هند و چین دو ابربازار نفتی ایران

در این میان باید به این نکته توجه داشت که بازگشت ایران به بازارها در حالی است که عرضه جهانی بیش از پیش افزایش یافته و به‌دست‌آوردن بازارهای جدید به سهولت گذشته نیست. برخی مدیران نفتی در داخل کشور معتقدند در حدود 20 بازار معتبری که در دوره تحریم از دایره معاملاتی نفت ایران خارج شده‌اند به دست کشورهایی از جمله عربستان، روسیه و عراق افتاده‌اند و این در حالی است که بازگرداندن این کشورها تنها با یک اهرم امکان‌پذیر است و آن تخفیف در بهای نفت ایران است. این موضوع نیز مساله‌ ساده‌ای نیست چراکه کشورهای منطقه را در یک بازی وارد خواهد کرد که به جنگ قیمتی موسوم است. به عقیده کارشناسان جهانی، اگر ایران تخفیف‌های گس​ترده‌ای را آغاز کند این تخفیف‌ها به کاهش بیشتر قیمت‌ها منتهی می‌شود که اثرات این موضوع ورود نفت به کانال‌های پایین‌تر از قیمت‌های کنونی است. آنها روند کاهشی بهای نفت را در جریان اجرای برجام مورد استناد قرار داده‌اند و می‌گویند بازگشت ایران به بازار نفت مهم‌تر از اجرای برجام است. قیمت نفت از سال 2014 روند کاهشی خود را آغاز کرده و در حال حاضر به زیر 30 دلار در هر بشکه رسیده است.

در این بین اما بلومبرگ در گزارشی اعلام کرد ایران به دنبال بازارهای مهمی همچون هندوستان است. بر اساس این گزارش تهران تصمیم دارد با به دست آوردن بازارهای هند، سریع‌ترین راه بازگشت به بازارهای آسیایی را طی کرده و با برقراری روابط با شرکای قدیم اروپایی به شرایط قبل از تحریم‌ها و حتی شرایطی بهتر بازگردد. ایران انتظار دارد با رفع تحریم‌ها که چند روز گذشته اتفاق افتاد راه را برای آزاد کردن میلیاردها دلار از دارایی‌های خود که خارج از کشور بلوکه شده بود هموار کند و به ممنوعیت صادرات نفت که اقتصاد کشور را با مشکلاتی مواجه کرده بودپایان ببخشد. به گزارش بلومبرگ یکی از مدیران ارشد ایرانی اعلام کرده است که در حال حاضر ایران چهارمین کشور دارای ذخایر نفت در جهان است و گرفتن بازارهای هند برای فروش نفت خام از اهداف اولیه آن است. وی در ادامه افزود: تقاضای نفت خام در هند رشد سریع‌تری را نسبت به دیگر کشورهای آسیایی تجربه می‌کند از این رو ما این کشور را هدف اصلی برای فروش بازارهای آسیا در نظر گرفته‌ایم. این مقام مسوول در نهایت افزوده است: ایران امیدوار است بتواند صادرات نفت خود را به هند به 200 هزار بشکه در روز برساند.

به گزارش «دنیای اقتصاد» هند حدود 80 درصد از نفت مورد نیاز خود را وارد می‌کند و به شرکت‌های نفتی این کشور مجوز داده تا برای کاهش صورتحساب‌های میلیارد دلاری واردات نفت کشورهای خارجی، تجهیزات نفت و گازشان را خریداری کنند. به عبارتی ایران می‌تواند با خرید سهام پالایشگاه‌های هندی به نوعی روند سرمایه‌گذاری در صنعت انرژی را در این کشور نهادینه کند و این مساله باعث می‌شود با فروش نفت به پالایشگاه‌های مذکور هم بازار این کشورها را تسخیر کند و هم با تبدیل نفت به فرآورده روند ارزش افزوده را طی کند. در طرف دیگر شرکت‌های هندی با اشاره به رشد سالانه 10 درصدی در خرید و فروش اتومبیل در این کشور، در حال حاضر نرخ رشد خود را در این بخش بیشتر از چین دانسته و تمایل خود را به واردات نفت و تبدیل آن به فرآورده‌های نفتی از جمله بنزین را بیش ار پیش اظهار کرده‌اند. گوپتا، مدیر عامل شرکت اسار (یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های نفتی هند) در این رابطه می‌گوید: ما با ارزیابی شرایط به این نتیجه رسیدیم که باید به دنبال یک رابطه طولانی با ایران باشیم. کومار، مدیر‌عامل یکی دیگر از شرکت‌های نفت هند، پالایشگاه و پتروشیمی منگلور نیز می‌گوید: ما از قبل به دنبال ارتباط با کشورهایی که به کشورمان نزدیک تر هستند بودیم و ایران یکی از بهترین گزینه‌های ما است. اما مساله قابل توجه برای هندی‌ها این است که شرکت‌های نفتی ایران تخفیف‌هایی را در قراردادها اعمال کنند. ‌ای‌کی شارما، مدیرمالی شرکت نفت هند معتقد است: به لحاظ کیفیت، نفت ایران به انتهای فهرست نزدیک تر است. به علاوه قیمتی که ایران برای نفت خود ارائه می‌دهد برای ما منطقی نیست که میزان واردات خود را افزایش دهیم. شرکت‌های نفتی ایرانی باید با تخفیف‌های خوب موافقت کنند تا سفارش‌های بیشتری از جانب ما دریافت کنند.

