ادامه انتظار هسته‌ای و اظهارات ضد و نقیض برای سرانجام مذاکرات سیاسی آینده، کافی بود تا بازار سهام ایران در نخستین روز معاملاتی هفته افت سنگینی را تجربه کند.
شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران روز گذشته با افت 270 واحدی مواجه شد، تا بزرگ‌ترین افت خود را در سال جاری به ثبت برساند. با این افت یک درصدی، شاخص بورس به ارتفاع 26 هزار و 365 واحدی سقوط کرد و بازدهی بازار سهام از ابتدای سال جاری تاکنون به سطح 8/1 درصد محدود شد. این بزرگ‌ترین افت بازار در سال جاری محسوب می‌شود، تا جایی که پیش از این بیشترین تنزل شاخص بورس در سال 91 مربوط به تاریخ ششم خردادماه سال جاری بود که طی آن شاخص بورس افت 182 واحدی را تجربه کرده بود. همچنین با این افت سنگین به نظر می‌رسد که «پی بر ای» 6 مرتبه‌ای پایان اردیبهشت ماه سال جاری به زیر این عدد رسیده است، هرچند با توجه به EPS محافظه‌کارانه شرکت‌ها برای سال 91 و احتمال اینکه بیشتر شرکت‌ها بالاتر از EPS اولیه اعلامی سود محقق خواهند کرد، پی بر ای واقعی بازار زیر عدد 5 مرتبه ارزیابی می‌شود، معیاری که درجه پایین ریسک در بازار سهام را نمایش می‌دهد.
قاطبه کارشناسان حکمفرمایی چنین شرایطی در بازار سهام را به دو موضوع اساسی نسبت می‌دهند یکی ادامه انتظارها برای به سرانجام رسیدن ماجرای پرونده هسته‌ای و دیگری عرض‌اندام قدرتمند بانک‌ها در برابر بورس با اعطای سود 20 درصدی به مردم. سودهایی که در بخش اوراق مشارکت دریافت آنها نه سالانه بلکه هر 3 ماه یک بار و بدون هیچ گونه ریسکی امکان‌پذیر است. این اتفاق در عمل جذابیت بازار سهام که ریسک جزو لاینفک آن است را تا حد زیادی از بین برده است. هرچند امیدی هم به اصلاح نرخ سود بانکی و کاهش آن نیست، چراکه این اتفاق می‌تواند احتمال سرکشی مجدد بازارهای ارز، طلا، سکه و مسکن را مثل اواخر سال گذشته تکرار نماید، اتفاقی که مسوولان اقتصادی به شدت از تکرار وقوع آن اجتناب می‌کنند. حال در شرایط کنونی فعالان بازاری که از ابتدای سال جاری تاکنون نظاره‌گر کاهش بیش از 18 هزار میلیارد تومانی ارزش بورس تهران هستند، با چند پرسش اساسی مواجهند. اینکه آیا بازار بیش از این افت می‌کند؟ آیا بورس همچنان هم برای سرمایه‌گذاری جذاب است و این که آینده چه می‌شود؟
آغاز حمایت جدی از بازار
اما در پی افت یک درصدی بازدهی بورس تهران در روز گذشته رییس سازمان بورس و اوراق بهادار از آغاز حمایت جدی از بازار سهام خبر داد. علی صالح‌آبادی در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد با تاکید بر اینکه بیشتر شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه از شرایط مناسبی برخوردارند، تاکید کرد: تاثیرپذیری بازار سهام از رخدادهای غیراقتصادی افزایش یافته است، حال آنکه شرکت‌های بورسی امسال همواره سودهای خود را با افزایش پیش‌بینی کرده‌اند و از وضعیت بنیادی بسیار مناسبی برخوردارند. وی افزود: این شرایط سبب شده تا در مذاکره با بازیگران حقوقی تاکید کنیم که از امروز به صورت جدی از سهام زیرمجموعه خود حمایت کرده و به بازارسازی سهام در بورس تهران بپردازند، بر این اساس پیش‌بینی می‌شود که وضعیت بازار سهام طی هفته جاری بهبود یابد. وی در برابر این سوال که چرا به‌رغم رشد قیمت دلار سهام صادرکنندگان در بورس منفی است، گفت: معامله‌گران بورس با توجه به جو روانی موجود به پتانسیل بزرگان بازار توجه نمی‌کنند، تا جایی که به‌رغم رشد