ترکیبی از چالشها در سالهای اخیر سبب شد تا توان بالقوه بخش صنعت و رشد صنعتی در ایران کاهش یابد. بنابراین، نقش نفت و درآمدهای نفتی را نیز در رشد صنعتی باید در نظر گرفت.
به گزارش خبرنگار شانا، مرکز پژوهشهای مجلس ذیل عنوان دورنمای رشد صنعتی در اقتصاد ایران، این مقوله را باهدف الگوسازی عوامل مؤثر بر ارزش‌افزوده بخش صنعت ایران ـ در بلندمدت ـ بررسی کرد. مقدمه این گزارش به ارزش‌افزوده بخش صنعت و معدن طی سالهای ١٣٦٨ تا ١٣٩٣ اشاره دارد که به‌طور متوسط سالیانه ٦/٦ درصد رشد کرده است.
در این گزارش می‌خوانیم که برخی دانشمندان توسعه، دو ویژگی برای نقش صنعت در توسعه، بویژه در مراحل اولیه آن برشمرده‌اند: نخست، سهم صنعت در درآمدزایی برای کل اقتصاد در طول زمان در فرآیند توسعه افزایش می‌یابد و دیگری، سهم نیروی کار بخش صنعت نیز در طول فرآیند توسعه روندی صعودی دارد. ترکیب این دو ویژگی در طول فرآیند توسعه موجب افزایش درآمد سرانه خواهد شد.
این گزارش در بخش ساختار بخش صنعت در ایران تصریح می‌کند: ساختار صنعت ایران برحسب کدهای دورقمی ISIC بررسی می‌شود که با توجه به هدف از این گزارش که الگوسازی بخش صنعت در سطح کل بخش است، بیشتر به چگونگی ساختار فعلی بخش صنعت پرداخته می‌شود.
از نظر ارزش افزوده عمده ترین فعالیتهای صنعتی ایران در بخشهایی مانند محصولات شیمیایی، تولید فلزات اساسی، صنایع تولید مواد غذایی و آشامیدنی، صنایع تولید دیگر محصولات کانی غیرفلزی و صنایع تولید زغال کک، پالایشگاههای نفت و سوختهای هسته ای صورت می گیرد. نگاهی به ساختار فعلی نشان می دهد که به غیر از صنایع تولید مواد غذایی و آشامیدنی، عمده فعالیت بخش صنعت ایران بر صنایع مبتنی بر نفت و گاز و مواد معدنی متمرکز شده است و در واقع می توان بخش صنعت را در ایران، بخشی متکی بر منابع دانست.
این گزارش می‌افزاید: برای الگوسازی تجربی ارزش‌افزوده بخش صنعت و معدن در ایران، ابتدا باید با استفاده از مبانی نظری اقتصادی، عوامل مؤثر بر تولید صنعتی را معین کرد. باید توجه کرد که رشد ارزش‌افزوده بخش صنعت نیز درمجموع تحت تأثیر همان عواملی است که تولید را در کشور تحت تأثیر قرار می‌دهد. بااین‌حال ممکن است نقش عوامل مختلف تأثیرگذار بر بخش صنعت با کل اقتصاد یکسان نباشد که این موضوع را می‌توان از طریق ضرایب برآوردی ملاحظه کرد.
به‌طورکلی عوامل متعددی بر رشد اقتصادی اثر می‌گذارند که تجربه تاریخی ثابت می‌کند که تولید و انتقال فناوری یکی از تعیین‌کننده‌های مهم رشد اقتصادی هستند. افزون بر آن، سرمایه‌گذاری و انباشت سرمایه فیزیکی نیز یکی از عوامل اساسی مؤثر بر رشد اقتصادی است. در کشورهایی مانند ایران که صادرکننده منابع زیرزمینی هستند، نوسانات این منابع نیز بر رشد اقتصادی اثرگذار است، زیرا با افزایش یا کاهش این منابع از یکسو منابع لازم برای دولت جهت فراهم کردن زیرساختها دچار نوسان می‌شوند و از سوی دیگر منابع لازم برای تجارت خارجی و واردات مواد و ماشین‌آلات موردنیاز برای تولید، بویژه تولید صنعتی نیز دچار اختلال می‌شوند؛ بنابراین، نقش نفت و درآمدهای نفتی را نیز در رشد صنعتی باید در نظر گرفت.
گزارش رشد صنعتی در اقتصاد ایران ادامه می‌دهد: سیاست ارزی نیز یکی دیگر از مهمترین عواملی است که بر رشد تولید در ایران اثرگذار است. این موضوعی است که در سالهای گذشته نیز تجربه شد. سیاستهای ارزی توان رقابت محصولات صنعتی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. اگر نرخ ارز متناسب با شرائط اقتصادی، بویژه نرخ تورم تعدیل نشود، درنهایت محصولات صنعتی توان رقابت خود را ازدست‌داده و بخش صنعت دچار مشکل می‌شود.
بنابراین، درنتیجه گیری نهایی این مطالعه باید گفت که ترکیبی از سیاستهای نامناسب ارزی، تحریمهای اقتصادی و کاهش منابع نفتی، کاهش انگیزه برای سرمایه‌گذاری در بخش صنعت و معدن و کاهش دسترسی به ماشین‌آلات و تجهیزات روزآمد از طریق بازارهای بین‌المللی در سالهای اخیر سبب شد تا درنهایت توان بالقوه بخش صنعت و رشد صنعتی در ایران کاهش یابد.