به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، تنها سه هفته از حکم علی اکبر عرب مازار به عنوان قائم مقام شرکت ساخت و تاسیسات دریایی ایران می گذرد، قرار گرفتن یک کارشناس ارشد اقتصادی در مجموعه پیمانکاری وابسته به صنعت نفت موجب شد تا پس از گذشت چند ماه از انجام مصاحبه حضوری با مدیر عامل شرکت تاسیسات دریایی بار دیگر به ساختمان اصلی این شرکت در خیابان اراک رفته و این بار با قائم مقام این شرکت گفت‌وگو کنیم.
عرب مازار که متولد سال 1333 تهران است در سال 56 مدرک کارشناسی خود را از مدرسه عالی بازرگانی تهران اخذ کرده و پس از ان به دانشگاه ایالت میشیگان آمریکا رفته و مدرک کارشناسی ارشد و دکتری خود را در رشته های اقتصاد و علم سیستم های اقتصادی دریافت می کند.
از فعالیت های عرب مازار در نظام مقدس جمهوری اسلامی می توان به تدریس در دانشکاه شهید بهشتی ، ریاست دانشکدهٔ امور اقتصادی، مدیر دفتر روابط دانشگاهی و امور بین المللی دانشگاه شهید بهشتی، مشاور برنامه ریزی معاون اقتصادی وزارت امور اقتصاد و دارائی، عضو کمیسیون شورای اقتصاد، عضو کمیتهٔ اجرائی تخصصی ارز و عضو شورای خرید کالاهای اساسی نام برد اما آنچه که موجب می شود عرب مازار به عنوان یک کارشناس ارشد اقتصادی بیشتر مورد شناسایی قرار گیرد ریاست وی از سال 84 تا 88 بر سازمان امور مالیاتی کشور است.
* فعالیتهای تاسیسات دریایی چندین برابر شد
فارس: برای سوال اول بهتر است از اینجا شروع کنیم، سابقه ای که از شما در ذهن متبادر می شود مربوط به فعالیتتان در وزارت اقتصاد و سازمان امور مالیاتی است بفرمایید که چه شد به شرکت تأسیسات دریایی آمدید؟
عرب مازار: من هم تشکر می‌کنم از شما و تلاشی که در صحنه مطبوعات کشور و اطلاع‌رسانی می‌کنید به هر ترتیب الان کشور در شرایطی قرار دارد که همه فعالان اقتصادی و افرادی که در بخش‌های مختلف در حال تلاش هستند چه در صحنه‌های علمی و چه در صحنه‌های کاری باید دست به دست هم بدهند تا از این شرایط حساس عبور کنیم. بحث ورود من به شرکت تأسیسات دریایی حدود یک سال و نیم قبل شروع شد اگرچه من با آقای طاهری رفاقت چندین ساله دارم .
فارس: ولی از حکم قائم مقامی شما در این شرکت 3 هفته گذشته ابلاغ شد.
عرب مازار: بله. اما حکم مشاوری من برای یک سال و نیم گذشته است که در خصوص تأمین مالی و توسعه این شرکت فعالیت‌هایی را آغاز کردیم و قرار براین شد که فعالیتم ادامه دار باشد تا اینکه در سال‌های 89 و 90 حجم کار شرکت تأسیسات دریایی به یک باره چندین برابر شد.
بنابراین عملا آنچه که موجب آمدن من به شرکت تاسیسات دریایی شد این مسئله بود که بخشی از کارها را برعهده بگیرم و هم اکنون بیشتر مباحث کلان را در این شرکت دنبال می‌کنم.
طبیعتا به مباحث فنی وارد نخواهم شد و تنها مباحث توسعه و کلان را برعهده گرفتم و اگر کمکی از عهده من برآید دریغ نخواهم کرد.
فارس: مقداری جزئی‌تر بفرمایید که منظورتان از مباحث کلان چیست؟
عرب مازار: مباحث مربوط به پروژه‌هایی که اکنون در شرکت وجود دارد و یا پروژه‌هایی که قرار است شرکت در آینده در اختیار بگیرد. حتما مطلع هستید که هم اکنون این شرکت امکانات بسیار خوبی را برای کشور ایجاد کرده است.
