چند ماه بعد از اجرای برجام و اصرار رئیس‌جمهور بر تأیید لغو تحریم‌ها، سرانجام رئیس‌کل بانک مرکزی هم در آمریکا اعلام کرد که برجام هیچ توفیقی برای ایران نداشته و غرب به تعهدات خود عمل نکرده است تا مُهر تأیید دیگری برای حرف‌های پارسال صالحی باشد.
گروه اقتصادی خبرگزاری تسنیم، فاطمه محمدی- طی چند ماهی که از اجرای برجام می‌گذرد بارها و بارها از سوی فعالان اقتصادی و بعضاً مسئولان دولتی اعلام شد که "برجام اجرا شد (بخوانید از سوی ایران) ولی تحریم‌ها لغو نشد".
در این مدت به‌دفعات اعلام شد که با وجود اجرای برجام فعالان اقتصادی قادر به انتقال پول در خارج از کشور نیستند ولی باز از سوی دولتمردان پاسخ آمد که سوئیفت باز است و مشکلی وجود ندارد.
این کشمکش لفظی بین تجار و مسئولان دولتی چند ماه طول کشید ولی در این مدت باز هم دولت و بانک مرکزی کوتاه نیامدند و مدام تأکید می‌کردند که سوئیفت باز است! جالب است که برای اثبات گفته‌شان تور بازدیدی از اتاق سوئیفت هم برای خبرنگاران برگزار کردند.
اما با وجود اینکه باز بودن سوئیفت در ظاهر نشانه‌ای از اجرایی شدن برجام تلقی می‌شود ولی در عمل سوئیفت کارآیی برای ایران ندارد چراکه این شبکه فقط حکم پیام‌رسان را دارد و زمانی که پیامی از این سمت (ایران) به‌سمت دیگر (خارج از ایران) فرستاده می‌شود باید کسی باشد که به این پیام پاسخ دهد ولی پاسخی از آن‌سوی خط دریافت نمی‌شود.
مثال بالا روایتی ساده از ماجرای سوئیفت و مشکل تجار و بازرگانان ایرانی با وجود اجرای برجام است! آنچه قبل و بعد از برجام برای فعالان اقتصادی مشکل‌ساز بود موضوع نقل و انتقال ارز بوده و هست! حال آنکه رئیس جمهور محترم و سایر اعضای کابینه‌شان اصرار دارند مشکلی در این زمینه هم وجود ندارد و هزاران ال‌سی در روز نخست اجرای برجام گشایش یافته است.
ولی آنچه طی این مدت از سوی منتقدان دولت مطرح می‌شد این بود که چرا ایران در برجام به‌راحتی صدها تن اورانیوم غنی‌شده را از کشور خارج و قلب رآکتور اراک را با سیمان پر کرد؟ چرا سانتریفیوژها را از ریشه در آورد و چرخه غنی‌سازی را برای مدتها ناقص کرد؟
و چرای مهمتر اینکه؛ چرا ایران به تعهداتش عمل کرد و غرب به‌راحتی از عمل به تعهدات خود امتناع کرد؟ چرا رئیس جمهور محترم که روزی آب خوردن مردم را هم به برجام نسبت می‌داد امروز می‌گوید: بعضی‌ها می‌گویند دولت بعد از برجام باید همه مشکلات را حل کند، مگر ما برجام را آوردیم، برجام را خدا آورد.
هرچند دولت و رئیس جمهور محترم اظهارات متناقض بسیاری قبل و بعد از برجام داشته‌اند که در این گزارش قصد پرداختن به آنها را نداریم؛ این گزارش به‌بهانه اظهارات تازه و البته متفاوت ولی‌الله سیف رئیس کل بانک مرکزی در آمریکا قصد مرور اظهارات رئیس جمهور محترم و تعدادی از مردان دولتی را در ارتباط با برجام و لغو تحریم‌ها دارد.