قیمت دلار، سهام صادرکنندگان رشدی نداشته است، حال آنکه براساس نظر سازمان حسابرسی، این شرکت‌ها براساس دلار آزاد و توافقی می‌توانند فروش صادراتی خود را در بودجه به عنوان درآمد لحاظ کنند، بر این اساس می‌توان گفت که شرکت‌های بورسی شرایط بسیار خوبی دارند، مانند سنگ‌آهنی‌ها، فولادسازان و پتروشیمی‌ها که بر مبنای ارز آزاد محصولات خود را به فروش می‌رسانند. سخنگوی سازمان بورس در ادامه از دور جدید شفاف‌سازی شرکت‌ها در بورس تهران خبر داد و گفت: اداره ناشران سازمان بورس از امروز شفاف‌سازی جامعی را از بزرگان بازار دریافت می‌کند تا براساس این شفاف‌سازی‌ها، تصویر بنیادی و حال و روز کنونی شرکت‌ها به همراه پتانسیل‌های این بنگاه‌های اقتصادی روشن‌تر و شفاف‌تر شود. وی تاکید کرد: در حال حاضر متغیر نقدشوندگی بازار در شرایط خوبی است و سازمان بورس سعی می‌کند تا با مذاکره با حقوقی‌ها و انجام عملیات بازارگردانی قدرت نقدشوندگی سهام در بازار افزایش یابد. بالاترین مقام نظارتی بورس به سرمایه‌گذاران بازار سهام توصیه کرد که در شرایط کنونی از هرگونه رفتار هیجانی بپرهیزند و در تصمیمات خود به پتانسیل‌های بنیادی بازار سهام نیز توجه کنند. وی گفت: قیمت سهام در بورس تهران در خیلی از نمادها به ویژه بزرگان بازار در کف قرار دارد و به نظر می‌رسد که سهام برخی از شرکت‌ها، امکان افت بیشتر از سطوح کنونی نداشته باشند، بر این اساس بهتر است سرمایه‌گذاران با طمأنینه و آرامش منتظر تحولات آتی باشند و سهام خود را با زیان نفروشند.
این افت بازار روانی است
معاون سازمان بورس نیز در گفت‌وگو با خبرنگار دنیای اقتصاد درباره کاهش یکباره قیمت‌ها در بورس گفت: به نظر می‌رسد، این افت بیشتر ناشی از آثار روانی است، زیرا شرکت‌های بزرگ بورس P/E جذابی برای خرید دارند و کسانی که به طور مستقیم درگیر بازار هستند از این موضوع آگاهی دارند، بنابراین نباید اجازه داد اثر روانی بیش از حد بازار ما را تحت تاثیر قرار دهد.
سیدعلی حسینی افزود: از سوی دیگر 30 شرکت بزرگ بورس که 75 درصد ارزش بازار را در اختیار دارند، با افزایش سودآوری در مقایسه با سال قبل روبه‌رو شده‌اند که این مساله قابل توجه است و سرمایه‌گذاران حقوقی هم به این موضوع واقفند و عکس‌العمل لازم را نشان می‌دهند. معاون سازمان بورس درباره تاثیرگذاری نرخ اوراق مشارکت بر جذب منابع مالی گفت: ما از این بابت نگرانی نداریم، ضمن اینکه امکان سرمایه‌گذاری در این اوراق در بازار سرمایه نیز وجود دارد. از سوی دیگر در مورد نرخ این اوراق نمی‌توانیم اظهارنظر کنیم زیرا این نرخ در چارچوب سیاست‌های بانک مرکزی تعیین شده است.
توجه به وزن اخبار
حسینی درخصوص تاثیر مسائل سیاسی بر بازار سرمایه توضیح داد: تحلیل منطقی خبرها و انعکاس آن در بازار، طبیعی است، اما نباید این عکس‌العمل‌ها بیش از حد و مقطعی باشد و نباید این اخبار را به صورت لحظه‌ای در بازار دخالت داد. معاون سازمان بورس تاکید کرد: به اخبار باید متناسب با ارزش‌شان، وزن داده شود و تجربه نشان داده است، آنها که عجولانه تصمیم گرفته‌اند با زیان مواجه شده‌اند و سرمایه‌گذاران بلندمدت نیز از منافع بازار برخوردار شده‌اند. وی در پایان گفت: پیش‌بینی آینده بورس براساس تحلیل صنایع و شرکت‌های موجود در بازار صورت می‌گیرد و براساس اطلاعات موجود، شرکت‌ها به لحاظ بنیادی، مشکل خاصی ندارند و وضعیت آنها رو به بهبود است، اما باید با نگاه بلندمدت به بازار نگاه کنیم.