خبرگزاری رویترز روز جمعه نوشت ایران ۲۲ سوپرتانکر یا نفتکش غول‌پیکر دارد که آماده حرکت هستند و بنابر داده‌های ردیابی کشتی‌ها که توسط شرکت «تامسون رویترز» گردآوری می‌شود، مسیر ۱۳ سوپر نفتکش پر و نیمه‌پر ایران به سمت هند است و این حجم از نفت پاسخ نیازهای نفتی یک دوره هند را می‌دهد. بلومبرگ همچنین روز گذشته در گزارشی کوتاه نوشت: مصرف‌کنندگانی نظیر شرکت کازمو انرژی ژاپن و هندوستان پترولیوم هند نیز آماده خرید بیشتر نفت از ایران هستند اما می‌گویند ایران باید انگیزه‌ای برای خرید به آنها پیشنهاد کند. سانجیو سینگ، مدیر بخش پالایشگاهی شرکت ایندین‌اویل، بزرگ‌ترین‌ شرکت پالایشگاهی هند روز دوشنبه گفت: «ما می‌توانیم نفت بیشتری از ایران بخریم اما این بستگی به آن دارد که آنها چه شروط و شرایطی را پیشنهاد کنند.» وی افزود: «ظرفیت پالایشگاهی و پیکربندی‌ها از زمانی که ایران تحریم شده تغییر پیدا کرده، بنابراین نمی‌توان گفت که آیا حجم نفت خریداری شده از این کشور توسط پالایشگاه‌های هندی مشابه آن زمان خواهد شد.» بر‌اساس آمارهای جمع‌آوری شده ازسوی بلومبرگ، در کره جنوبی، خرید نفت از ایران از 2011 تاکنون به کمتر از نصف رسیده است. در حالی که خرید نفت چهارمین مصرف‌کننده بزرگ نفت آسیا سال گذشته به رقمی بی سابقه رسید، خریدها از ایران حدود 8 درصد کاهش یافت و به پایین ترین رقم از 1995 تاکنون رسید.

وزارت تجارت، صنعت و انرژی کره جنوبی روز 17 ژانویه در بیانیه‌ای اعلام کرد: «تاکنون، پالایشگاه‌ها باید به‌صورت سالانه خرید نفت از ایران را به دلیل تحریم‌ها کاهش می‌دادند... آنها اکنون به‌صورت داوطلبانه و با لحاظ کردن تقاضای داخلی، در مورد میزان خریدهای خود تصمیم می‌گیرند.» به گفته یکی از مقامات رسمی، با توجه به شرایط به وجود آمده و کاهش تقاضا، ایران علاوه بر هند به دنبال افزایش صادرات به کشورهای چین، کره جنوبی، ترکیه، یونان، سریلانکا، آفریقای جنوبی و مالزی است. چین یکی از بزرگ‌ترین شرکای ایران به شمار می‌آید؛ کشوری که توجه مقامات ایران را پس از لغو تحریم‌ها بیش از گذشته به خود معطوف کرده است. امیرحسین زمانی‌نیا، معاون وزیر نفت ایران در امور بازرگانی و بین‌الملل در این رابطه گفت که وی و همکارانش درباره پروژه‌های نفت و گاز چین در ایران مذاکره می‌کنند. در همین حال مقام‌های شرکت ملی نفت ایران نیز با بزرگ‌ترین‌ خریداران چینی نفت دیدار داشته‌اند. زمانی‌نیا با اشاره به سفر هیات ایرانی به پکن گفت: چین چند پروژه بزرگ در ایران دارد و ما در نظر داریم موضوعات مربوط به این پروژه‌ها را حل وفصل کنیم. وی خاطر‌نشان کرد: مشکلات مالی تنها با لغو تحریم‌ها برطرف می‌شوند. محسن قمصری، مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران نیز درباره افزایش خرید چین گفت: این امر نخست به تمایل چینی‌ها برای خرید نفت ایران بستگی دارد و سپس همه چیز در جریان مذاکرات تجاری بررسی می‌شود.