در ماه‌های پایانی سال گذشته بود که علی اکبر صالحی باز هم خبرساز شد؛ وی در یک گفت‌وگوی خبری به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین اعضای تیم مذاکره کننده پرده از واقعیتی برداشت که پیشتر دولت خلاف آن را مطرح می‌کرد. صالحی چند ماه بعد از اجرای برجام رسماً اعلام کرد که تحریم‌ها لغو نشده است.
رئیس سازمان انرژی اتمی در گفت‌وگو با وبگاه «العربی الجدید» بر ادامه فعالیت هسته‌ای ایران تأکید و اعلام کرد که غرب در اجرای تعهدات خود براساس برجام، تأخیر دارد و هنوز برخی تحریم‌ها برداشته نشده است.
صالحی گفت: من هنوز با ارنست مونیز (وزیر انرژی آمریکا) جهت بررسی مکانیزم اجرا، در ارتباط هستم. تهران به آنچه باید، متعهد است، اما تأخیری در طرف مقابل هست که مسئولیتش هم با خودش است. هیچ مانع مشخصی وجود ندارد اما منظورم اینجا، تأخیرشان در اجرای برخی نقاط به‌شکل کامل است.
صالحی در ادامه، «رفع تحریم به‌موجب توافق» را از مصادیق این تأخیر برشمرد و گفت: تا الآن برخی بانک‌های بزرگ اروپایی تحریم‌هایشان را به‌طور کامل پایان نداده‌اند چرا که قبلاً تعهد داده‌اند که با ایران مراوده تجاری نداشته باشند. ما هنوز منتظر هستیم که وزارت خارجه ایران با اتحادیه اروپا تماس بگیرد و این بحران را حل کند. هیئت انرژی اتمی مسئول این بخش نیست اما ارزیابی من این است که سیر امور به‌طور نسبی خوب است.
مدتی از این اظهارات نگذشته بود که حجت‌الاسلام حسن روحانی به آن پاسخی تند داد؛ 16 اسفند سال قبل رئیس جمهوری در نشست خبری خود در پاسخ به سؤال خبرنگار خبرگزاری تسنیم، که پرسید "40 روز از اجرایی شدن برجام می‌گذرد و اخیراً علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی اعلام کرده که طرف غربی نسبت به برخی از تعهدات خود در برداشتن تحریم‌ها از جمله تحریم‌های بانکی، تأخیر داشته است، حتی از واژه بحران استفاده کرده است و اعلام کرده دستگاه دیپلماسی باید این بحران را حل کند و رئیس مجلس نیز به‌نوعی این موضوع را تأیید کرده است و سفیر آلمان نیز علل تأخیر در انجام تعهدات را تنبیهات آمریکا اعلام کرده، آیا شما تأیید می‌کنید یا خیر؟" گفت: از خود آقای صالحی این موضوع را بپرسید. در زمینه مسائل اتمی آقای صالحی هرچه بگوید درست است و ایشان وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی نیست، وزیر خارجه هم الآن نیست، ایشان مسئول سازمان انرژی اتمی است.
وی ادامه داد: به‌نظر بنده مسیر درستی را طی می‌کنیم و ممکن است مشکلات جزئی داشته باشیم که باید رفع شود و مرجع اظهار نظر درباره مسائل هسته‌ای آقای عراقچی مسئول است، در سیاست خارجی وزیر خارجه مسئول است، در مسائل اقتصادی وزیر اقتصاد و بانک مرکزی مسئول است و در مسائل هسته‌ای نیز علی‌اکبر صالحی مسئول پاسخگویی است.
اما بعد از گذشت یک ماه از پاسخ تند روحانی به صالحی موضوع پایدار بودن تحریم‌های بانکی از سوی مرد شماره دوم هسته‌ای اعلام شد؛ عباس عراقچی عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای، 14 فروردین در گفت‌وگوی ویژه خبری همان سخنان علی اکبر صالحی را تکرار کرد.
عراقچی گفته است: آنها (طرف غربی) طبق برجام تعهداتی را که باید انجام می‌دادند، بر روی کاغذ انجام دادند البته نباید کار آنها روی کاغذ را بی‌ارزش بدانیم و باید گفت که زیرساخت تحریم‌های هسته‌ای متزلزل شد. همه زیرساخت‌های تحریم برداشته شد، اینکه گفته می‌شود که روی کاغذ تحریم‌ها برداشته شده بی‌اهمیت نیست.
