گزارشی از یک حرفه بسیار پول‌ ساز

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) به نقل از هفته‌نامه اکونومیست، این فن‌آوری محدوده‌ای را که یک سکوی نفتی می‌تواند پوشش می‌دهد، به شکل قابل توجهی افزایش می‌دهد. ویل گریس از شرکت خدمات میادین نفتی "شلومبرگر" به پیچ و تاب‌های موجود در صفحه کامپیوتر خود در یکی از 34 دفتر این شرکت در شهر نفت خیز آبردین اسکاتلند اشاره می‌کند. این خطوط نشان دهنده پیشرفت حفاری چاه نفتی است که این شرکت برای یک شرکت نفتی کانادایی به پایان رسانده است. این چاه چهار هزار متر عمق دارد و 6500 فوت به طور افقی زیر زمین گسترش یافته است.

 

شرکت‌های خدمات میادین نفتی نظیر شلومبرگر نیروی کار گمنام صنعت نفت هستند. آنها بخش اعظم کار اکتشاف و استخراج نفت و گاز را انجام می‌دهند. این شرکت‌های خدماتی نسبت به شرکت‌های نفتی که آنها را به کار می‌گیرند شهرت کمتری دارند، اما فوق‌العاده سودآور هستند. شلومبرگر که در پاریس و هوستون مستقر است سال گذشته درآمدی معادل 40 میلیارد دلار و سودی معادل پنج میلیارد دلار کسب کرد و ارزش آن در بازار طی یک دهه گذشته چهار برابر شده و به 91 میلیارد دلار رسیده است. این رقم بیشتر از ارزش چندین شرکت نفتی نظیر اِنی ایتالیا با ارزش 82 میلیارد دلار، استات اویل با 75 میلیارد دلار و کونوکوفیلیپس با ارزش 71 میلیارد دلار است.

 

موفقیت شرکت شلومبرگر نشان دهنده تغییر در تعادل قدرت بین شرکت‌های نفتی و نیروی کار آنهاست. تا دهه 1990 شرکت‌های خدمات میادین نفتی کوچک‌تر بودند و درآمد کمی را از کارهایی نظیر حفاری چاه‌های عمودی به دست می‌آوردند اما این امر اکنون به شکل قابل توجهی تغییر کرده است.

 

با توجه به قیمت بالای نفت، شرکت‌ها به دنبال این هستند که این ماده را حتی از مناطق دورافتاده تر و پرهزینه‌تر نیز استخراج کنند. طی یک دهه گذشته هزینه سالانه صنعت نفت در زمینه اکتشاف و تولید چهار برابر شده در حالی که تولید نفت تنها 12 درصد بیشتر شده است. شرکت‌های بزرگ خدمات میادین نفتی که به شدت روی فن‌آوری سرمایه‌گذاری می‌کنند سالانه حدود 10 درصد رشد داشته‌اند. به گفته شرکت مشاور نفتی "مک‌کینزی"، شرکت‌های خدمات میادین نفتی سال گذشته حدود 750 میلیارد دلار درآمد داشته اند.

 

این شرکت‌های خدماتی به سه شکل فعالیت می‌کنند. برخی سازنده و فروشنده ابزار و لوازم گرانقیمت مورد نیاز در سکوهای حفاری یا زیر دریا هستند. شرکت‌های معروف این بخش "اف ام سی"، "کامرون" و "وارکو" با ارزش بیش از 10 میلیارد دلار هستند. برخی سکوهای حفاری را اجاره می‌دهند که شامل "ترانس اوشن"، "سی دریل"، "نوبل" و "روآن" هستند. گروه سوم بیشتر کارهای اکتشاف و استخراج نفت را انجام می‌دهند. چهار شرکت بزرگ فعال در این زمینه "شلومبرگر" ،"هالیبرتون"، "بیکر هوگز" و "ودر فورد" هستند.

 

بیشتر این شرکت‌ها تا دهه 1980 نسبتا کوچک بودند. زمانی که چند شرکت نفتی تصمیم گرفتند که کار یکنواخت حفاری دیگر ارزش انجام دادن ندارد. نفت در آن زمان سهل الوصل بود و کار حفاری درآمد کمی داشت و سرمایه گذاری در این زمینه توجیه اقتصادی نداشت. بنابراین شرکت‌های نفتی این وظیفه را به شرکت‌های دیگری واگذار کردند. این امر باعث شد که شرکت‌های خدمات میادین نفتی فضای رشد پیدا کنند.

 

در دهه 1990 زمانی که بازار پرتقاضای نفت باعث نیاز به فن آوری‌های جدید حفاری شد، این شرکت‌ها رشد سریع‌تری پیدا کردند و این امر به پیشرفت زلزله شناسی سه بعدی و حفاری جهت‌دار منجر شد. این پیشرفت‌ها باعث شد که نفت به شکلی اقتصادی از قعر اقیانوس‌ها و همچنین از چاههای دورافتاده استخراج شود.

