مدیرعامل شرکت اکتشاف و تولید هلدینگ پاسارگاد به شرکت‌های ایرانی توصیه کرد همه شرکت‌ها روی میدان‌های موجود به صورت شراکتی کار کنند تا بتوانند تنوع سازی سبد دارایی را انجام داده و ریسک مجموعه خود را کم کنند.
علی‌اکبر وحیدی‌ال‌آقا، با اشاره متن قراردادهای جدید نفتی، اظهار کرد: بر اساس آن‌چه تا کنون گفته شده در ابتدا قرار بود طرف قرارداد شرکت ملی نفت یک شرکت مشترک بین‌المللی و یک شرکت ایرانی ثبت شده یا ثبت نشده باشد. اما در آخرین متنی که دیده‌ام این مورد حذف شده و گفته شده که در سراسر زمان قرارداد یک شرکت ایرانی حضور دارد پس مسئله اول این است که آیا در ابتدای کار شرکت بین‌المللی و ایرانی به عنوان یک شریک کنار هم هستند یا خیر.
وی با تاکید بر اینکه شرکت نفت به هیچ وجه در قراردادهای جدید در جایگاه مشاور فنی قرار نمی‌گیرد و سهم برابر طرفین در کمیته مشترک به معنای نقش برابر نیست، توضیح داد: شرکت‌هایی که تشکیل می شوند فعالیت E&Pمی‌کنند ولی در واقع E&P نمی‌شوند. E&P در مناطق بین‌المللی و حرف نفت جهانی باید حق سهم داشته باشد. در قراردادهای خدماتی قرار نیست مالکیتی به کسی تعلق بگیرد. مالک مخازن نفت و گاز ایران ملت هستند و شرکت ملی نفت است که حدود مالکیت را اعمال می‌کند نه شرکت‌های E&P. ما به نوعی یک مجموعه پیمانکاری هستیم.
مدیرعامل شرکت اکتشاف و تولید هلدینگ پاسارگاد که شرکتش به عنوان یکی از شرکت‌های اکتشاف و تولید (E&P) تایید صلاحیت شده است، با بیان اینکه پیش از این در ایران E&P وجود نداشت و شرکت‌هایی که ایجاد شده اند نوپا هستند، اظهار کرد: بعضی شرکت‌های توسعه میدان انجام داده‌اند اما اکتشاف و تولید انجام نداده‌اند بلکه شرکت‌های مهندسی، تامین وساخت یا پیمانکار اصلی بوده‌اند.
آل‌آقا با تاکید بر اینکه قرار نیست شرکت‌های E&P عملیات توسعه را انجام دهند، افزود: بر اساس شیوه‌نامه ابلاغی وزیر نفت اگر شرکت حفاری E&P شود دیگر نمی‌تواند کار حفاری انجام دهد زیرا این با طبیعت E&P مغایرت دارد. پس درخواست من این است که E&P درست کنیم و به E&P تبدیل نشویم.
وی ادامه داد: وزیر نفت هم گفته‌اند شرکت‌هایی که می‌خواهند E&P شوند باید کار توسعه را رها کنند. فرض کنیم شرکت اویک (OIEC) بخواهد E&P شود به همه‌ی زیرمجموعه‌هایش را که پیمانکاران اصلی هستند رها کند خوب حیف است پتروپارس، پتروایران و بقیه هم همینطور، این‌ها که پیمانکار اصلی (GC) یا EPC کار هستند باید باقی بماند. یکی از پایه‌های صنعت نفت ما همین‌ها هستند اما این مجموعه‌ها می‌توانند در کنار خود، یک شرکت E&P هم ایجاد کنند. چنانکه این امر در هلدینگ پاسارگاد و انرژی دانا اتفاق افتاده ولی ظاهرا هنوز در OIEC، پتروپارس و... اتفاق نیفتاده است.
مدیرعامل شرکت اکتشاف و تولید هلدینگ پاسارگاد با اشاره به عملکرد شرکت‌های خارجی در این زمینه گفت: شرکت مرسک هم حفاری انجام می‌دهد و E&P است. این شرکت از ابتدا شرکت کشتی‌رانی بود و در حال حاضر هم هست. در واقع هر شرکتی می‌تواند اساسنامه‌اش را تصویب و در زمینه‌های دیگر هم کار کند.