اکنون در زمینه‌هایی وارد می‌شویم که حتی در گذشته تصور آنها وجود نداشت به عنوان مثال همین فازهای پارس جنوبی که در اختیار شرکت تاسیسات دریایی است مثال خوبی است شما ببینید در گذشته این فازها در اختیار کدام شرکتها بوده است؟
اما هم اکنون از نظر سطح تکنولوژی در بخش های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری تأسیسات دریایی به عنوان یک شرکت تراز اول در خاورمیانه مطرح است.
باید گفت کار در دریا بسیار متفاوت از سرزمین اصلی و خاکی است به طوری که در سرزمین اصلی و خاکی تجارب بسیار خوبی در صنعت نفت داریم اما در قسمت دریا کارهای زیادی است که باید انجام دهیم.
هم اکنون همه مسئله ای که شرکت برعهده من قرار داده است تنها مسائل تأمین مالی نیست مثلا خرید تجهیزات در شرایط تحریم مسائل پیچیده خود را دارد مانند سازماندهی و نحوه واردات این تجهیزات که هم اکنون صورت می‌گیرد.
نکته بعد آن است که پروژه‌های مختلف پارس جنوبی را انجام می دهیم و طبیعتا اولویت اول ما اتمام این پروژه‌ها در زمان تعیین شده است ولی برخی از پروژه‌های ما ممکن است که در سال جاری و یا نهایتا سال آینده به اتمام رسیده و در اختیار کارفرما قرار گیرد آنگاه تأسیسات دریایی تبدیل می‌شود به یک شرکتی که توانمندی‌های بالایی دارد و باید فکری برای آینده خود کند به همین دلیل باید به دنبال امکانات و پروژه‌های بیشتری برای شرکت باشیم تا از نیروی انسانی و تجهیزات خود بتوانیم حداکثر استفاده را بکنیم.
بحث ورود به بازارهای بین‌المللی یک راه کار است که باید دنبال آن بود و اقداماتی هم در این زمینه شروع شده مانند ورود به کشورهای ونزوئلا و هند ولی چون در حال حاضر حجم کارهای داخلی از اولویت بالایی برخوردار است بنابراین تقریبا نیروهای خود را در بخش داخلی متمرکز کردیم تا بتوانیم طبق زمانبندی کارهای خود را تحویل دهیم. ولی همانطور که گفته شد باید برای آینده فکر کرد.
درمورد تأمین مالی نیز باید گفت دیگر کارهای سنتی که در سیستم‌های پولی و مالی صورت می‌گرفت امکان‌پذیر نیست و یا اینکه دیگر با آن درصد اولیه نمی‌توان جذب سرمایه داشت بنابراین باید به دنبال روش‌های جدید تأمین مالی باشیم که خوشبختانه اقدامات خوبی در حال انجام است تا خللی در جریان اجرای کار صورت نگیرد.
یک بخش دیگری که شرکت در حال ورود به آن است مباحث بالادستی صنعت نفت است که این موارد موجب می شود تا تغییر تشکلات و تغییر نگاه به آینده داشته باشیم. حضور من نیز در اینجا به همین دلیل بود که به این مسائل فکر کنم و راه حل بیاندیشم.
* ثبت دانش فنی در صنعت نفت مهمتر از اجرا است
فارس: البته این اتفاق جالبی است که بالاخره در این شرکتها که بیشتر جنبه اجرایی و فنی دارند یک کارشناس ارشد اقتصادی در آنجا حضور داشته باشد. به نظر میرسد شرکتها کمتر به این مسائل توجه دارند.
عرب مازار: به هر صورت این بحث درستی است اما باید اضافه کنم من در مدت فعالیتم پس از انقلاب در بخش‌های فنی نیز حضور داشتم و این گونه نیست که بدون آشنایی باشم.
محیط شرکتهای پیمانکاری به این صورت است که تمام استعدادها به سمت بخش فنی حرکت می‌کند و تحویل کارها در موعد مقرر مهم است و از اولویت‌های شرکت است که البته این موضوع یک بحث مهمی است ولی آنچه که الان می‌توان مطرح کرد این است که تجربه بسیار بالا و دانش فنی بسیار بالایی در این شرکتها ایجاد شده است که این دانش فنی ارزشش بسیار مهمتر از اجرای یک فاز است.