پوشش نامطلوب اخبار سیاسی
علیرضا عسگری مارانی نیز معتقد است: افت سنگین روز گذشته بازار به دنبال ریزش‌های چند روز اخیر معاملات بورس بوده است، به طوری که کاهش حجم مبادلات بازار در روزهای اخیر، بهانه‌ای برای افت سنگین دیروز بوده است. این کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد در ادامه اظهار داشت: ریسک سیستماتیک سیاسی عمده دلیل افت سنگین دیروز بوده است؛ پوشش نامطلوب اخبار سیاسی باعث عکس‌العمل منفی بازار شد و حساسیت موجود را نمایان‌تر ساخت. از طرفی دیگر به دلیل نبود اخبار خوش در صنعت و تولید، حجم سرمایه‌ها از بورس به سمت بازار پول حرکت کرده است که اخبار ضد و نقیض حاکم بر بازار به خصوص در سال جدید شاهد این ادعاست. وی ادامه داد: به طور مثال عوارض 70 درصدی صادرات از شرکت‌های سنگ‌آهنی که البته لغو شد به همراه برداشت پول از حساب بانک‌ها یا تسعیر نرخ ارز و توقف طولانی‌مدت شرکت‌های پتروشیمی از اخبار ناخوشایند سال جاری بازار است. مارانی ادامه داد: اخبار یادشده ضربه محکمی به بدنه بازار وارد ساخت و افزایش نرخ بهره اوراق سپرده بانکی و بازخرید سکه نیز مزید بر علت شد تا افت دیروز به وقوع بپیوندد.
وی تصریح کرد: در واقع اکنون بازار سرمایه با P/E 6 مرتبه باید با بازار پولی رقابت کند که P/E آن در حدود 2/3 است که آن هم معاف از مالیات است.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه افزود: به شرطی بازار سرمایه در این رقابت پیروز خواهد شد که اخبار خوبی از اوضاع سیاسی منتشر شود.
وی ادامه داد: اما این نکته را نباید فراموش کرد که اقتصاد کشور و پتانسیل بازار بالاست؛ با نگاه میان‌مدت و صبر بیشتر می‌توان به موفقیت بالایی در این زمینه دست یافت.
بازار برمی‌گردد
این کارشناس بازار سرمایه معتقد است: فشار فروش سهام حداکثر تا روز دوشنبه ادامه خواهد یافت و امیدواری به اخبار سیاسی خوشایند از جلسه آینده باعث کم شدن فشار فروش در روزهای پایانی هفته خواهد شد به طوری که خرید سهام نسبت به عرضه و فروش آن پیشی خواهد گرفت.
مارانی در ادامه اظهار کرد: در این میان سرمایه‌گذارانی نیز هستند که شرایط موجود را به عنوان فرصتی برای سرمایه‌گذاری جدید و کسب سود می‌دانند و به ریسک موجود به عنوان امتیاز مطلوب برای سودآوری بالا نگاه می‌کنند.
مارانی در ادامه سخنانش به افزایش نرخ سود اوراق مشارکت به 20 درصد اشاره و اظهار کرد: افزایش نرخ سود اوراق بدون توجه به دیگر بازارها یک تصمیم غیرمنصفانه بود؛ در فضایی که مکانیزم بازار سرمایه بر مبنای عرضه و تقاضای واقعی در چرخش است، توانایی رقابت با چنین بازاری وجود ندارد.
وی ادامه داد: چنانچه نرخ سود اوراق مجدد کاهش یابد تقاضا برای بازار سرمایه افزایش خواهد یافت. این نکته را نیز نباید فراموش کرد که توانایی مدیریت سود 20 درصدی بسیار سخت است و در آینده‌ای نه چندان دور این نرخ تعدیل خواهد یافت.
چشم‌ها را باید بست!
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه افزود: امسال سال سختی برای سرمایه‌گذاران و سهامداران است؛ باید پرتفوی مناسب را تنظیم کرد، چشم‌ها را بست و تا آخر سال به حرکت ادامه داد.
مارانی تاکید کرد: در این شرایط نباید تحت تاثیر اخبار سیاسی و اجتماعی و در واقع پیچیدگی‌های داخلی و خارجی قرار گرفت و به این ترتیب می‌توان با نگاه بلندمدت به سود مطلوب دست یافت.
چشم‌انداز مذاکرات بازار را منفی کرد
در همین حال مدیرعامل سرمایه‌گذاری آوین با اشاره به دلایل 4گانه برای افت بازار گفت: اولین دلیل را می‌توان در افزایش نگرانی‌ها در مذاکرات سیاسی مشاهده کرد که باعث می‌شود چشم‌انداز منفی از مذاکرات آینده در مسکو ایجاد شود.