براساس آمارهای گمرک چین، ایران سال گذشته پس از عربستان سعودی، آنگولا و دیگر کشورها، ششمین صادرکننده بزرگ نفت به چین بوده است. صادرات نفت ایران به این کشور آسیایی سال گذشته با ٢٨ درصد افزایش نسبت به سال ٢٠١٣ میلادی به 46/ 27 میلیون تن، حدود ٥٥٠ هزار بشکه در روز رسیده است. بر اساس قرارداد جدید صادرات میعانات میان شرکت ژوهای ژنرونگ و شرکت ملی نفت ایران، مجموع نفت خریداری شده چین از ایران در قراردادهای سال جاری به بیش از ٦٠٠ هزار بشکه در روز افزایش می‌یابد. یونان در بازه سال‌های 2010 تا 2012 برای خرید نفت 5 تا 6 میلیارد دلار به ایران پرداخت کرد و به این ترتیب با 11 میلیون نفر جمعیت به یکی از بزرگ‌ترین‌ واردکنندگان نفت از ایران تبدیل شد. با توجه به این شرایط بازگشت نفت ایران به بازارها امر بسیار مهمی است. این در حالی است که در فاصله دو سال گذشته و در شرایطی که ایران در تحریم نفت به سر می‌برد یونان نیز با چالش‌های اقتصادی بزرگی روبه‌رو‌ شد که تا اخراج این کشور از اتحادیه اروپا نیز پیش رفت. در این بین احتمال اینکه ایران به رغم مطالبات بالای نفتی بار دیگر با این کشور وارد مذاکره شود، وجود دارد.

سریلانکا نیز دیگر کشور واردکننده نفت ایران است که تا پیش از تحریم‌ها حدود 90 درصد از نفت خام مورد نیاز خود را از ایران تامین می‌کرد و پالایشگاه‌های این کشور با نفت خام ایران همخوانی داشتند. به گفته محسن قمصری، مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران در حال حاضر صادرات نفت به دو کشور آفریقای جنوبی و سریلانکا تحت قراردادهای تک‌محموله انجام می‌شود و ایران هیچ مشکلی با امضای قراردادهای بلند‌مدت با سریلانکا و آفریقای جنوبی در زمینه صادرات نفت ندارد. به تحلیل «دنیای اقتصاد»، در این شرایط علاوه بر این کشورها، در اروپا به‌طور خاص در کشورهایی همچون انگلیس، فرانسه، آلمان، ایتالیا، اسپانیا، اتریش، بلژیک، بلغارستان، جمهوری چک، دانمارک، مجارستان و... می‌توان به دنبال بازارهایی قوی بود. این در شرایطی است که بعد از آغاز پروژه رفع تحریم‌ها تقریبا تمام این کشورها با اعزام هیات‌های بلندپایه اقتصادی و تجاری آمادگی خود را برای خرید نفت و سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز ایران اعلام کرده‌اند. به این ترتیب باید گفت بازارهای کافی برای بازگشت ایران به بازار جهانی نفت موجود است و تنها شرایط حاکم بر قراردادهای نفتی و قیمت‌های مورد معامله از اهمیت بیشتری برخوردار است. کارشناسان معتقدند فروش نفت به اروپا در کنار همسایگان ایران می‌تواند ضریب ایمنی کشور را در برابر ریسک‌های آتی در صنعت نفت افزایش دهد و هرچه شرکت‌های معتبر بیشتری در مشارکت با طرح‌ها و پروژه‌های نفتی و همچنین تامین نیازهای خود برای انرژی با کشورمان درگیر باشند خطرات احتمالی در این صنعت با کاهش بیشتری روبه‌رو‌ خواهد شد.