پاییز غم‌انگیز برای طلای سیاه

عرضه بیش از اندازه نفت خام در 7 سال اخیر باعث شده قیمت طلای سیاه از سال 2014 تاکنون نوسانات زیادی را تجربه کند؛ به گونه‌ای که مثلا نفت شیرین در بازارهای نایمکس فقط در سه ماه چهارم سال 2015 افت 85/ 17 درصدی را تجربه کرد. در 21 دسامبر سال 2015 بهای این کالای اساسی به پایین‌ترین قیمت خود چیزی حدود 98/ 33 دلار رسید و بالاخره در انتهای دسامبر سال 2015 نفت با قیمتی در حدود 04/ 37 دلار برای هر بشکه آخرین روز معاملاتی سال گذشته را تجربه کرد. در حال حاضر تولید آمریکا حدود 9 میلیون بشکه در روز است، در حالی که به گزارش بیکر هیوز حدود 946 حلقه چاه در این دو سال از فعالیت خارج شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهند با وجود از رده خارج شدن این دکل‌ها هنوز هم تولید نفت خام آمریکا بیشتر از حد انتظار و بالاتر از 9 میلیون بشکه در روز است. در این میان ایالات متحده آمریکا پس از 40 سال برای یک هدف یعنی تامین بودجه با لغو ممنوعیت صادرات نفت موافقت کرد. در همین حال روسیه همچنان به تولید 10 میلیون بشکه‌ای خود در روز ادامه داده و پس از نشست 4 دسامبر اوپک، وزیران به نتیجه واحدی نرسیدند و ترجیح دادند تولیدات خود را هر چند با قیمت کم بفروشند و به این ترتیب تولید اوپک همچنان در سطح 31.5 میلیون بشکه در روز باقی ماند. همه اعضای این سازمان از این شرایط رنج زیادی را متحمل می‌شوند؛ به‌طور مثال عربستان به‌عنوان قوی‌ترین عضو این سازمان برای اولین بار از بازارهای بین‌المللی پول قرض کرده که این موضوع نشانه‌هایی از اثرات اقتصادی منفی درآمدهای نفتی پایین تر را در خود دارد.

همچنین تعداد قراردادهای آتی در 3 ماه آخر سال 2014، یک میلیون و 618 هزار قرارداد بوده که در سه ماه آخر سال 2015 به یک میلیون و 650 هزار قرارداد رسیده است. با این حال انتظار می‌رود تولید ایالات متحده آمریکا روند کاهشی را تجربه کند و تولید روسیه احتمالا در همین شرایط بماند و با توجه به رفع تحریم‌های ایران، کشورمان هم 500 هزار تا یک میلیون بشکه در روز تولید خود را افزایش خواهد داد و سقف تولید اوپک به 5/ 32 میلیون بشکه در روز خواهد رسید که در نتیجه در مجموع می‌توان گفت قیمت طلای سیاه شاهد افت بیشتری خواهد بود. کاهش قیمت نفت اگرچه باعث به وجود آمدن فشارهای زیادی بر تولیدکنندگان نفت در اقصی نقاط جهان شده اما هزینه تمام شده برخی کالاها را کاهش داده و باعث کاهش مالیات برای مصرف‌کنندگان نفت و محصولات نفتی شده است. در این میان مشکلات اقتصادی در چین و اروپا فشار بیشتری را به قیمت نفت وارد می‌کنند و افت قیمت نفت فشار زیادی را بر سهام شرکت‌های نفتی و شرکت‌های مرتبط تحمیل کرده است. برای مثال در چین بازارهای سهام در ماه جولای فرو ریخت و این امر باعث شد چینی‌ها 6 بار نرخ بهره را در سال 2016 کاهش دهند و این موضوع ارزش پول چین را در سال گذشته بارها کاهش داد. هنگامی که بازار سهام این کشور سقوط کرد دولت به ایجاد قوانین و مقررات جدید برای تشویق خرید اقدام کرد. پس از تنزیل ارزش یوان از سوی بانک مرکزی چین این کشور در تلاش برای دستیابی به نرخ رشد 7 درصدی است.

