اگر کشورهای تولیدکننده نفت جهان تا سه ماهه سوم سال ٢٠١٦ به فریز تولید ادامه دهند بازگشت ١,٥ میلیون بشکه نفت ایران تغییری در قیمتهای جهانی ایجاد نمی کند.
کشورهایی که در نبود ایران و با افزایش تولید، نفت خود را در بازار جایگزین نفت ایران کرده اند در حالی این روزها ناتوانی برای ایجاد ظرفیتهای جدید در میدانهای نفتی خود را با بسته بندی شیک فریز نفت به ایران عرضه کرده اند که ایران از سهم از دست رفته خود از بازار به دلیل تحریمهای بین المللی عقب نشینی نخواهد کرد.
تولید نفت کشورهای روسیه، عراق، عربستان، کویت و امارات در سالهای ٢٠٠١ تا ٢٠١٦ بیش از ٣ میلیون و ٤٧٠ هزار بشکه در روز افزایش یافته که در این میان سهم عراق ١,٧٠٨، سهم عربستان ٠.٨٣٢، سهم امارات ٠.٣٨٩، سهم کویت ٠.٢٢٢ و سهم روسیه بیش از ٠.٣٢٠ میلیون بشکه در روز است.
تولید نفت ایالات متحده آمریکا هم در این مدت به مدد شیلهای نفتی با افزایش نزدیک به ٣,٨ میلیون بشکه در روز روبرو بوده است.
افزایش نزدیک به ٧,٣ میلیون بشکه ای تولید و به دنبال آن صادرات نفت شش کشور روسیه، عراق، عربستان، کویت، امارات و ایالات متحده در حالی است که در طی این مدت صادرات نفت ایران با اعمال محدودیت تحریمهای بین المللی با کاهش ١.٥ میلیون بشکه ای روبرو شده است.
افزایش تولید نفت جهان از سال ٢٠١١ تا سپتامبر ٢٠١٤ به دلیل همراه بودن با افزایش تقاضای بازار جهانی نفت همواره به گونه ای بوده که شاهد قیمتهای نفت بالای صد دلار بودیم ولی پس از این به دلیل پیشی گرفتن بیش از اندازه عرضه از تقاضا، قیمتها به مرور کاهش پیدا کرده و در حال حاضر به زیر ٣٠ دلار در هر بشکه رسیده است.
اکنون کاهش قیمتهای جهانی نفت به زیر ٣٠ دلار بخش بزرگی از تولیدات نفت شیل را متوقف کرده است و همچنان شاهد افت بیشتر در تولید نفت در میدانهای نفت نامتعارف هستیم. اما این افت تولید در اندازه ای نیست که قادر باشد مازاد ١,٧ میلیون بشکه در روز بازارهای امروز نفت جهان را پوشش دهد.
در این میان ایران هم با برداشته شدن تحریمهای بین المللی تصمیم گرفته تا با افزایش ١,٥ میلیون بشکه ای تولید روزانه نفت خود و بازگشت به سطوح تولید ٢٠١١ بازارهای سنتی خود را احیا کرده و علاوه بر این به دنبال بازار های جدید است.
ایران توانسته است در مدت کوتاهی بعد از اجرای برجام صادرات نفت خود را ٥٠٠ هزار بشکه در روز افزایش دهد و تصمیم دارد تا با افزایش صادرات خود به ٢,٤ میلیون بشکه، عقب ماندگی از رقبا را جبران کند.
در این شرائط دیگر تولید کنندگان نفت باید نسبت به بازپس دادن سهم ایران از بازار مبادرت کنند. بی توجهی به این امر با توجه به وابستگی زیر ٢٠ درصد اقتصاد ایران به نفت و در نقطه مقابل وابستگی عمده کشورهای روسیه، عربستان، قطر، کویت امارات و عراق به صادارت نفتی، بیشترین ضربه را به این کشورها خواهد زد.