ما هم اکنون می‌توانیم یک فاز را به اتمام رسانیم اما اینکه دانش فنی بعد از اجرا و اتمام به کجا خواهد رفت بسیار مهمتر است. این دانش فنی باید به نوعی بتواند به اصطلاح تبلور پیدا کرده و منسجم و مستند شود و حتی انتقال یابد که هم اکنون در حال سرمایه‌گذاری در این کارها هستیم.
بنابراین این مسئله مهم است که بدانیم در آینده چه کار می‌خواهیم بکنیم لازم به توضیح است که تجاربی که در کشورهای دیگر نیز وجود دارد از همین نوع است یعنی شرکتهای بزرگی که در کارهای اجرایی بسیار موفق بودند بخشی از طراحی‌های خود در سطح کلان به این امور اختصاص می دهند اما یک نقطه ضعفی که در کشور ما وجود دارد این است که شرکتهای پیمانکاری به طور کلی یک نگاه فنی دارند و چشمشان به بازار اقتصاد نیست به عنوان مثال یک شرکت تولید کننده چرا نباید پشتیبانی‌های لازم را برای تأمین خوراک مورد نیاز خود انجام ندهد اگر کشورهای خارجی موفق شدند و به جایگاه های خوبی در سطح بین الملل رسیدند بخشی از آن باز می‌گردد به آینده نگری و پیش‌بینی‌های به موقع که خلاقیت اقتصادی در آن نهفته است معمولا شرکتهای ایرانی در این قسمت دارای ضعف هستند.
اکنون در ایران این احساس وجود دارد که کالا را تولید کرده و به بازار عرضه می‌کنیم اما شرایط دنیا دیگر اینگونه نیست و طبیعتا یک شرکتی که این حجم کار را دارد و میلیاردها دلار پروژه در اختیار دارد بخش اقتصادی آن باید فعال باشد به همین دلیل پیش‌بینی‌های لازم را شرکت تأسیسات دریایی کرده و آینده‌نگری خوبی در حال انجام است.
* قول وزیر نفت برای رفع مشکل دریافت پول از کارفرما
فارس: مدتی است که شرکت تأسیسات دریایی در زمینه دریافت وجوه خود از کارفرما در بخش بالادستی صنعت نفت با مشکلاتی مواجه بوده است آیا این مشکلات برطرف شد؟
عرب مازار: باید گفت ما به عنوان پیمانکار تمام تلاش خود را می‌کنیم تا قیمت تمام شده را پایین بیاوریم و از طرفی نیز کارفرما باید ما را تأمین مالی کند تا به موقع فعالیتهای خود را انجام دهیم به هر ترتیب تلاش خود را می‌کنیم و کارها را انجام می دهیم و قرار است شرایط بهتر شود و وزیر محترم نفت هم قول‌هایی را داده اند که امیدواریم کارها بهتر از آنچه که اکنون هست انجام شود.
فارس: یعنی مشکل شما با فلات قاره حل شد؟
عرب مازار:مشکل که هیچ وقت حل نمی‌شود چون اگر حل می‌شد که نیازی به وجود من در اینجا نبود. البته شرکت فلات قاره هم دارای مشکلاتی است اما نکته‌ای که وجود دارد این است که پیمانکاران یاد گرفته‌اند که با مشکلات کارفرما بسازند اما هر از گاهی یک تهدید از جانب پیمانکار ایجاد می‌شود که جدی نیست و ما اکنون روابط خوبی با کارفرما داریم و با همفکری به دنبال این هستیم تا کار را جلو ببریم.