وی اضافه کرده است: دو دسته مشکل اصلی وجود دارد؛ یکی بازگشت به شرایط اقتصادی قبل از تحریم و دوم کارشکنی‌ها و بدعهدی های طرف مقابل به‌خصوص آمریکا است. اینکه آثار برداشته شدن تحریم طول می‌کشد تا خود را نشان دهد این منطقی است، به‌طور مثال کاهش فروش نفت یک مثال است. 77 روز قبل تحریم‌های نفتی برداشته شد اما این بدان معناست که پس از آن فروش نفت به میزان قبل بازمی‌گردد منطقی نیست چون مشتریان نفت ما از کشورهای دیگر به تأمین نفت خود پرداخته‌اند.
وی گفت: درباره مسائل ما در خارج از کشور، مبالغی که در خارج از کشور داریم از جنسهای مختلف بوده و صاحبان مختلفی دارد؛ یک سری از آن متعلق به بانک مرکزی است و یک سری متعلق به دولت است. یک سری پول متعلق به وزارت نفت است. یک سری از مبالغ سپرده بوده که عمدتاً در چین است که این اقدام برای حفاظت از بلوکه شدن بوده است. اگر همه این پولها را جمع کنیم بالای 100 میلیارد دلار می‌شود. در مذاکرات وارد این موضوعات نشدیم. ما فقط درباره آزاد شدن این پولها بحث کردیم. تمام پولهای ایران آزاد شده اما در نقل و انتقال پولها مشکلاتی وجود دارد. اختیار این پولها نزد بانک مرکزی است. یکی از مشکلات برقراری مجدد شبکه بانکی است. در طول 10 الی 12 سال گذشته تمامی ارتباط بانک‌های ما با بانک‌های مقابل قطع شده و باید بار دیگر روابط کارگزاری ایجاد کنند که این منوط به مذاکرات است.
عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای گفته است: یک مشکل دیگر این است که آمریکا کارشکنی می‌کند. یک مشکل زمان‌بر بودن از لحاظ فنی است. تا الآن بانک‌های ما نزدیک به 300 کارگزاری با بانک‌های خارجی ایجاد کرده است. بانک ملی 20 کارگزاری، بانک ملت حدود 43 کارگزاری ایجاد کرده است. بانک‌های دیگر بانک‌های خصوصی هستند و آنها هستند که تصمیم می‌گیرند که با بانک‌های ایران کار کنند. در طول سالهای گذشته روابط بانکی بسیار پیچیده شده است. بانک‌ها به‌دلیل مسائل پول‌شویی و قاچاق انسان بسیار پیچیده شده است. الآن بانک‌ها همانند سابق به‌راحتی نمی‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. تا این شبکه پیچیده برقرار شود مقداری زمان‌بر است.
صالحی: هنوز تمام تحریم‌ها برداشته نشده است
علی اکبر صالحی همچنین 14 فروردین امسال دوباره تأکید کرده است که، "هنوز شرایط رفع تحریم انجام نشده است، هنوز بانک‌های بزرگ پا پیش نگذاشته‌اند، دلیلش این است که در زمان تحریم مجازات‌های سنگینی شده‌اند و هنوز از ارتباط با ایران ترس دارند. الآن هم بخشی از اقداماتی که آنها باید انجام می‌دادند بر اساس برداشت ما هنوز همه قدمها را برنداشته‌اند".
این در حالی است که صالحی در برنامه گفتگوی ویژه خبری 21 فروردین سال جاری در پاسخ به سوال خبرنگار در مورد اجرایی شدن برجام اظهار داشت: من به عنوان یک متخصص فقط در بعد فنی وارد مذاکرات شده ام و اکنون می گویم که خوشبختانه در بحث اجرایی شدن برجام ما دست برتر را داریم.