آل آقا ادامه داد: گروه پاسارگاد اکنون خرید و فرموش فرآورده، حفاری و نیروگاه برق دارد. اکنون E&P هم دارد اما مجموعه گروه نمی‌تواند یک شرکت E&P باشد و اصلا معنی ندارد. آیا شنیده‌اید که شرکت «شل» یک دکل حفاری یا سکوسازی داشته باشد؟ شل فقط مدیریت می‌کند.
وی در ادامه با اشاره به نظر برخی از کارشناسان مبنی بر اینکه حضور ۵۰ درصدی ملی نفت در کمیته مشترک فنی نقض حاکمیت است، گفت: به هیچ وجه الان نمی شود قضاوت کرد. حتی متن مصوبه هیئت وزرا اگر قطعی و نهایی هم باشد چون هنور قرارداد نشده نمی‌توان بر اساس آن قضاوت کرد. این یک متن بسیار مختصر از یک قرارداد بسیار مفصل ترجمه شده است. در ترجمه گاهی الفاظ معنی خود را از دست می‌دهند. همچنین از طرفی دیگر این واژه‌ها تخصصی است و یک معنای خاص دارد. آن‌چه بین دو طرف قرارداد حاکم است متن قرارداد خواهد بود که به زبان انگلیسی بوده و هنوز بیرون نیامده است. مهم این است که چه کسی تصمیم می‌ِگیرد شیر نفت بسته باشد یا باز و او است که حاکمیت و مالکیت را تعیین می‌کند نه کارگری که شیر را می‌بندد.
مدیرعامل شرکت اکتشاف و تولید هلدینگ پاسارگاد ادامه داد: اگر شرکت نفت درست کار کند می‌تواند هر پروژه‌ای را که با منافع ملی، نفتی، حاکمیتی و مالکیتی تناقض داشته باشد وتو کند. آن‌چه می‌توانم بگویم این است که اگر این قرارداد خدماتی باشد نمی تواند برای شرکت خارجی مالکیت ایجاد کند پس نباید به آن خدشه وارد کرد اما اسم قرارداد نیست که تعیین کننده است بلکه محتوای آن است. بر اساس قانون اساسی، شرع و عرف شرکت نفت نمی‌تواند مالکیت مخزن را واگذار کند.
آل‌آقا با بیان اینکه دلیل اصلی شرکت‌های نفتی خارجی شدیدا مایل‌اند در خواست مالکیت پیدا کنند، این است که ارزش سهام‌شان در بازار با فاکتوری به نام R/P بالا برود، افزود: وقتی کسی می‌خواهد سهام شرکت‌های نفتی را بخرد خیلی مهم است که این شرکت چقدر نفت دارد. ممکن است پالایشگاه داشته باشد ولی بعد باید برای این پالایشگاه نفت بخرد. پس ذخایر خیلی مهم‌اند.
وی ادامه داد: مدافعان می گویند شرکت خارجی دنبال این است که ارزش شرکت‌اش بالا برود و پول به دست بیاورد و اگر از طریق افزایش ارزش سهام به دست نیاورد ممکن است این پول را در قرارداد از من بگیرد. اما اگر یک روز به هر دلیلی نخواستید شرکت خارجی در ایران بماند و خواستید مالکیت‌تان را بر نفت‌تان اعمال کنید آن وقت چه؟ آن‌وقت او می‌گوید شما که مالک همه نفت نیستید. در بیانیه الجزایر ما خسارت بسیاری بابت همین مسئله دادیم. آن‌ها می‌گفتند شما مصادره اموال کردید و این با خلع‌ید شرکت یا پیمانکار فرق می‌کند. مطابق قرارداد اگر خلع ید بی دلیل باشد باید خسارت او را بدهیم.
مدیرعامل شرکت اکتشاف و تولید هلدینگ پاسارگاد با تاکید بر اینکه در قراردادهای جدید مالکیت به طرف خارجی داده نمی شود توضیح داد: تاکید قراردادهای جدید این است که طرف خارجی مالک نفت در زیر زمین نیست با این وجود اگر قرار باشد ما بر حسب هر بشکه نفت تولیدی پول پرداخت کنیم طرف قرارداد می‌تواند مدعی شود که آن‌چه من به طور منطقی در زمان عقد قرارداد انتظار داشتم این بود که مخزن را به تولید می‌رسانیم وظرف مدتی که نفت تولید می شود به ازای هر بشکه مثلا ۲ دلار به من خواهد رسید. برای رفع این مسئله باید در قرارداد در ماده فسخ بگوییم در صورت فسخ آن‌ها هیچ حق و حقوقی نسبت به نفت تولیدی باقی‌مانده نخواهند داشت و به این طریق می‌توان مسئله را حل کرد. تمام این ایرادات را باید در چهارچوب کلی قرارداد دید. لایه‌های مختلف قرارداد را به تنها نبینیم.