* توان عاملیت بانکها برای دریافت اعتبار صندوق توسعه ملی پایین است
فارس: در بحث قراردادهایی که شما دارید آیا صندوق توسعه ملی و صندوق انرژی نیز با شما همکاری می‌کنند؟
عرب مازار: ما نیز این بحث را دنبال می‌کنیم تا از آن طریق نیز کمک‌های مالی را جذب کنیم و از ظرفیت صندوق توسعه ملی بتوانیم استفاده کنیم به این صورت که ابتدا باید از صندوق درخواست اعتبار کنیم و پس از تصویب این اعتبار از طریق بانک عامل جذب می‌شود و ما باید ایجاد ضمانت کنیم برای بانک و نکته‌ای که وجود دارد این است که برخی از بانک‌های کشور ظرفیت عاملیت محدودی دارند مثلا یک بانک تنها 500 میلیون دلار می‌تواند عاملیت بپذیرد و یا یک بانک تنها یک میلیارد دلار حق عاملیت دارد با این شرایط یک میلیارد دلار در این پروژه‌هایی که داریم به کجا میرسد؟
باید به این نکته دقت کرد که این بانک مشتری دیگری هم دارد بنابراین ما هم اکنون با چند بانک در حال مذاکره هستیم مانند بانک توسعه صادرات، تجارت، ملت، صادرات و سپه که اگر هماهنگی‌های لازم صورت پذیرد می‌تواند به نفع بانکها و شرکت باشد .
فارس: به نظر میرسد که این فرآیند زمان‌بر باشد؟
عرب مازار: بله همین گونه است مخصوصا با مسائلی که در شبکه بانکی ایجاد شد حساسیت‌ها چند برابر شد و هم اکنون دست‌ها بیشتر از گذشته می‌لرزد و این از تبعات اقدام خلافی است که یک فرد انجام می‌دهد که باعث می‌شود دود آن به چشم دیگران هم برود بنابراین مشکلاتی را برای پروژه‌های ما ایجاد می‌کند و ما باید تلاش کنیم تا مشکلات مالی را برطرف کنیم و روند دریافت پول را سرعت بخشیم.
* ماجرای لوله‌های گاز ترش
فارس: یکی از مباحثی که شما در حین صحبتهای خود فرمودید مباحث کاهش قیمت تمام شده کالا است که نمونه بارز آن مباحث مربوط به واردات لوله گاز ترش است به عنوان نمونه اخیرا یک صحبتی با مسئولان شرکت نفت و گاز پارس انجام دادیم که مشخص شد حدود 2000 کیلومتر لوله گاز ترش برای پارس جنوبی نیاز است که از این میزان 800 کیلومتر را داخلی‌سازی و 1200 کیلومتر از طریق واردات تأمین می‌شود. حال متأسفانه و یا خوشبختانه باید گفت قیمت تمام شده واردات این لوله پایین‌تر از ساخت داخل است و به نوعی صرفه اقتصادی دارد از طرفی نیز باید گفت ساخت آلیاژ این نوع لوله‌ها نیز بر اساس آنچه که گفته شده است حدود 2 تا 3 سال زمان نیاز دارد بنابراین آیا بهتر نبود این 2000 کیلومتر لوله وارد می‌شد و کار ساخت فازها به اتمام می‌رسید و پس از آن به دنبال تولید داخل این لوله‌ها بودید؟
عرب مازار: این صحبت شما کاملا درست است اما ما باید به فکر آینده هم باشیم هم اکنون بخش آر اند دی شرکت تأسیسات دریایی به این مسئله ورود پیدا کرده است باید گفت لازم است که به این سمت حرکت کنیم و رتبه خود را در میان کشورهای دیگر افزایش دهیم.
به هرحال باید به این سمت حرکت کرد آنچه که مهم است این موضوع است که این آلیاژ باید در صنایع داخلی کشور تولید شود اگر منابع داخلی توان تولید چنین آلیاژی را داشته باشد ما نیز استقبال می‌کنیم. اما هم اکنون تولیدکنندگان لوله هم به دنبال ساخت این آلیاژ نیستند و تنها لوله تولید می‌کنند ولی باز همین جا اعلام می‌کنم همه تولید‌کنندگانی که می‌تواند این آلیاژ را تولید کنند حتما این شرکت از انها استقبال می‌کند اما باید توجه کافی به حساسیت کار کرد و از نظر کیفیت لوله قابل قبول گاز ترش دریا را تولید کرد بنابراین نمی توانیم یک شرکت جانبی ایجاد کرده و به عنوان نگهدارنده خطوط لوله زیر آب از ان استفاده کنیم.
هم اکنون کار واردات ساده نیست ولی از طرفی نیز زود تمام کردن فازهای پارس جنوبی و تولید کامل از این فازها از اولویت برخوردار است.
