شدت گرفتن مشکلات تجاری با عراق به تازگی مسوولان ایران را برآن داشته است با اعزام هیاتی به این کشور، جلوی تضعیف مبادله در بازار شریک بزرگ تجاری کشور را بگیرند. این اقدام به دنبال بروز برخی مشکلات در روند صادرات کالا به عراق صورت می‌گیرد.
آن طور که مسوولان خبر می‌دهند به تازگی متولیان تجارت خارجی عراق با اعمال برخی قوانین سختگیرانه در تلاش برای محدود کردن تجارت یا دست کم صادرات ایران به این کشور هستند. در شرایطی که هنوز مشکلات حمل کالا از ایران به عراق مرتفع نشده، این شریک تجاری اعلام کرده است که در نظر دارد تعرفه‌های واردات کالا به این کشور را برای ایران افزایش دهد، به این ترتیب که برخی تعرفه‌ها حتی از 5 درصد به 50 درصد افزایش خواهند یافت.
این در حالی است که پیش از این مشکلاتی از جمله دشوار بودن حمل یک سر کالا، بازرسی‌های انحصاری برای برخی شرکت‌ها و همچنین برخی ناهماهنگی‌ها موجب شده تا نگرانی‌هایی در مورد صادرات کالا به این بازار هدف برای بازرگانان ایران ایجاد شود.
حالا تلاش عراق برای افزایش تعرفه‌ها این شبهه را به وجود آورده که احتمال کاهش تجارت با این کشور همچون کشورهایی نظیر ترکیه و امارات پدیدار خواهد شد. البته در این حال مسوولان تجارت ایران از تلاش‌هایی برای حفظ این بازار خبر می‌دهند و با موفق خواندن مذاکرات اخیر اعلام می‌کنند که به تازگی 10 تفاهمنامه برای کاهش مشکلات و تداوم تجارت با عراق عملیاتی شده است. تلاش ایران برای رایزنی با عراق و از سوی دیگر، اعمال سیاست‌های سختگیرانه از سوی کشور هدف در حالی است که بروز مشکلاتی در تجارت با امارات متحده عربی و ترکیه در سال گذشته این نگرانی را به وجود آورده است که تجارت با عراق نیز به سرنوشت دو بازار دیگر دچار شود. به گفته معاون کل سازمان توسعه و تجارت که به تازگی همراه هیاتی برای حل این مشکلات به عراق سفر کرده است، این مشکلات از آنجایی ناشی می‌شود که به رغم وجود بیش از 10 تفاهمنامه و عزم طرفین، هنوز مشکلاتی مانند تطبیق ساعت کار، حمل یکسره و بازرسی کالا و غیره حل نشده است.
کیومرث فتح‌الله کرمانشاهی با بیان اینکه صادرات ایران به عراق در سال 90 بیش از 2/5 میلیارد دلار بوده است به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: در نظر داریم امسال این رقم را به 6 میلیارد دلار افزایش دهیم.
او با اشاره به اینکه، بیشتر مشکلات موجود مربوط به اقلیم کردستان عراق است، گفت: البته اغلب این مشکلات در مذاکرات انجام شده مرتفع شده است. به گفته کرمانشاهی با توجه به توافقات صورت گرفته، برای رفع برخی مشکلات پس از پایان ماه مبارک رمضان به صورت آزمایشی تحت نظارت استانداران مرزی و فرمانداران دو کشور ساعت کار در دو گمرک فوق در روزهای جمعه و تعطیل نیز ادامه می‌یابد.
او افزود: همچنین مقرر شد تسهیلات لازم برای ترانزیت خارجی در مرزهای مذکور اعمال و هرگونه تغییر در قوانین و مقررات تجاری اعم از استاندارد، بهداشت، گمرک و غیره حداقل یک ماه قبل با ارسال یادداشت به طرف مقابل اطلاع داده شود.
افزایش 15 درصدی تجارت با عراق
البته با وجود این مشکلات، آمارهای گمرک ایران حاکی است حجم تجارت ایران و عراق در سال 1390 با افزایش نزدیک به 15 درصدی بالغ بر پنج میلیارد دلار شد. براساس آمار گمرک ایران، حجم تجارت ایران و عراق در سال 1389، 5/4 میلیارد دلار بوده است.
سیمان، روغن‌های سبک و فرآورده‌هایی به جز بنزین، بستنی، کولر آبی، سیب، ماهی، ماست، خودرو، لوازم خانگی، بیسکویت، رب گوجه فرنگی، پنیر، کاشی و سرامیک، بوتان و پروپان مایع شده، گوجه فرنگی، خیار و خیار ترشی، لوازم آشپزخانه، نان، هندوانه، کیوی، کفش، لبنیات، پسته، کیسه برای بسته‌بندی کالا، میله‌های آهنی و فولادی، تراکتور، سیب‌زمینی، مربا، آلو و بنزین عمده‌ترین محصولات صادراتی ایران به عراق در سال گذشته بودند. همچنین گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی شکل مایع شده، قراضه و ضایعات آلومینیوم، آلیاژهای آلومینیوم، روغن‌های سبک و فرآورده‌هایی به جز بنزین، بوتان مایع شده، تایر، قراضه و ضایعات مس، آلیاژهای مس، هیدروکربورهای غیرحلقوی و مخلوط هیدروکربورهای بودار نیز اصلی‌ترین محصولاتی وارداتی ایران از عراق در سال 1390 بودند.
تصمیم اخیر دولت عراق برای افزایش تعرفه کالاهای وارداتی به این کشور تا 50 درصد باعث ایجاد نگرانی‌هایی درباره آینده صادرات ایران به این کشور شده است. به گزارش ایسنا، چندی پیش نیز روزنامه زمان چاپ ترکیه گزارش داد که دولت عراق تصمیم گرفته از ابتدای ماه جولای امسال (11 تیر ماه 1391) تعرفه واردات کلیه کالاها را به این کشور به 50 درصد افزایش دهد. عراق از بزرگ‌ترین بازارهای صادراتی بسیاری از صنایع ایران از جمله سیمان و کاشی و سرامیک محسوب می‌شود.
اما با این حال، مسوولان ایران همچنان در تلاش برای حل این مشکلات و حفظ دومین کشور با اولویت تجاری خود هستند.