یک فعال بخش خصوصی معتقد است که با بسته شدن مسیر ایران برای معاوضه نفت خام و از دست رفتن بازارهای سوآپ نفت خام از این مسیر، بخش خصوصی دیگر علاقه‌ای برای حضور در این عرصه ندارد.
سید حمید حسینی ـ عضو اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی ـ در گفت‌وگو با خبرنگار انرژی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) با بیان اینکه وزارت نفت بدون کار کارشناسی سوآپ نفت خام و فرآورده‌های نفتی را با مشکل مواجه کرد، گفت: بر اساس اطلاعات غیر مستند سال گذشته عملیات سوآپ متوقف شد و متاسفانه از ظرفیت‌های سوآپ استفاده نشد.
البته وی افزود: شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در نهایت برای ادامه عملیات سوآپ فرآورده‌های نفتی قانع شد و اکنون این عملیات در حال انجام است.
** سواپ می‌توانست در شرایط تحریم‌های به صادرات نفت کمک کند
این عضو اتحادیه ادامه داد: اما آنچه باعث تاسف شد توقف سوآپ نفت بود که می‌توانست در شرایط تحریم‌های صورت گرفته به کشور کمک کند.
حسینی با اظهار اینکه در این مدت اتحادیه کار کارشناسی را بر روی عملیات سوآپ نفت خام انجام داد، گفت: در همین زمینه بخش خصوصی طرح و پیشنهادهایی را نیز به وزارت نفت داد، اما با وجود تمام وعده‌های داده شده کاری صورت نگرفت.
به گفته وی عملیات سوآپ نفت خام از مسیر ایران علاوه بر کمک به صادرات نفت خام کشور در شرایط کنونی، موجب آشنا شدن شرکت‌های ایران فعال در ایران زمینه برای حضور در بازارهای جهانی نفت و کسب تجربه آن‌ها می‌شد.
** بخش خصوص علاقه‌ای به سواپ ندارد
این فعال بخش خصوصی با بیان اینکه با ارائه نرخ‌های غیرکارشناسانه وقت تلف شد، تصریح کرد: حتی اگر مجوز صادر و نرخ‌های مناسبی اعلام شود با توجه به مشکلاتی که تحریم ایجاد کرده است، فکر نمی‌کنم که دیگر بخش خصوصی علاقه‌ای به سوآپ نفت خام خود از مسیر ایران داشته باشد.
حسینی در مورد مطالعات و تحقیقات این اتحادیه در مورد وضعیت سوآپ نفت خام، با تاکید بر این که وزارت نفت هم صحت این مطالعات آن را قبول کرد، توضیح داد: با انجام کار کارشناسی بر عملیات سوآپ سال 2007 تا 2011، به صورت ماهانه قیمت‌های خرید و فروش محاسبه شد و میانگینی به دست آمد که متوسط سود سوآپ کننده در چهارسال گذشته حدود سه دلار و 20 سنت بود. پس اگر نرخ سوآپ را از یک دلار و نیم به سه دلار یا 3.5 دلار افزایش دهیم هر دو طرف سود خواهند برد.
** سواپ سود کلانی ندارد
وی با تاکید بر اینکه بر خلاف تصور عده‌ای که فکر می‌کردند سوآپ نفت خام منافع زیادی دارد، گفت: در این نوع معاوضه نفت خام، سود معمولی است.
رییس سابق اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی یادآور شد: با توجه به اینکه 90 روز بعد از تحویل نفت خام به ایران، نفت مورد نظر در خلیج‌فارس تحویل داده می‌شد امکان کاهش قیمت نفت وجود داشت در واقع در این کار ریسک بالایی وجود داشت.
** دو راه برای حضور بخش خصوصی
او در مورد دو طرح اتحادیه صادرکنندگان برای حضور بخش خصوصی در عملیات در آب و ساماندهی آن خبر داد و گفت: در گزینه اول، اعطای مجوز خرید و فروش مستقیم نفت خام و سوآپ شده توسط بخش خصوصی است به طوری که نفت خام مورد نظر در بورس فروخته شود تا هم بورس نفت ایران راه‌اندازی شود و هم به قیمت‌های فروش نفت ایران لطمه وارد نشود. در این حالت سود به دست آمده به صورت مساوی بین بخش خصوصی و وزارت نفت تقسیم می‌شد.