عراقچی هم در این باره تأکید کرده است: عدم‌همراهی کامل طرف آمریکایی وجود دارد. هر کسی که شک دارد که سوئیفت برداشته شده یا نشده از جمله رئیس جمهور اتریش، به اتاق سوئیفت بانک مرکزی برود و ببیند که تمامی بانک‌های ما به سوئیفت وصل شده‌اند. هر کسی که شک دارد می‌تواند به اتاق سوئیفت بانک مرکزی برود و این موضوع را ببیند اما موضوعاتی که آقای صالحی گفته، "درست است". موضوعی که هست هنوز برخی از تحریم‌ها باقی مانده که ربطی به برجام و موضوع هسته‌ای ندارد. برخی از تحریم‌ها هنوز باقی مانده که مربوط به تروریسم و حقوق بشر و تحریم‌های اولیه آمریکا باقی مانده است.
ولی مدتی بعد از این کشمکش‌های لفظی میان فعالان اقتصادی و مسئولان دولتی برای عدم لغو تحریم‌ها، مرد شماره اول نظام بانکی هم اذعان کرد که برجام توفیقی برای ایران نداشته است.
رئیس کل بانک مرکزی ایران در جریان سفر به آمریکا برای شرکت در اجلاس بهاره بانک جهانی و صندوق بین المللی پول در مصاحبه با المانیتور گفت: ایران انتظار دارد دولت آمریکا امکان دسترسی محدود کشورش به دلار را برای تسهیل مبادلات مالی با کشورهای دیگر فراهم کند و به اجرای کامل توافق هسته‌ای پایبند باشد.
ولی‌الله سیف گفت: در توافق هسته‌ای بر اجرای مؤثر بندهای این توافق به‌گونه‌ای که فعالیت‌های اقتصادی و تجاری ایران تسهیل شود تأکید شده است و این بدان معناست که مبادلات مالی ایران باید از طریق یک نهاد مالی آمریکایی تسویه شود هرچند لزوماً پول در آن بانک آمریکایی باقی نماند.
سیف تأکید کرد برجام همه تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران را برداشته است و برداشته شدن عملی همه تحریم‌های هسته‌ای مستلزم برخورداری ایران از سازوکار مبادلاتی UTurn است.
رئیس کل بانک مرکزی ایران افزود: این چیزی است که ما انتظار داریم توافق هسته‌ای به آن منجر شود.
وی پیشتر در نشست شورای روابط خارجی آمریکا گفته بود ایران نتایج مورد انتظار از اجرای برجام را مشاهده نکرده است.
وی با بیان اینکه آمریکایی‌ها به تعهدات خود پایبند نبوده‌اند، تأکید کرد: تقریباً هیچ چیز اتفاق نیفتاده است. به‌طور کلی ما قادر نیستیم از پولهای خود در خارج استفاده کنیم.
سیف خواستار تلاش‌های جدی‌تر دولت آمریکا برای عمل به تعهداتش و کمک به دولت ایران برای ورود به نظام مالی جهان شد.
سیف همچنین در مصاحبه با تلویزیون بلومبرگ گفت: تا به اینجا، ایران «تقریباً هیچ‌چیز» از اجرای توافق به دست نیاورده است. «یکی از چیزهایی که ما به‌صورت قطع به آن نیاز داریم تبدیل ارزها برای پرداخت پول کالایی است که خریداری می‌کنیم، این امر مستلزم دسترسی به سیستم مالی آمریکاست».
اما جدا از اینکه اظهارات سیف رسماً مهر تأییدی بر اظهارات فعالان اقتصادی و منتقدان دولت و برجام مبنی بر عدم‌لغو تحریم‌ها و بی‌اثر بودن برجام است می‌توان گفت که وی اظهارات چند ماه قبل علی اکبر صالحی را هم تأیید کرده است.
بنابراین باید دید؛ حال که رئیس کل بانک مرکزی هم به بی‌اثر بودن برجام و عدم‌لغو تحریم‌های بانکی با وجود عمل ایران به تعهداتش در برجام اذعان کرده رئیس جمهور محترم چه‌پاسخی به منتقدان برجام و مردم خواهند داد؟!