آل‌آقا با اشاره به طولانی بودن قرارداد ها، اظهار کرد: در زمان قراردهای بیع متقابل بسیاری از نقادان اعتقاد داشتن پیمانکار در میدان یک سری کار انجام می‌دهد، می‌رود و ظرف ۴ تا ۵ سال پولش را می‌گیرد بنابراین تولید دراین ۴-۵ سال برایش مهم است و اینکه بعد از آن چه بلایی سر مخزن بیاید برایش اهمیت ندارد. اکنون قراردادها را طولانی مدت دیده‌اند و آن مهم مورد انتظار است. در طول عمر مخزن باید با یک برنامه ریزی صحیح که مرتب به روز می‌شود مخزن مدیریت شود.
وی با تاکید بر اینکه یک قرارداد اجاره ۲۰ ساله مالکیت از دست نمی‌رود، ادامه داد: هرچند باید مواظب بود که به ملک آسیبی وارد نشود. البته در برخی مواقع ممکن است بعد از یک مدت تخلیه ملک سخت شود اما مالکیت گرفته نمی‌شود. حالا در آن قرارداد مالک می‌تواند حدود اختیارات و مسئولیت‌های خود را تعیین کند. در مورد قرارداد نفتی طرف مقابل اصل مال را در طول قرارداد تولید می کند لذا به این سادگی نیست و آن‌چه می‌تواند تعیین کننده باشد محتوای قرارداد است.
مدیرعامل شرکت اکتشاف و تولید هلدینگ پاسارگاد با بیان اینکه حقوق طرفین باید در قرارداد دیده شود، اظهار کرد: طرف مقابل منافعی دارد و اگر آن منافع تامین نشود وارد قرارداد نخواهد شد. طبیعی است که طرفین حق داشتن برخی انتظارات را دارند اما اگر این کلمه و شرط حق را کنار بگذارید، انتظارات می‌تواند تا بی‌نهایت ادامه پیدا کند. طبیعی است اگر توقعات حق آن‌ها را در نظر نگیریم برای سرمایه گذاری نمی‌آیند پس اگر آمدنشان ضروری است با این فرض باید توقعات حق آن‌ها را تشخیص داده و آن‌ها را تامین کنیم.
وی در ادامه با اشاره به وظایف شرکت‌های E&P در دنیا گفت: وظیفه شرکت‌های E&P این است که در مناطقی که به دلیل ساختار و زمین شناسی رسوبی دیرینه امکان رسوبات مناسب در شرایط مناسب برای تولید نفت بوده و با استفاده از نقشه‌های فضایی، زمینی وماهواره‌ای امکان سنجی اولیه اکتشاف را انجام می‌دهند. احتمال موفقیت اکتشاف در مناطق مختلف زمین متفاوت است و ریسک دارد. بنابراین دو گروه هستند که می‌توانند اکتشاف انجام دهند. گروه نخست شرکت‌هایی که بسیار بزرگ هستند و می‌توانند با تعداد بسیار زیاد پروژه مدیریت ریسک کنند. اما اگر یک شرکت E&P داخل ایران راه‌اندازی شد و یک پروژه اکتشافی گرفت برایش خطرناک است زیرا اگر موفق نشود ورشکست می‌شود.
مدیرعامل شرکت اکتشاف و تولید هلدینگ پاسارگاد ادامه داد: دسته دیگری که می‌تواند پروژه‌های اکتشافی انجام دهند، شرکت‌هایی هستند که تخصصشان اکتشاف است ومعمولا از زمین‌شناس‌ها و تمام علوم مربوط به اکتشاف استفاده می‌کنند. مناطق مناسب را شناسایی می‌کنند و یک بلوک را برای اکتشاف به دست میگیرند و به محض اینکه موفق شدند، می‌فروشند. این نوع شرکت‌ها در استرالیا و آمریکا هستند.
آل‌آقا با بیان اینکه شرکت E&P دو وظیفه اصلی بر عهده دارد، توضیح داد نخست اینکه برخی کارها را از جمله مطالعات و تصمیم گیری روی مخازن را خودش انجام دهد. دوم اینکه مدیریت توسعه انجام دهد نه خود انجام عملیات توسعه. بعد از مرحله توسعه مرحله تولید است که شاید بتوان آن‌را با برون‌سپاری هم انجام داد. برای مدیریت مخزن از روز تولد تا مرگ باید در کنار آن بود که این مدیریت بر عهده شرکت E&P است اما اجرای آن به شرکت‌های پیمانکار سپرده می‌شود. در پایان کار متروک سازی انجام می‌شود یعنی با اتمام تولید کار شرکت E&P تمام نمی‌شود بلکه باید متروک سازی شود تا اطمینان حاصل شود که سفره‌های آب و محیط زیست در خطر نباشد.