حسینی ادامه داد: در گزینه دوم، بخش خصوصی به صورت کارگزار وزارت نفت کلیه عملیات را تا فروش نفت انجام می‌دهد و وزارت نفت بعد از فروش نفت مورد نظر در خلیج فارس برای هر شبکه سه دلار حق کارگزاری به بخش خصوصی می‌دهد.
** متولی سوآپ در نفت مشخص نیست
این عضو اتحادیه صادرکنندگان با اشاره به اینکه کلیه طرح‌ها و پیشنهادها از سوی وزارت نفت بدون پاسخ ماند، گفت: با وجود این که نظر رستم قاسمی ـ وزیر نفت ـ نسبت به این موضوع مثبت است و در اتاق بازرگانی تهران از حضور بخش خصوصی در عملیات سوآپ نفت خام استقبال کرد و در همین زمینه به آقای شهنازی‌زاده برای اجرای این امر اختیارات داد اما ایشان هم بعد از پیگیری‌های انجام شده به نتیجه نرسید و با خروج ایشان از نفت، مشخص نیست در وزارت نفت چه کسی مسئول این امر است؛ در واقع مشخص نیست که چه کسی باید نرخ سوآپ را نهایی کند و مسئوول مذاکرات است.
او با بیان اینکه برخی تصمیمات اگر در زمان مناسب گرفته نشود، بی‌اثر خواهد بود گفت: زمانی که باید کمک می‌شد تا بخش خصوصی نفت در این زمینه فعال شود، اقدامی نشد و اکنون با وجود تحریم این انتظار وجود دارد که بخش خصوصی وارد شود، البته اگرچه کار در این شرایط مشکل شده اما بخش خصوصی تمام تلاش خود را خواهد کرد.
این عضو اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی اظهار کرد: حتی در صورت ارائه مجوز سوآپ نفت خام از سوی وزارت نفت، بخش خصوصی دیگر علاقه‌ای برای ورود به این عرصه ندارد.
وی دلیل این بی‌علاقگی را این گونه توضیح داد که در حال حاضر روزانه 70 تا 80 هزار بشکه نفت خام آسیای میانه که پیش از این از مسیر ایران انتقال می‌یافت بعد از بسته شدن مسیر ایران از کانال‌های دیگر در حال صادرات است و معلوم نیست که بتوان به راحتی نفت خام دیگری را پیدا کرد.
** بهترین نرخ سواپ 2 تا 3 دلار است
حسینی در پاسخ به این سوال که از نظر اتحادیه صادرکنندگان بهترین نرخ برای سوآپ چقدر است؟ گفت: پیشنهاد اتحادیه طبق کار کارشناسی صورت گرفته بین دو تا سه دلار بود.
** "سواپ ارزشی" اجرای شود
او همچنین با اشاره به روند نزولی قیمت نفت و فرآورده‌های آن و زیان وارده به بخش خصوصی خواستار آن شد که وزارت نفت «سوآپ ارزشی» را اجرایی کند، یعنی این که روزی که کالا تحویل گرفته می‌شود اگر قیمت آن هزار دلار است در زمان تحویل معادل هزار دلار کالا تحویل داده شود این الگو مدتی در زمان آقای نعمت‌زاده اجرایی شد به طوری که هم وزارت نفت سود کرد و هم خیال بخش خصوصی راحت شد.
** قانونی در مورد سواپ وجود ندارد
وی با اشاره به نبود قانون در زمینه سوآپ گفت: البته در این زمینه به دلایل نبود قانون و محدودیت‌های گمرکی اجرای سوآپ ارزشی با مشکل مواجه است که در این زمینه نیازمد قانون‌گذاری هستیم.
** جهش برای سهم 30 درصدی ترانزیت نفت
حسینی با اشاره به افزایش تولید نفت آسیای میانه تا سال 2013 میلادی تا یک میلیون بشکه در روز گفت: شاید در کوتاه‌مدت بازارهای آسیای میانه را از دست داده‌ایم اما در صورت برنامه‌ریزی مناسب ایران می‌تواند در بلندمدت سهم 30 درصدی از ترانزیت نفت خام به دست آورد.
این فعال بخش خصوصی در پایان اظهار کرد: با وجود نظر مساعد وزیر نفت با ادامه عملیات سوآپ، این که چرا سیستم وزارت نفت خود را با آن منطبق نمی‌کند جای سوال دارد.