اگر ایران واقعا اقتصاد هفدهم دنیاست، باید سهم قابل توجهی در تولید جهانی داشته باشد
بهمن‌ماه سال گذشته زمانی که برای نخستین بار، صندوق بین‌المللی پول، ایران را هفدهمین قدرت اقتصادی دنیا براساس برابری قدرت خرید اعلام کرد، این خبر و این رتبه آنقدر حاشیه نداشت و بازخوردی از سوی مردم را با خود همراه نکرد که وزیر اقتصاد به مجلس رفت و در جمع مجلسی‌ها اعلام کرد که طی پنج سال اخیر تولید ناخالص داخلی از 241میلیارد دلار براساس گزارش صندوق بین‌المللی پول به 482میلیارد دلار رسیده و براساس این گزارش جی‌دی‌پی ایران طبق قدرت برابری خرید از مرز هزار‌میلیارد دلار گذشته و موقعیت ایران به عنوان هفدهمین اقتصاد بزرگ دنیا تثبیت شده است.
سخنان «شمس‌الدین حسینی» نه تنها در جمع کارشناسان اقتصادی بلکه در جمع مردم نیز بازخورد داشت. مردم این روزها در تماس با دفتر روزنامه می‌پرسند اینکه ایران هفدهمین اقتصاد بزرگ دنیاست چرا تاثیری بر وضعیت معیشت ما ندارد؟ یا می‌پرسند اگر هفدهمین اقتصاد بزرگ دنیا هستیم ولی وضعیت معیشت ما اینچنین است که چشم به 45هزار تومان یارانه نقدی داریم، چنانچه اقتصاد هفدهم دنیا نبودیم وضعیت‌مان چطور بود؟ یکی می‌پرسد اگر اقتصاد هفدهم دنیا هستیم چرا در جمع 20 قدرت اقتصادی برتر دنیا جایی نداریم؟ و دیگری می‌خواهد که اعلام شود ایران با چه شاخص‌هایی توانسته است در این رتبه قرار بگیرد.
اینها سوالاتی است که در جمع مردم می‌چرخد، برخی تماس می‌گیرند و می‌پرسند، برخی نیز در زیر خبر سخنان وزیر در سایت خبرآنلاین، نظرات‌شان را درخصوص رتبه هفدهم ایران می‌نویسند.
به گزارش خبرآنلاین بسیاری خواستار این شده‌اند که افزون بر رتبه‌بندی براساس تولید ناخالص داخلی، جایگاه اقتصاد ایران بر پایه شاخص‌هایی همچون ارزش پول ملی، تورم، تراز تجاری، رشد اقتصادی بدون نفت و سرانه تولید ملی که شاخص‌های مناسب‌تری برای بیان سطح رفاه عمومی است نیز بیان شود. در این میان برخی نیز از وزیر پرسیده‌اند که جناب وزیر، حرف شما درست ولی اگر ایران هفدهمین اقتصاد بزرگ دنیاست پس چرا به نشست 20 اقتصاد (جی 20) بزرگ دنیا در مکزیک دعوت نشد؟ چرا بی‌توجهی به جایگاه جدید اقتصاد ایران را پیگیری نمی‌کنید؟ دیگری هم خواستار آغاز مکاتبات برای ورود به جمع گروه 20 شده و نوشته است، وزیر باید مکاتبات را آغاز کند، باید در معادلات اقتصادی جهان نقش و سهم‌مان را داشته باشیم.
این اظهارات در حالی از سوی مردم مطرح شده و صراحتا بیان می‌شود که اگر رتبه هفدهم اقتصاد جهان را داریم چرا در زندگی‌مان نمودی ندارد که «حسین راغفر» استاد اقتصاد دانشگاه تهران به «شرق» می‌گوید: به نظر می‌رسد مفهوم توسعه با اعلام چنین جایگاهی درک نشده است. سال‌هاست در جمع اقتصاددانان بحث است که سرانه تولید ناخالص داخلی برای تعیین رتبه اقتصادی کشورها براساس سطح رفاه یا توسعه‌یافتگی کشورها ناکافی است.
وی ادامه می‌دهد در کتاب‌ها و منابع مختلفی این موضوع بحث شده است که چگونه جی‌دی‌پی نمی‌تواند گویای رفاه عمومی باشد، چراکه اگر قرار باشد براساس جی‌دی‌پی، جایگاه قدرت اقتصادی کشورها را تعیین کرد اکنون باید قطر قدرت نخست اقتصادی جهان باشد.
راغفر با اشاره به اینکه تولید ناخالص داخلی تنها آماری کمی است تصریح می‌کند که صرفا با نگاه‌کردن به آمارهای کمی نمی‌توان چنین ارزیابی و کشورها را رتبه‌بندی کرد، زیرا میانگین مصرف سرانه کشور گویای این رتبه نیست.
