصلی در این نشست حضور داشت در ابتدای نشست گزارش خود را به‌عنوان «چشم‌انداز بازار جهانی گاز در پرتو چالش‌های امروز» ارائه کرد. به گفته وی باوجود 7 چالش بزرگ در بازار گاز، سهم این سوخت در چشم‌انداز بلندمدت سبد انرژی رو به افزایش است و این فرصتی برای ایران است که به‌عنوان دارنده بزرگ‌ترین ذخایر گازی به یکی از بازیگردانان بازار گاز تبدیل شود.
در این نشست همچنین کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی و وزیر امور خارجه اسبق کشورمان و ابراهیم شیبانی، رئیس کمیسیون انرژی شورای راهبردی روابط خارجی به‌عنوان میزبانان این نشست حضور داشتند که در بخش نهایی نشست درخصوص برخی انتقادات و نظرات حاضرین در این نشست توضیحاتی ارائه دادند. خرازی از جای خالی یک راهبرد برای انرژی کشور گفت و در این راستا از تقدیم پیشنهاد تدوین راهبرد جامع انرژی به مقام معظم رهبری خبر داد. شیبانی نیز صادرات گاز با خط لوله را به‌عنوان یکی ازمولفه‌های تامین امنیت ملی معرفی کرد. مهدی عسلی، مدیر‌امور روابط با اوپک و مجامع انرژی و همچنین عزیزالله رمضانی، مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی گاز از مدعوین این نشست بودند که در انتهای جلسه برخی نظرات خود را درخصوص شرایط گازی کشور عنوان کردند، عسلی تنها راه برون‌رفت از افزایش مصرف انرژی در کشور را حرکت به سوی قیمت‌های جهانی دانست و رمضانی از شبکه گاز‌رسانی کشور به‌عنوان عاملی که کشور را از بازارهای بین‌المللی گاز دور نگه داشته است، انتقاد کرد.
عصر طلایی گاز در پیش است
محمد‌حسین عادلی که به دعوت شورای راهبردی روابط خارجی به‌عنوان سخنران اصلی در این نشست حاضر شده بود با تشریح 7 چالش بزرگ پیش‌روی بازار جهانی گاز، اعلام کرد که این چالش‌ها باعث شده که برخی در وقوع عصر طلایی گاز تردید کنند، اما چشم‌انداز بلندمدت گاز نشان می‌دهد که گاز ستاره‌ای در حال درخشیدن و ظهور است.
اولین چالشی که دبیرکل انجمن کشورهای صادرکننده گاز پیش‌روی بازار جهانی این سوخت متصور است به کاهش رشد اقتصادی کشورهای جهان بر‌می‌گردد. به گفته عادلی اقتصاد جهان پس از بحران مالی سال ٢٠٠٨-٢٠٠٧ هنوز قد راست نکرده و هنوز اقتصاد جهان روی روال نیفتاده است. به گفته عادلی کاهش رشد اقتصادی جهان چالش دوم بازار جهانی گاز را به وجود آورده که همان؛ کاهش تقاضا است. عادلی از LNG به‌عنوان پدیده جدیدی در بازار گاز نام‌برد که چالش‌هایی را در این بازار ایجاد کرده که سهم آن طی چند سال اخیر از 10 درصد به 30 درصد در بازار گاز رسیده است. اما یکی از چالش‌های مهم بازار کنونی گاز افزایش بازیگران این بازار است. عادلی در این خصوص به تولید گاز شیل در آمریکا اشاره کرد که این کشور را از یک کشور واردکننده به کشور صادرکننده گاز تبدیل کرده است، به گفته وی آمریکا نخستین محموله LNG خود را اواخر ژانویه به اروپا صادر خواهد کرد.
به گفته دبیر سازمان کشورهای صادرکننده گاز، افت قیمت نفت دامان بازار گاز را نیز گرفته است چراکه همسو با افت قیمت نفت بهای گاز نیز در سراشیبی سقوط قرار گرفته است. اما چالش ششم بازار گاز ظهور بازار صادرات مجدد کشورهای صادرکننده گاز است. به گفته عادلی برخی کشورهای واردکننده در حال حاضر بیش از نیاز خود گاز خریداری و سپس آن را به کشورهای همسایه خود صادر می‌کنند. دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده گاز، هفتمین و آخرین چالش بازار گاز را تحولات ژئوپلیتیک عنوان کرد و با بیان اینکه این موضوع تاثیر زیادی روی بازار گاز دارد، گفت: واضح‌ترین مثال در این زمینه تحولات مربوط به روسیه، اوکراین و اروپا بود که سبب شد سیاست‌های انرژی در اروپا تغییر کند و اروپا به سمت کاهش وابستگی به گاز روسیه برود.
دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده گاز بعد از بیان 7 چالش موجود در بازار گاز، چشم‌انداز بلندمدت این بازار را ظرف سال‌های ٢٠١٥ تا 2040 تشریح کرد. به گفته وی چشم‌انداز بلندمدت گاز نشان می‌دهد عصر طلایی گاز همان‌طور که پیش از این آژانس بین‌المللی انرژی در گزارشی اعلام کرده بود، در حال وقوع است چراکه سهم گاز در سبد انرژی جهان افزایش می‌یابد. وی رشد 8 درصدی جمعیت جهان، افزایش جمعیت شهر‌نشین و رسیدن آن به 64 درصد از 54 درصد کنونی و رشد 1/ 3 درصدی اقتصاد جهانی را از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر افزایش تقاضای جهانی گاز برشمرد. به گفته عادلی انرژی هسته‌ای در ٢٥ سال آینده بیشترین رشد را خواهد داشت و سپس گاز با رشد 8/ 1 درصدی در رده دوم قرار خواهد گرفت.
آمار و داده‌های گزارش عادلی نشان می‌دهد که تقاضای انرژی در خاورمیانه در خلال سال‌های پیش‌رو از دیگر کشورهای جهان پیشی خواهد گرفت و رشد 64 درصدی را تجربه خواهد کرد که این چالش بزرگی برای کشورهای منطقه است؛ چراکه این سوال پیش می‌آید که آیا خاورمیانه تا سال 2040 همچنان می‌تواند به‌عنوان صادرکننده در بازار جهانی نقش بازی کند؟ به گفته وی به یقین در سال‌های آینده بسیاری از کشورهای منطقه از صادرکننده به واردکننده انرژی تبدیل خواهند شد. هرچند عادلی برکاهش رشد تقاضای انرژی و سهم سوخت‌های فسیلی در سبد انرژی تاکید دارد ولی معتقد است با وجود این روند نزولی، سوخت‌های فسیلی در سال 2040 همچنان بیشترین سهم را در سبد انرژی در جهان به خود اختصاص خواهند داد. وی با بیان اینکه حدود ٨٠ درصد مصرف انرژی جهان تا سال ٢٠٤٠ به انرژی‌های فسیلی وابسته خواهد بود، درخصوص ترکیب آن گفت: سهم گاز از ٢١ درصد در سال ٢٠١٥ به ٢٦ درصد در سال ٢٠٤٠ و سهم نفت از ٣١ درصد کنونی به ٢٧درصد خواهد رسید. به گفته دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده گاز تقاضای جهانی برای گاز رشد ٦٠درصدی را تجربه خواهد کرد و از ٣٣٩١ میلیاردمترمکعب به ٥٤٢٣ میلیارد متر مکعب می‌رسد.
دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده گاز با بیان اینکه اروپا هم اکنون ٤٠ درصد گاز مورد نیاز خود را تولید می‌کند که این رقم در سال ٢٠٤٠ به ٢٥ درصد می‌رسد، گفت: اما این موضوع برای چین برعکس خواهد بود و وابستگی چین به گاز با تکیه بر شیل گاز کاهش یافته و از مقدار کنونی 70 درصدی در سال ٢٠٤٠ به حدود ٥٠ درصد می‌رسد. عادلی با بیان اینکه بازار گاز از سال ٢٠٢٥ بازار پررونقی خواهد بود از پتانسیل ایران برای نقش‌آفرینی در بازار جهانی گاز گفت. به عقیده وی ایران به‌عنوان بزرگ‌ترین دارنده ذخایر گازی جهان و به‌دلیل موقعیت ژئوپلیتیک مناسب می‌تواند مرکز تجارت جهانی گاز باشد که تحقق آن نیازمند سرمایه‌گذاری و توسعه میدان‌های گازی است. دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده گاز در آخر اعلام کرد: اگر جایگاه ایران در بخش نفت با افت روبه‌رو شود، اما در بخش گاز نه تنها آن را جبران می‌کند، بلکه از آن بالاتر می‌رود و گاز می‌تواند ایران را به یک منبع بزرگ تامین‌کننده توسعه جهانی تبدیل کند.
گفت و شنودهای حاشیه نشست: قیمت پایین انرژی در کشور عامل افزایش مصرف
در ادامه نشست برخی از حضار انتقادها و نظرات خود را درخصوص سیاست‌های گازی کشور اعلام کردند و عادلی در مقام دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده گاز و ابراهیم شیبانی، رئیس کمیسیون انرژی شورای راهبردی روابط خارجی و کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی و وزیر امور خارجه اسبق کشورمان درخصوص سوالات توضیحاتی ارائه کردند.
