اوپک می گوید تولید نفت ایران افزایش یافته اما واقعا افزایش یافته؟ تناقض های آمارنفت

این روزها همه جا صحبت از انرژی‌های نوین است . از انرژی اتمی گرفته تا انرژی باد و خورشید ، همه به دنبال جایگزینی برای انرژی فسیلی می‌گردند. اما دورنمای نفت به عنوان مهم‌ترین سوخت فسیلی چیست؟ براساس پیش بینی‌ها مصرف انرژی جهان در سال 2035 نسبت به سال 2010 ، 50 درصد افزایش خواهد یافت . در این سال جمعیت 6.9 میلیارد نفری کره‌ی زمین در سال 2010 به چیزی حدود 8.6 میلیارد نفر خواهد رسید. سهم سوخت‌های فسیلی که هم اکنون 87 درصد انرژی جهان را شامل می‌شود در سال 2035 به 82 درصد خواهد رسید . اگرچه سهم نفت در تامین انرژی از 34 درصد کنونی به 28 درصد تنزل می‌کند ، اما همچنان بیشترین سهم را در میان سوخت‌های فسیلی بالاخص در بخش حمل و نقل حفظ می‌کند. اگر چه انرژی‌های تجدید پذیر رشد سریعی دارند اما به دلیل زمینه‌ی ضعیف ، تا سال 2035 تنها 3 درصد انرژی جهان را به خود اختصاص می‌دهند. سهم انرژی هسته ای نیز به 6 درصد خواهد رسید . بنابراین بازار نفت همچون گذشته اهمیت خود را حفظ خواهد کرد و نیاز مضاعف بازار با اتکا به منابع جدید مانند نفت برزیل ، دریای خزر و اوپک تامین خواهد شد. تنها در بازه‌ی زمانی سال‌های 2016 -2012 کشورهای اوپک 116 طرح بالادستی به ارزش 280 میلیارد دلار را در دست اجرا دارند.

ادامه‌ی روند بحران جهانی و ناتوانی اروپا در خروج از بحران تاثیر زیادی بر کاهش بهای نفت در سال‌های اخیر داشته است. نگرانی از رکود بازار چین و هند نیز به کاهش بیشتر بهای نفت کمک زیادی کرده است. بهای نفت سنگین ایران از 117.78 دلار در 12 می ، به107.06 در 12 آپریل کاهش یافت که نمایانگر کاهشی 10.72 درصدی است. علاوه بر مسایل اقتصادی ، تنش‌های سیاسی مانند آن چه در لیبی گذشت نیز بر تغییرات قیمت نفت موثر بوده است.

نشست وین

25 خردادماه صد و شصت و یکمین نشست اعضای اوپک در حالی برگزار شد که انتظار می‌رفت در پایان آن دبیرکل جدید معرفی شود. براین اساس یکی از 4 نامزد ایران ، عراق ، عربستان یا اکوادور جانشین عبدالله سالم البدری لیبیایی که از سال 2007 میلادی و به مدت 2 دوره دبیر کل اوپک بوده است می‌شد. برخی گمانه زنی‌ها هم با توجه به اینکه دبیرکل اوپک باید با اجماع کامل انتخاب شود یعنی تمامی اعضا با انتخاب وی موافق باشند ، حاکی از آن بود که با توجه به عدم اجماع کشورها بر سر انتخاب دبیرکل جدید ، دبیرکلی برای دوره‌ی سوم هم به البدری لیبیایی برسد.

با این حال نشست 161 در ساعت 17 و سی دقیقه به وقت تهران در وین اتریش و به ریاست «عبدالکریم لعیبی» عراقی برگزار شد. در این نشست به افزایش تقاضای بین المللی برای نفت خام اشاره شد که بخشی از آن مربوط به تقاضای فصلی دانسته شد. از طرفی با در نظر گرفتن تولید نفت کشورهای غیر عضو ، این گونه نتیجه گیری شد که افزایش تقاضا با نفت تولیدی کشورهای غیر عضو اوپک و ذخیره‌ی کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی (OECD) تامین خواهد شد بنابراین ضروتی برای افزایش سقف تولید نفت اوپک وجود ندارد. همچنین دورنمای اقتصادی اتحادیه‌ی اروپا و کشورهای حوزه‌ی پولی یورو که دچار رکود شدید می‌باشند نیز نمایانگر افزایش محسوس تقاضا نخواهد بود. هم اکنون سقف تولید نفت اوپک 30 میلیون بشکه در روز است اما تولید روزانه‌ی کشورهای عضو در حدود 31.6 میلیون بشکه است یعنی در حدود 1.6 میلیون بشکه اضافه تولید وجود دارد. در این نشست بدون نام بردن از کشوری خاص ، از تمامی کشورهای عضو خواسته شد که سقف تولید را محترم شمارند و آن را رعایت کنند. رعایت سقف تولید همانگونه که اشاره شد به معنای کاهش 1.6 میلیون دلاری تولید روزانه‌ی نفت است که باید از سوی کشورهایی چون عربستان ، قطر و امارات صورت گیرد. به خصوص عربستان که طی ماه های اخیر و به بهانه‌ی پر کردن خلا نفت لیبی تولید خود را به طرز چشمگیری افزایش داده است و خواهان افزایش تولید به منظور جبران کمبود نفت در اثر تحریم نفت ایران نیز هست. با توجه به کاهش قیمت‌ها در ماه های اخیر ، افزایش سقف تولید آنگونه که عربستان مطرح کرده بود نامحتمل به نظر می‌رسید بنابراین بازار جز افزایش چند سنتی واکنشی جدی و شوک آور نسبت به آن نشان نداد.