وی خاطرنشان می‌کند شاخص‌هایی که صندوق بین‌المللی پول برای محاسبه سرانه GDP استفاده می‌کند، قابل مناقشه است. این سوال مطرح است که محاسبات براساس کدام آمارها به دست می‌آید؟
استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا با اشاره به اینکه گفته می‌شود این شاخص‌ها براساس قدرت خرید محاسبه می‌شود اعلام می‌کند که از یک سبد برای اندازه‌گیری استفاده می‌شود که بین‌المللی است و این سبد تنها از لحاظ کمی مورد بررسی قرار می‌گیرد و کیفیت در آن نقشی ندارد.
وی ادامه می‌دهد: در این سبد، حمل‌ونقل، مسکن، تغذیه، آموزش، بهداشت و... مورد بررسی قرار می‌گیرد و هزینه مصرف این کالاها در کشورهای مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد که این کالا در کشورهای مختلف چقدر برای افراد هزینه دارد. حال آنکه کیفیت استفاده از این سبد در کشورهای مختلف کاملا متفاوت است. بر همین اساس شاخص PPP (برابری قدرت خرید) قابل اتکا نیست، چراکه کیفیت را نادیده گرفته است.
راغفر با اشاره به اینکه شاخص‌های دیگری به غیر از PPP (برابری قدرت خرید) وجود دارد که می‌تواند بهتر رتبه اقتصادی کشورها را نشان دهد، شاخص تورم و نوسانات تورمی را یکی از گزینه‌هایی می‌داند که می‌تواند در تعیین بهتر رتبه‌بندی اقتصادی کشورها کمک کند، چراکه تورم و نوسانات آن تاثیر مخرب بر قدرت خرید مردم دارد و روند صعودی آن قدرت خرید افراد جامعه را کاهش می‌دهد.
وی در ادامه با پرسشی مبنی بر اینکه ما از کدام اقتصاد سخن می‌گوییم که در آن ایران قدرت هفدهم اقتصاد دنیاست؟ می‌گوید: آیا اینکه تنها آمارهای کمی را در نظر بگیریم و کیفیت مهم نباشد کافی است، وقتی رفاه حس نمی‌شود چگونه از رتبه هفدهم سخن بگوییم؟
استاد اقتصاد دانشگاه تهران در ادامه با تاکید بر اینکه اگر ایران واقعا اقتصاد هفدهم دنیاست، باید سهم قابل توجهی در تولید جهانی داشته باشد، می‌پرسد: سهم ایران در تولید جهانی چقدر است اگر واقعا هفدهمین اقتصاد جهان هستیم باید در تولید کالاهای اساسی، تولید کالای الکترونیک و... جایگاهی در حد اقتصاد هفدهم داشته باشیم. وی درخصوص اظهارات برخی که از دولتی‌ها می‌پرسند حال که ایران رتبه هفدهم را دارد، چرا در گروه 20 جایگاهی ندارد، نیز خاطرنشان می‌کند که اصولا تشکیل چنین گروه‌هایی سیاسی است و برای افزایش قدرت کشورهایی است که در این گروه‌ها دور هم جمع می‌شوند که عدم حضور می‌تواند دلایل سیاسی داشته باشد اما باید این حضور یا عدم حضور در گروه‌هایی اینچنین یا حداقل در منطقه نمود بیشتری پیدا کند وقتی که ایران هفدهمین اقتصاد بزرگ دنیا باشد. در این میان در حالی وزیر اقتصاد، ایران را هفدهمین اقتصاد بزرگ دنیا براساس گزارش صندوق بین‌المللی پول مطرح می‌کند که در سال‌های اخیر دولتی‌ها هیچ‌گاه آمارهای صندوق بین‌المللی پول در خصوص نرخ رشد اقتصادی، نرخ تورم سالانه و... را نپذیرفته‌اند و نرخ رشد اقتصادی که از سوی صندوق بین‌المللی پول در سال‌های 2010 و 2011 اعلام شده و به ترتیب یک و حدود صفردرصد است را سیاسی قلمداد کرده و این نرخ‌های رشد را نپذیرفتند. حتی اعلام کردند که این نرخ‌ها براساس شاخص‌هایی غیرواقعی برآورد شده است اما اکنون که همین صندوق ایران را براساس سرانه GDP اقتصاد هفدهم جهان قلمداد می‌کند این جایگاه از سوی وزیر اقتصاد در جمع مجلسی‌ها مطرح شده و پذیرفته می‌شود. این در شرایطی است که جایگاه ایران در گزارش‌های موجود براساس رتبه‌بندی کشورها بر طبق GDP ایران رتبه 25 را خواهد داشت و پس از تایوان و پیش از نروژ قرار می‌گیرد. رتبه‌ای که باز هم از منظر رفاه و سطح آن در زندگی ایرانیان مشاهده نمی‌شود.