در زمانی که جنگ بود ما باید می‌رفتیم کالاهای اساسی را وارد می‌کردیم در آن زمان تولید‌کننده داخلی نیز می‌گفت ما که در حال تولید هستیم شما چرا کالاها را وارد می‌کنید ما هم با آنها قرارداد می‌بستیم، اکنون شرایط همانند جنگ است و باید به سرعت کارهای خود را در فازهای پارس جنوبی به اتمام برسانیم زیرا نیازمند به خوراک گاز هستیم.
من یک اشاره به حرف اول خودم می‌کنم که باید بتوانیم این دانش فنی خود را به صنعت‌گر داخلی انتقال دهیم و این همان ماجرای سماور امیرکبیر است که سفیر روسی یک سماور به آقای امیرکبیر داد که این امر موجب ورود صنعت سماور سازی به ایران شد که امیرکبیر دستور داد تا تولید کننده داخل این سماور را برد و مانند آن را ساخت. باید گفت شرکت تأسیسات دریایی مانع تولید داخل نیست و حتی از آن حمایت می‌کند اما آیا باید کارها را تعطیل کرد که تولید‌کننده داخل تولید کند و هر وقت انجام شد کارها را آغاز کنیم برای ما که پیمانکار هستیم اتمام پروژه مهم است.
* کشور را با نفت 5 دلاری هم اداره کردیم
فارس: این اقتصادی که حضرت آقا تأکید می‌کند به عنوان اقتصاد مقاومتی به نظر میرسد که مقداری کند پیگیری می شود در حالی که اقتصاد ایران در طول بعد از انقلاب همیشه شرایط ویژه‌ای داشته است نظرشما در این باره چیست؟
عرب مازار: ما شرایط ویژه زیادی را پشت سر گذاشتیم اما امیدواریم که با فکر و درایت به جلو حرکت کنیم و از این شرایط خاص عبور کنیم. در طول انقلاب شرایط سخت‌تری نیز پشت سر گذاشته‌ایم حتی در دوران جنگ که در آن زمان در وزارت اقتصاد بودم در سال 63 اولین باری بود که آمریکا تهدید کرد که خارک را بمباران می‌کند من به آن منطقه رفتم در آن موقع هیچ تأسیساتی آنجا نبود و مسیر را باید از طریق لاستیک‌هایی که جایش مانده بود تشخیص می‌دادیم و جاده‌ای وجود نداشت از طرفی در آن سال‌ها نفت را به قیمت 5 دلار رساندند و در آن زمان کشور با نفت 5 دلاری اداره می‌شد.
هم اکنون نیز جنگ اقتصادی است یعنی یک جنگ نرم‌افزاری؛ در این جنگ دیگر نیازی به لشکرکشی نیست اکنون با این شرایط می‌خواهند به کشور ضربه بزنند و باید روی این موارد بحث و بررسی دقیقی صورت پذیرد و در مقابل این امواج مقاومت ایجاد کرد و نلرزید.
فارس: برای سؤال آخر هم اکنون از طرف غرب فضاسازی می شود در مورد تحریم‌های نفتی و تجهیزات آن ولی آن چه که خوشبختانه دیده می‌شود این است که این تحریم‌ها کمترین اثر را بر روی نفت و تجهیزات نفتی گذاشته است آیا شما هم همین عقیده را دارید؟
عرب مازار: وقتی که تأسیسات دریایی بتواند در این شرایط تحریم پروژه‌های خود را زود تحویل دهد این نشان‌دهنده بی‌تأثیری تحریم است که رسانه می‌تواند در این زمینه یاری‌دهنده شرکتهای نفتی داخلی باشد.
از آن زمان که حتی ما یک ریگ دریایی را از خارج وارد کردیم تا کنون که به این مرحله رسیدیم و می‌توانیم روی پای خود بایستیم زمان زیادی گذشته است.
بنابراین باید به این موارد بیشتر از گذشته توجه کرد آن شرایط تغییر کرده و اکنون ایران یک کشور صنعتی است و این موضوع باید به جهان نشان داده شود به طوری که بدون کمک آمریکا و غرب به همین مرحله رسیدیم و می توانیم روی پای خود بایستیم.
گفت‌وگو از:صمد حسن نیا و محمدحسین سیف‌الهی مقدم