وی ادامه داد: توصیه من به شرکت‌های ایرانی این است که اگر ما هرکدام به یک میدان برویم ریسک بالایی کرده‌ایم. اگر کنسرسیوم تشکیل دهیم و چنانچه پنج میدان داریم همه باهم روی آن پنج میدان به صورت شراکتی کار کنیم آن وقت می‌توانیم تنوع سازی سبد دارایی مان را انجام دهیم و ریسک مجموعه‌مان را کم کنیم. اگر بودجه داشتیم بهترین مدل این بود که یک شرکت به تنهایی پنج میدان را می‌گرفت اما نه از نظر تعداد میدان‌ها امکانش است و نه از نظر مالی در حد شرکت‌ها است که این تعداد میدان را کار کنند.
مدیرعامل شرکت اکتشاف و تولید هلدینگ پاسارگاد با تاکید بر اینکه یکی از بزرگترین توانمندی‌های شرکت های E&P در ایران باید قدرت تربیت، آموزش دادن و آماده سازی گروه بعدی باشد، افزود: باید بررسی شود چه برنامه‌ای برای آینده شرکت‌ها در نظر گرفته شده است و چگونه افراد در آینده برای ورود به سیستم ارزیابی و شناسایی می‌شود. در حال حاضر باید افرادی باشند که می‌توانند با علم و دانش فعلی هم شرکت را بچرخانند و به خارجی‌ها نشان دهند که ارزش افزوده دارند.
آل‌آقا با تاکید بر اینکه داشت شرکت E&P صددرصد اقدام مثبتی است، گفت: درست نیست شرکت‌های خارجی به ایران بیایند و صاحب همه کارها شوند و بعد از انجام بروند. ما می‌توانیم برای انتقال فناوری و آوردن بخشی از سود به داخل مملکت با آن‌ها شریک شویم. شرکتی که بتواند در کنار آن‌ها کار کند باید یک شرکت مشابه باشد هنگامی که می‌خواهیم با آن‌ها قراردادهای طولانی مدت ببندیم تا کارهای E&P کنند باید شرکت‌های داخلی هم E&Pباشند. تنها شرکت E&P ایرانی شرکت ملی نفت است اما ما می‌خواهیم شرکت ملی نفت در این قرارداد ها کارفرما باشد و اگر بخواهیم هم کارفرما باشد هم شریک باید قرارداد مشارکت در تولید بسته شود که شخصا با این حالت مخالف هستم.
وی با اشاره به انتقال فناوری از طریق مشارکت شرکت‌های ایرانی و خارجی، اظهار کرد: ابتدا باید فناوری را خوب تعریف کنیم. خیلی از افراد فناوری و دانش را یکسان می‌دانند اما اصلا این طور نیست. دانش از طریق دانشگاه منتقل می‌شود که از این نظر چزی کمتر از خارج نداریم اما بعد از ۱۰ سال آن‌ها از ما سبقت میگیرند که دلیل این کاربرد دانش است. اگر فناوری را کاربرد دانش بدانیم باید ببینیم چه چیز از آن‌ها می‌خواهیم یاد بگیریم ما در مدیریت و روش‌های اجرایی کارها خیلی ضعیف هستم.
مدیرعامل شرکت اکتشاف و تولید هلدینگ پاسارگاد ادامه داد: مدیریت دانش هم نوعی فناوری است که با استفاده از آن بر حسب مشکلاتمان می‌توانیم به رفع آن بپردازیم. باید از شرکت‌های E&P یادبگیریم وقتی یک تکنولوژی برای یک پروژه انجام شود بعد از پایان کار و پروژه، E&P داخلی این تکنولوژی چه می‌شود. بنابراین برای ورود تکنولوژی باید برنامه دقیقی داشته باشیم. شرکت‌های E&P خصوصی به عنوان دینی به شرکت ملی نفت، باید این تکنولوژی‌ها را به شرکت نفت تحویل دهند. انتقال تکنولوژی نباید فردمحور باشد. بقای انتقال تکنولوژی باید تضمین شود.