مجتبی کامل‌نیا افزود: دومین نگرانی بازار در حال حاضر در حوزه مربوط به بازارهای جهانی است که به دلیل افزایش نگرانی در اتحادیه اروپا ایجاد شده است. این نگرانی‌ها با توجه به کاهش رشد اقتصادی چین، تاکید آلمان بر سیاست‌های ریاضتی برای حل مشکلات اقتصادی کشورهای بحران‌زده و شرایط نه چندان مناسب آمریکا همگی قیمت جهانی فلزات و بهای نفت را تحت تاثیر قرار داده است.
این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: در سومین مساله معامله‌گران بازار سرمایه با افزایش نرخ تورم در سه ماهه اخیر مواجه بوده‌اند که باعث افزایش نرخ بازده مورد انتظار در میان فعالان بازار سرمایه می‌شود. بر این اساس با افزایش بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران، P/E بازار به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد و کف‌های جدیدی از قیمت‌ها پیش روی بازار قرار می‌گیرد که در بازار دیروز صف‌های فروش سنگینی را تشکیل داد. کامل‌نیا عامل چهارم در افت بازار را ناشی از جذابیت اوراق مشارکت 20 درصدی به خصوص در میان حقوقی‌ها دانست و افزود: کسب بازدهی 20 درصدی بدون ریسک در شرایط کنونی به دلیل اینکه ابزار مطمئنی است، جذابیت زیادی را میان معامله‌گران ایجاد کرده است.
وی ادامه داد: نرخ 20 درصدی اوراق مشارکت با توجه به نرخ تورم 2/22 درصدی در پایان اردیبهشت ماه نه تنها بالا نیست بلکه پایین هم است. هرچند جذابیت نرخ 20 درصدی اوراق به ضرر بازار سرمایه است و خروج نقدینگی را رقم می‌زند، اما این نرخ باید تابعی از تورم باشد و به تنهایی نباید دستخوش تغییر شود، زیرا این اقدام تنها نقدینگی را از بانک‌ها هم خارج می‌کند.
مدیرعامل سرمایه‌گذاری آوین با بیان اینکه عدم اعتماد درخصوص مسائل سیاسی، نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است، گفت: پیش‌بینی روند بازار در این شرایط بسیار سخت است. بنابراین سهامداران در شرایط حاضر باید سبدی از سهام، اوراق و سکه و ارز را داشته باشند تا بتوانند ریسک‌های پیش‌رو را پوشش دهند.
چرا بازار صبر و تحمل ندارد
فریبرزپرنا مدیرعامل شرکت کارگزاری امید سهم نیز در گفت‌وگو با خبرنگار دنیای اقتصاد در اشاره به افت یک درصدی بازدهی بورس تهران اظهار کرد: به‌رغم اعلام مسوولان کشور مبنی بر عدم وجود نگرانی درخصوص مذاکرات بین‌المللی پیرامون مسائل هسته‌ای، در حال حاضر تصمیمات در بورس تهران بدون توجه به منطق اقتصادی اخذ می‌شود به طوری که با توجه به قرار داشتن در فصل مجامع، با تقسیم سود نقدی و کاهش قیمت سهام شرکت‌ها، نباید قیمت‌ها در بورس تهران از کاهش برخوردار شود.
وی بازار سرمایه را به شخصی عجول فاقد صبر و تحمل توصیف کرد که خواستار حصول نتیجه سریع، مثبت و ملموس از مذاکرات سیاسی است؛ در واقع درحالی عدم حصول این مساله منجر به بروز التهاب در بازار سرمایه شده است که در مذاکرات سیاسی فرآیند هماهنگی میان کشورها زمان‌بر است.
وی همچنین از نگرانی بازار سرمایه از پیش رو بودن زمان بررسی اعمال تحریم نفتی ایران از سوی اتحادیه اروپا به عنوان عاملی نام برد که می‌تواند روند منفی کاهش قیمت‌ها در بازار سرمایه را ادامه دار کند.
این کارشناس بازار سرمایه از تعیین نرخ‌های سود بالا برای اوراق مشارکت و سپرده‌های بانکی انتقاد کرد که منجر به تحت‌الشعاع قرار دادن سودآوری شرکت‌های بورسی شده است. به گونه‌ای که به جای بکارگیری سرمایه‌ها در فعالیت‌های مولد و اقتصادی در بازار سرمایه، نقدینگی موجود در کشور به سمت بانک‌ها برای دریافت سود سپرده‌ها هدایت یافته است.