یکی از انتقادهایی که بسیاری از حاضران در نشست بر آن تاکید داشتند نبود یک برنامه تدوین شده درخصوص انرژی در کشور بود. خرازی در پاسخ به این انتقادها با صحیح دانستن آن، از تقدیم پیشنهاد تدوین راهبرد جامع انرژی به مقام معظم رهبری خبر داد. به گفته وی نبود یک راهبرد انرژی تا کنون برای کشور تبعاتی داشته است. خرازی در ادامه با اشاره به گاز‌رسانی گسترده به سراسر کشور اعلام کرد: این اقدام علاوه بر اینکه ما را از صادرات بازداشت، به دلیل ارزانی گاز، مصرف آن را در سطح بالایی قرار داده است. به گفته وی صادرات گاز در روابط سیاسی و ژئوپلیتیک ایران اهمیت بسیار زیادی دارد و با تکمیل فازهای پارس جنوبی و مصرف بهینه انرژی در کشور، ایران می‌تواند سهم خود را در بازار گاز افزایش دهد.
یکی از مدیران داخلی شرکت ملی گاز که در نشست حاضر بود، به برخی مشکلات شرکت ملی گاز پرداخت. به گفته وی نبود یکپارچگی یکی از بزرگ‌ترین مشکلات این شرکت است؛ چراکه توسعه مخازن گازی و امر صادرات آن به این شرکت تعلق ندارد. یکی دیگر از منتقدان که وی نیز از مدیران داخلی شرکت ملی گاز بود به بی‌توجهی بحث ارزش افزوده در اختصاص کارکرد مصرف گاز اشاره کرد. وی اختصاص دادن گاز به خوراک واحدهای پتروشیمی را یکی از مهم‌ترین بحث‌های افزایش ارزش افزوده اعلام کرد. عادلی و سپس خرازی درخصوص این انتقادها توضیحاتی ارائه کردند. به گفته عادلی یکی از بحث‌هایی که در مجمع کشورهای صادرکننده گاز(جی‌ای‌سی‌اف) به آن پرداخته شده است، بیشترین کارکرد مصرف گاز در جهان است و در دنیا اولین مصرف به تولید برق و سپس مصرف خانگی مربوط است؛ اما در مرحله سوم است که به بحث صنعت و تخصیص گاز به خوراک واحدهای پتروشیمی نیز در این دسته‌بندی می‌گنجد، خرازی نیز اعلام کرد که یکی از راهبردهای مصرف انرژی، مصرف متنوع آن است و نمی‌توان به دلیل ارزش افزوده مصرف گاز را تنها به خوراک پتروشیمی اختصاص داد؛ مثلا بحث صادرات گاز یکی از راهبردهای سیاسی امنیتی است که باید به آن توجه کرد.
در ادامه یکی دیگر از حضار از نبود سیاست جامع برای مصرف گاز در کشور انتقاد کرد. به گفته وی، در حالی که افراد حاضر در سیاست خارجی صادرات گاز را به مثابه افزایش امنیت ملی می‌دانند اما برخی از صادرات گاز به‌عنوان خیانت یاد می‌کنند. شیبانی در پاسخ به این منتقد با بیان اینکه بین مصرف تابستان و زمستان گاز حدود 350 میلیون متر مکعب اختلاف وجود دارد و این فرصتی برای صادرات گاز به کشورهای حاشیه خلیج فارس در فصل گرما است به نبود راهبرد برای مصرف گاز تاکید کرد و گفت: نبود این راهبرد به اختلاف وزارت نیرو، نفت و شرکت‌های پتروشیمی انجامیده است. عادلی نیز در تشریح امنیتی بودن صادرات گاز کشور گفت: ابزاری بودن بحث انرژی و گاز در مسائل سیاسی یک امر بدیهی است. در ادامه عزیزالله رمضانی، مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی گاز ایران که به‌عنوان یکی از مستمعان در نشست شورای راهبردی وزارت امور خارجه حضور داشت، بر لزوم توجه ایران به بازارهای صادراتی بزرگ اروپا و چین تاکید کرد. به گفته رمضانی صادرات گاز به کشورهای منطقه اولویت نخست ایران است اما با کاهش قیمت نفت، صادرات گاز به اروپا اقتصادی می‌شود. رمضانی با انتقاد از نبود راهبرد بخش انرژی در کشور، افزایش مصارف داخلی را دلیل از دست دادن بازارهای صادراتی دانست و گفت: هم اکنون تمام کشور به شدت به گاز وابسته است.
دکتر مهدی عسلی، رئیس امور اوپک و مجامع انرژی نیز یکی از حاضران در این نشست بود. وی از احتمال وقوع نبردهای بزرگ در بازار جهانی گاز ظرف 10 سال آینده خبر داد و از بحث قیمت‌گذاری در انرژی انتقاد کرد؛ وی از خرازی و شیبانی خواست که در گزارش‌های خود به مقامات بر لزوم افزایش قیمت انرژی در کشور در راستای کاهش مصرف تاکید کنند. به گفته عسلی برای کاهش مصرف انرژی هیچ راهی جز نزدیک شدن به قیمت‌های بین‌المللی وجود ندارد.