اقتصاد ایالات متحده هم که اکنون در بخش تولید نفت شیل با خسارتهایی روبرو شده است بی تاثیر از قیمتهای پایین نفت نخواهد ماند و پیش بینی ها نشان می دهد که اقتصاد این کشور با ادامه روند کنونی چشم انداز خوبی برای افزایش رشد اقتصادی نخواهد داشت.
در صورت تداوم قیمتهای زیر ٣٠ دلار و بی توجهی اوپک و کشوهایی که عمده صادر کنندگان نفت جهان هستند در دست نیافتن به سطوح منطقی قیمت، رقمی بالغ بر یکهزار و ٦٠٠ میلیارد دلار از درآمدهای نفتی آنها کاسته می شود. این هزینه بزرگی است که با در نظر گرفتن کاهش درآمد پتروشیمی ها و پالایشگاهها به ٣٠٠٠ میلیارد دلار بالغ خواهد شد.
در این شرائط کشورهایی که مسئولیت امروز بازار نفت جهان به عهده آنهاست به دلیل کاهش بیش از ٧٠ درصدی درآمدهای نفتی بسیاری از سرمایه گذاریهای خود را در بخش بالا دستی نفت متوقف کرده ا ند و شیل نفتی آمریکا هم از نفس افتاده است.
در این میان کشورهایی که در نبود ایران در بازار و با افزایش تولید، نفت خود را جایگزین نفت ایران کرده اند کاهش سرمایه گذاری جهت ایجاد ظرفیتهای جدید در میدانهای نفتی خود را با بسته بندی شیک فریز نفت به ایران عرضه کرده اند.
اما حقیقت این است که از این پس تولید با سطوح فعلی برای بسیاری از تولیدکنندگان نفت نه تنها سخت به نظر می رسد بلکه ایجاد مازاد ظرفیت برای تولید و صادرات بیشتر منجر به فشار مضاعف بر اقتصاد این کشورها خواهد شد.
هم اکنون با مازاد روزانه ١,٧ میلیون بشکه ای در بازار جهانی، زنگ خطر اعتبارات بودجه ای دولتهای کشورهای نفتی به صدا درآمده است.
افزایش ١,٥ میلیون بشکه ای صادرات نفت ایران در صورتی که دیگر تولیدکنندگان به سقف تولید پیش از تحریمهای ایران باز نگردند مطمئنا عاملی تاثیر گذار در سقوط بیشتر بازارهای نفت خواهد بود.
برابر برآوردهای آژانس بین المللی انرژی متوسط تقاضای جهانی نفت در سه ماهه نخست سال ٢٠١٦ حدود٩٤,٥ میلیون بشکه در روز گزارش شده و پیش بینی می شود در سه ماهه دوم به ٩٥ میلیون بشکه در روز و در سه ماهه سوم و چهارم به حدود ٩٦.٥ میلیون بشکه در روز برسد.
در این شرایط اگر کشورهای تولید کننده نفت جهان تا سه ماهه سوم سال ٢٠١٦ افزایش تولید ندهند و ایران هم با توجه به افزایش ٥٠٠ هزار بشکه تولید در سه ماهه نخست، در سه ماهه دوم پانصد هزار بشکه و در سه ماهه سوم هم ٥٠٠ هزار بشکه در روز به تولید نفت خود اضافه کند، قاعدتا بازگشت ١,٥ میلیون بشکه نفت ایران تغییری در قیمتهای جهانی نمی دهد.
در این بین هم اکنون بازار نفت جهان دارای مازاد حدود ١,٧ میلیون بشکه ای است و در صورتی که تولید کنندگان اوپک و غیر اوپک از سهمیه ایران که در اشغال خود گرفته اند عقب نشینی نکنند، بدون دخالت عوامل غیر بنیادی و افزایش رشد جهانی اقتصاد نمی توان به بهبود قیمتها امیدوار بود.