به گفته وی، کمبود نقدینگی در بازار تقاضا در بورس تهران را با مشکل مواجه ساخته است که در چنین شرایطی انتظار می‌رود وزارت امور اقتصاد و دارایی به عنوان متولی بورس با تزریق نقدینگی به این بازار، از نگرانی سرمایه‌گذاران بکاهد.
پرنا منفی بودن بورس تهران را سیگنالی منفی برای سایر بخش‌های اقتصادی عنوان کرد که نوسان 4 درصدی در بورس می‌تواند قیمت سهام را از افت بیشتری برخوردار کند که این مساله در کاهش 50 درصدی سهام برخی از شرکت‌ها از ابتدای سال تاکنون مشهود است.
یک پیشنهاد برای رونق بازار
وی پیشنهاد داد: با توجه به گره خوردن سرنوشت بازار سرمایه به مسائل بین‌المللی، می‌توان با کاهش 2 تا 3 درصدی سود اوراق مشارکت و سپرده‌های بانکی منجر به ایجاد انگیزه برای ورود سرمایه‌ها به این بازار شد.
مدیر عامل شرکت کارگزاری امید سهم قیمت سهام شرکت‌ها در وضعیت کنونی را در پایین‌ترین سطح خود ارزیابی کرد که فرصت مناسبی را برای سرمایه‌گذاری از سوی فعالان حقیقی و حقوقی بازار سرمایه فراهم ساخته است.
سلب اعتماد از بازار
یک کارگزار بورس در این باره به خبرنگار ما گفت: در شرایطی که امکان کسب سود بالاتر در بازارهای رقیب وجود دارد، بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران در بورس افزایش می‌یابد که این امر موجب کاهش P/E بازار خواهد شد و تداوم این شرایط به افت بازار دامن خواهد زد. محمد کفاش افزود: در حال حاضر یک جو روانی منفی بر بازار حاکم شده است و بیشتر فروشندگان، زیان شناسایی می‌کنند، در حالی که تا یک ماه قبل به سهم‌هایی که در حال حاضر می‌فروشند، اعتقاد کامل داشتند. وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر بیشتر کارمزد کارگزاران از محل فروش حاصل می‌شود و خریدار چندانی در بازار وجود ندارد و سرمایه‌گذاران حقوقی فعالیتی در بازار ندارند.
کفاش در ادامه به نرخ اوراق مشارکت اشاره کرد و گفت: در حال حاضر نرخ سود اوراق مشارکت، 20 درصد است و برخی بر این باورند که این اوراق جزو بازار سرمایه است در حالی که این اوراق رقیب بورس به شمار می‌روند.
وی تاکید کرد: اگر بخواهیم شاهد حرکت بازار سرمایه باشیم باید نرخ اوراق مشارکت کاهش یابد.
تفاوت افق دید مسوولان و سرمایه‌گذاران
این کارگزار بورس درباره تاثیر منفی مسائل سیاسی بر بورس باوجود اعلام نبود نگرانی از سوی مسوولان کشور گفت: زاویه دید مسوولان با زاویه دید سرمایه‌گذاران متفاوت است به این معنی که ماهیت سرمایه ترسو است و به کوچک‌ترین اتفاق‌ها واکنش نشان می‌دهد، در حالی که مسوولان ابعاد مختلف را می‌بینند و افق زمانی آنها بلندمدت است اما بیشتر سرمایه‌گذاران دید کوتاه‌مدت دارند.
بنابراین سرمایه‌گذاران براساس دید خودشان درست عمل می‌کنند. کفاش به سرمایه‌گذاران توصیه کرد: کسانی که چند سال در بورس، سرمایه‌گذاری کرده‌اند با این نوسانات غریبه نیستند و این قبیل اتفاق‌ها در همه جای دنیا رخ می‌دهد و مفهوم چرخه اقتصادی نیز همین است و به نظر من کسی که دید بلندمدت داشته باشد نباید نگران باشد و مسائل روانی تاثیر کوتاه‌مدتی در بازار دارد.
وی در پایان گفت: حقوقی‌ها باید در چنین مواردی از بازار حمایت کنند و در حجم بالا به خرید بپردازند از سوی دیگر سرمایه‌گذاران حقیقی نیز می‌توانند با بهره‌گیری از تحلیل‌های فاندامنتال به سود موردنظر خود دست یابند و بارها تجربه شده که اگر تحت تاثیر نوسانات نباشند به بازدهی خوبی دست می‌یابند. باید قبول کرد که بازار ما بازار نوسان‌گیری نیست و در چنین شرایطی ریسک بازار با بازدهی آن همخوانی ندارد.