 

اما چنین ابداعاتی ارزان به دست نیامده‌اند. شلومبرگر سالانه حدود یک میلیارد دلار در زمینه تحقیقات و توسعه سرمایه‌گذاری می‌کند و حتی در دوران بحران اقتصادی سال 2008 نیز این کار را متوقف نکرد. این روزها اطلاعات ژئوفیزیکی شرکت‌های خدمات میادین نفتی نحوه و مکان حفاری شرکت‌های نفتی را تعیین می‌کند.

 

تجارت نفت احتمالا به شرکت‌های خوش فکر خدمات میادین نفتی بیشتر وابسته خواهد شد. تولید جهانی نفت از میادین قدیمی سالانه بین دو تا شش درصد در حال کاهش است. در دریای شمال تولید نفت از سال 1999 تاکنون سالانه بطور متوسط شش درصد کاهش یافته است. با توجه به اینکه تقاضای جهانی نفت سالانه بین یک تا دو درصد در حال افزایش است، نگرانی از یک شوک در عرضه نفت همیشه وجود دارد.

 

از این رو قیمت‌ نفت برنت حتی پس از کاهش 20 درصدی در ماه‌های اخیر، هم اکنون بیش از 100 دلار در هر بشکه است. شرکت‌های نفتی در مکان‌های دورافتاده تر نظیر قطب و اعماق دریای برزیل به سختی دنبال نفت هستند. فعالیت در چنین مکانهایی به فن آوریهای پیچیده تری احتیاج دارد.

 

تصمیم شرکت‌های نفتی برای واگذاری کار استخراج شبیه از دست دادن یک فرصت است. این امر همچنین باعث شده که شرکت‌های نفتی گرفتار خدمات پس از فروش گرانقیمت و اندک برای حفاری‌های پیشرفته و سکوهای آب‌های عمیق شوند که تنها تعداد معدودی شرکت خدماتی از پس آن بر می‌آیند.

 

در حال حاضر هنوز قدری رقابت در بیشتر بخش‌های صنعت خدمات نفتی باقی مانده است. هر شرکت بزرگ خدمات نفتی توانایی‌ متفاوتی دارد. اما در برخی مناطق به ویژه در مناطق دورافتاده تقاضا برای خدمات پیچیده اغلب از تولید بیشتر است.

 

در چند دهه گذشته شرکت‌های نفتی ملی بهترین مناطق در قدیمی ترین میادین را در اختیار گرفته اند و در این راستا شرکت‌های خدمات میادین به آنها کمک کرده‌اند. زمانی کشورها برای استخراج نفت شرکت‌های نفتی را استخدام می‌کردند اکنون این پروژه ها را خود مدیریت می‌کنند و به طور مستقیم از کمک فنی شرکت خدمات میادین نفتی بهره می‌برند. گاهی شرکت‌های دولتی و شرکت‌های خدماتی همانند سرمایه‌گذاری‌های مشترک بین شرکت‌های نفتی در خطرات استخراج نفت شریک می‌شوند.

 

برخی تحلیلگران در حال بررسی این مسئله هستند که این روند چه ضربه‌ای به شرکت‌های نفتی خواهد زد. چند دهه قبل شرکت‌های نفت ملی مجبور بودند برای دستیابی به فن آوری مورد نیاز برای استخراج نفت سراغ شرکت‌های نفتی بروند. اما امروزه شرکت‌های خدمات میادین نفتی تمام فن آوری مورد نیاز استخارج را ارائه می‌کنند و به طور روز افزون همانند یک شرکت نفتی مایل به مشارکت در پذیرش مسئولیت خطرات این کار هستند.

 

با این حال هنوز زود است که بخواهیم با شرکتی نظیر اکسون موبیل خداحافظی کنیم. قراردادهای شرکت‌های خدمات میادین بر اساس دستمزد در برابر کار امضا می‌شوند و آنها تمایلی به مالکیت ذخایر ندارند. آنها فاقد ترازنامه‌های شرکت‌های نفتی برای مدیریت خطرات بالای اکتشاف نفت هستند. آنها همچنین تخصص شرکت‌های نفتی را در زمینه مدیریت پروژه های عظیم ندارند. بعلاوه انتخاب مکان و نحوه اکتشاف نفت تخصصی است که تنها در اختیار شرکت‌های نفتی است و از آنچه تصور می‌شود مهارت بیشتری می‌خواهد.

 

در عوض شرکت‌های خدمات میادین نفتی نظیر شلومبرگر در حال برنامه ریزی پیش بردن مرزهای تکنولوژیک استخراج نفت هستند. این شرکت اخیرا شرکت اشمیت اینترنشنال را که یک شرکت حفاری است به قیمت 11.3 میلیارد دلار خرید. این امر دانش و تخصص بیشتری را در زمینه اکتشاف و تولید نفت در اختیار شلومبرگر می‌گذارد. بازگشت مالی این افزایش توانایی بسیار زیاد خواهد بود. قیمت اجاره یک سکوی حفاری در آب‌های عمیق روزانه 500 هزار دلار است و حفر یک چاه پیچیده ممکن است سه ماه طول بکشد و هر شرکت خدماتی که بتواند در مناقصه زمان کمتری را پیشنهاد دهد پروژه را بدست خواهد گرفت. از این‌رو باید گفت که حفاری نفتی بسیار هیجان آور و درآمدزا است.