موضوع مهم دیگر که انتخاب دبیر کل بود نیز همچنان بی نتیجه ماند. اعضا با بیان این مطلب که بازار در ماه های اخیر دچار نوسانات شدیدی بوده است و افزایش و کاهش‌های، گاها حدود 9 دلار در روز را تجربه کرده است خواهان به تعویق انداختن انتخاب دبیر کل تازه به اجلاس 6 ماه آینده یعنی 22 آذرماه ( 12 دسامبر ) شدند.

سقف تولیدی که رعایت نمی‌شود

با آنکه در نشست اوپک قرار بر آن شد که کشورها سقف تولید مجموع 30 میلیون بشکه را از ابتدای ماه جولای رعایت کنند اما عربستان سعودی بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی نفت اوپک ، با تولیدی در حدود 10 میلیون بشکه در روز ، رعایت سقف تولید را با فرض عدم کمبود در بازار موجه می‌داند . «علی النعیمی» وزیر نفت عربستان سعودی پس از نشست به خبرنگاران گفت که خط مشی همیشگی عربستان حفظ ثبات بازار و تعادل آن است. «البدری» دبیرکل اوپک نیز در خاتمه‌ی نشست به خبرنگاران گفت : سال‌ها بود که سقف تولیدی برای عراق در نظر گرفته نمی‌شد ، در مورد لیبی نیز از ماه نوامبر سال گذشته و با افزایش درگیری‌های داخلی تولید این کشور جزو سقف تعیین شده‌ی اوپک در نظر گرفته نمی‌شد . اما هم اکنون با بهبود حجم تولید این کشورها ، آن‌ها نیز جزو سقف 30 میلیون بشکه در روز محسوب می‌شوند.

آیا عراق ، ایران را پشت سر می‌گذارد؟

پس از پشت سپری کردن 20 سال تحریم و جنگ عراق باز به جمع تولیدکنندگان بزرگ نفت بازگشته است. هر چند عراق در رابطه با کاهش تولید و افزایش قیمت نفت از نظر ایران حمایت می‌کند اما افزایش تولید این کشور موجب کاهش قیمت‌ها خواهد شد. کارشناسان معتقدند روند افزایش تولید نفت عراق ، اوپک را به تغییر ترکیب سهم تولید کشورها وادار خواهد کرد. تولید نفت عراق در ماه های اخیر به 3 میلیون بشکه در روز رسیده است و این کشور امیدوار است با افزایش مستمر تولید ایران را پشت سر گذاشته و پس از عربستان به دومین کشور تولیدکننده‌ی نفت اوپک تبدیل شود. « فادل غیط» تحلیلگر انرژی و مدیرعامل شرکت مشاوره‌ی « اوپنهایمر» نیویورک معتقد است که عراق در 5 سال آینده تولید نفت خود را از 3 میلیون بشکه در روز به 6 میلیون بشکه در روز افزایش خواهد داد. وی معتقد است که هیچکدام از دیگر اعضای اوپک چنین ظرفیتی را ندارند . چندین دهه است که اوپک تلاش می‌کند تا قیمت نفت را به واسطه‌ی کنترل عرضه و تقاضا تعیین کند. افزایش تولید نفت عراق موجب کاهش قیمت‌ها خواهد شد اما عراق در نشست 161 ، از نقطه نظر ایران در رابطه با کاهش تولید و افزایش قیمت حمایت کرد. چنین به نظر می‌رسد که اخبار مربوط به حمایت ایران از نامزد عراقی پست دبیرکلی ، « ثمیر غصبان» 67 ساله ، که البته تکذیب شد ، چندان دور از ذهن به نظر نرسد. با پایان یافتن جنگ عراق صادرات نفت عراق از میانگین 1.9 میلیون بشکه در روز در سال 2009 به حدود 2.5 میلیون بشکه در روز در ماه « می » رسیده است که تقریبا با صادرات سال گذشته‌ی ایران ( که اکنون به 1.8 میلیون بشکه در روز ( با تخمین مقامات آمریکایی ) کاهش یافته است ) برابری می‌کند. با در اختیار داشتن 143.1 میلیارد بشکه ذخایر اثبات شده (چهارمین در میان کشورهای اوپک ) ، شکی نیست که عراق در پی کسب جایگاهی مقتدر برای خود است. باید منتظر ماند و دید که عراق جایگاه دوم تولید نفت اوپک را بر می‌گزیند یا به تبعیت از ایران ، تولید نفت را برای تثبیت قیمت‌ها بر می‌گزیند.

در رابطه با تولید نفت ایران در سال‌های اخیر اخبار ضد و نقیضی به گوش می‌رسد . از دید منابع خارجی ، همگام با خروج شرکت‌های بزرگ نفتی از ایران ، تولید نفت به شدت کاهش یافته است . از آن جا که تنها مرجع اخبار از منابع ثانویه ، آماری است که اوپک اعلام می‌کند.