پیش از این برخی تحلیلگران بر این باور بودند مادامی که بهای نفت در دامنه قیمتی 40 تا 50 دلار به ازای هر بشکه باشد، احتمالا شاهد نوسانات در بهای نفت در بازار خواهیم بود. با این حال پس از گذشت مدتی از روند شدید کاهش قیمت نفت این ادعا رد شد؛ چرا که قیمت نفت پس از آنکه بشکه‌ای بالای 50 دلار رسید، در آغاز سه ماه آخر سال میلادی، شروع به کاهش کرد. نفت خام همواره پرنوسان ترین کالای پایه در دو سال گذشته بوده است و هیچ دلیلی ندارد که ما شاهد نوسان بیشتر در بهای نفت نباشیم. این در حالی است که با نگاهی به کاهش نوسانات قیمت در بازار آتی نایمکس به نظر می‌رسد بازار می‌تواند به ثبات در قیمت‌های فعلی برسد که در این صورت نگرانی‌ها از تداوم قیمت‌های فعلی افزایش می‌یابد. به عقیده کارشناسان نفت خام اکنون در سطحی است که می‌خواهد تجربه سال 2008 را تکرار کند؛ زمانی که قیمت هر بشکه نفت 32.48 دلار بود. در نهایت، فدرال رزرو آمریکا سر قول خود مبنی بر افزایش نرخ بهره کوتاه مدت باقی مانده و در ماه دسامبر این نهاد این تصمیم را اتخاذ و اعلام کرد که این نرخ بهره تا سال 2016 و مادامی که داده‌های آمریکا رشد اقتصادی این کشور را نشان دهند، ادامه خواهد یافت. البته این تصمیم باعث شد بانک مرکزی آمریکا در چرخه سختی گیر کند به‌طوری‌که از یک طرف این تصمیم تاثیری منفی بر کالاهای پایه دارد و از آنجا که افزایش نرخ بهره هزینه انبار کردن طولانی مدت را برای این محصولات بالا می‌برد و از طرف دیگر از آنجا که دلار آمریکا ارز جهانی است، روی مکانیزم قیمت‌گذاری برای بهای بسیاری از کالاهای پایه مانند نفت خام موثر است. نرخ بهره بالا باعث تقویت ارزش دلار می‌شود و به دلیل وجود رابطه معکوس بین بهای دلار و کالای پایه، تقویت دلار به معنای فشار بیشتر روی کالای پایه از جمله نفت است.

فرآورده‌های نفتی اغلب منعکس‌کننده نیاز دوره‌های فصلی هستند. مثلا بنزین بیشتر در فصل‌های بهار و تابستان و سوخت‌های حرارتی در پاییز و زمستان مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنزین در 3 ماه سوم سال 31/ 33 درصد از ارزش خود را از دست و در 31 دسامبر سال 2015، به پایین‌ترین سطح خود یعنی 1/ 2710 دلار برای هر گالن رسیده است. در طرف دیگر با گرم شدن کره زمین تقاضا برای سوخت‌های حرارتی از هر زمانی کمتر شد و این یکی از عوامل مهمی است که باعث شده بهای سوخت‌های حرارتی بیش از نفت خام سقوط کند. معامله‌گران معتقدند این کاهش به خاطر بسته شدن حساب‌های معاملاتی سال 2015 و چشم‌انداز ضعیف سال 2016 است. این روند نزولی قیمت‌های نفت منجر به آسیب رساندن به زنجیره تامین، شامل بخش حمل‌ونقل‌، تولید‌کنندگان بخش خصوصی و کشور‌های وابسته به نفت از ونزوئلا و روسیه گرفته تا کشورهای خاورمیانه شده است.