گام بلند ایران برای افزایش سهم در تجارت گاز

بهزاد بابازاده در بخش نخست گفت‌و‌گو با شانا که روز چهارشنبه هفته گذشته (31 خردادماه) منتشر شد به واکاوی پرونده صادرات گاز ایران به ترکیه و واردات گاز از ترکمنستان پرداخت. بخش پایانی در حالی که صادرات گاز ایران به عراق آغاز شده در ادامه می آید.

*********
ایران 2 قرارداد صادرات گاز به عراق، یعنی صادرات به بصره و بغداد را امضا کرده است؛ هم اکنون این قراردادها در چه مرحله‌ای هستند؟

قرارداد 6 ساله صادرات گاز به بصره در سال 1394 با هدف ارسال حداکثر روزانه 35 میلیون مترمکعب گاز به این منطقه امضا شد، بر اساس قرارداد امضا شده ایران در فصول سرد سال روزانه 20 میلیون مترمکعب و در فصول گرم نیز روزانه 35 میلیون مترمکعب گاز به این منطقه ارسال می‌کند. قرارداد نهایی صادرات گاز ایران به نیروگاه بغداد از طریق خط لوله نخست (ایلام) هم در سال 1392 امضا شد.

هر 2 قرارداد پیشرفت‌های خوبی دارند؛ از آنجا که نمی خواهیم در حین اجرای قرارداد با مشکل خاصی روبه‌رو شویم بنابراین از همان ابتدا پیچ و مهره‌های کار را سفت می‌بندیم؛ انتظار داریم صادرات به بصره حدود 6 ماه آینده آغاز شود.

به این ترتیب عملیات اجرایی صادرات گاز به بغداد در سمت ایران به پایان رسیده است؟

بله همین طور است و صادرات گاز به بغداد هم اکنون به صورت آزمایشی آغاز شده است. همان طور که می دانید در قرارداد صادرات گاز به بغداد که 6 ساله است، ایران گاز را به نیروگاه‌های عراقی ارسال می‌کند.

نحوه پرداخت صورت‌حساب در این قرارداد به چه صورتی است؟

در این قرارداد ذکر شده است پرداخت گازبها از طریق بازگشایی ال سی (LC) به صورت ماهانه به نفع شرکت ملی گاز ایران انجام پذیرد. این ال‌سی که از سوی وزارت برق عراق به نفع شرکت ملی گاز ایران صادر می شود تکرار پذیر و تایید شده باید باشد. 

میزان گاز صادراتی ایران به بغداد چه قدر خواهد بود؟

آغاز ارسال گاز به بغداد با هفت میلیون مترمکعب در روز خواهد بود و در سال دوم به 14 تا 18 میلیون مترمکعب و سرانجام به 25 تا 35 میلیون مترمکعب در روز می‌رسد.

آیا در این قرارداد بند Price revision هم گنجانده شده است؟

در همه قراردادهای بلندمدت خرید و فروش گاز طبیعی بند Price revision آورده می شود، اما از آنجا که قرارداد با عراق با 6 سال آغاز و در صورتی که قابلیت ادامه کار داشته باشیم تمدید می شود، در مرحله نخست این بند آورده نشده است، اما در باره قرارداد بلندمدت تصمیم خواهیم گرفت.

در باره انتقال گاز ایران به اروپا از مسیر ترکیه نیز مذاکراتی داشتید؛ مذاکرات هم اکنون در چه مرحله ای است؟

ترکیه پیشنهاد کرده بود که گاز ایران از خاک این کشور به اروپا منتقل شود؛ ما به عنوان شرکت ملی گاز ایران به شرطی قرارداد سه جانبه در این مورد منعقد می کنیم که گاز ایران مستقیما به اروپا ارسال شده و در ترکیه مصرف نشود. هم اکنون هم با شرکت‌های قدرتمند ترکیه ای در حال مذاکره هستیم.

آیا حجم سوآپ گاز از جمهوری آذربایجان به نخجوان تغییری کرده است؟

خیر تغییری نکرده است. قرارداد سوآپ گاز جمهوری آذربایجان به جمهوری خودمختار نخجوان در تاریخ ۵ اوت ۲۰۰۴ برای مدت 22 سال بین شرکت ملی صادرات گاز ایران و طرف آذری منعقد و در سال ۲۰۰۵ اجرایی شد. هم اکنون ایران گاز تحویلی از آذربایجان را از طریق مرز آستارا دریافت و از طریق مرز جلفا به نخجوان سوآپ می‌کند. در هر یک از سال های ٢٠١٣ و ٢٠١٤ حدود ٤٠٠ میلیون مترمکعب گاز طبیعی از آذربایجان به ایران برای تامین تقاضای گاز جمهوری خودمختار نخجوان ارسال شده است.

در باره تهاتر گاز ایران به ارمنستان در ازای دریافت برق، ارمنستان درخواست دریافت گاز بیشتری از ایران کرده است؛ آیا مذاکراتی این باره انجام شده است؟

سقف قرارداد صادرات گاز ایران به ارمنستان در ازای دریافت برق، کمتر از روزی یک میلیون مترمکعب است. طرف ارمنی درخواست افزایش گاز وارداتی از ایران به میزان 2 تا 2.5 میلیون مترمکعب در روز را داشت که شرکت ملی گاز ایران در حال بررسی این درخواست است؛ البته شرکت ملی گاز ایران ترجیح می‌دهد قراردادی مستقیم با ارمنستان در باره افزایش حجم صادرات گاز امضا کند تا به صورت مستقیم پول گاز صادراتی را دریافت کند.

در واقع می خواهید قراردادی جدای از قرارداد تهاتر گاز به ازای برق با ارمنستان امضا کنید؟

بله همین طور است. مذاکراتی هم در این ارتباط داشتیم؛ البته نظر ارمنستان در باره قیمت دریافتی، قیمت فروش گاز روسیه است که قیمت گاز روس‌ها هم پایین است که ما نیز این قیمت‌ها را نمی پذیریم.

اگر مذاکرات به نتیجه برسد قرارداد تهاتر گاز با برق ارمنستان لغو می شود؟

خیر. قرارداد تهاتر گاز و برق قرارداد میان دو دولت ایران و ارمنستان بوده و قابل احترام است، اما اگر ارمنستان علاقه دارد تا میزان گاز دریافتی از ایران افزایش یابد؛ شرکت ملی گاز ایران به عنوان یک تاجر گاز تمایل دارد تا قرارداد مستقلی با ارمنستان امضا کند و به ازای گاز صادراتی پول دریافت کنیم.

به اعتقاد شما شرکت ملی گاز ایران در زمینه تجارت گاز عملکرد قابل قبولی داشته است؟

در 50 سالگی اولیه عمر شرکت ملی گاز ایران تمرکز بر توسعه داخلی بود و با وزن کمتری از دیدگاه تجاری وارد معاملات با همسایگان خود شده بود؛ اما طی 7 ماه اخیر گام‌های خوبی در این زمینه برداشته است و به عبارتی شروع کننده خوبی بوده است به نحوی که در همین مدت کم قراردادهای سوآپ گاز و صادرات گاز خوبی امضا کردیم و به تعهدهای خود پایبند بودیم و در حال اجرا و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای رسیدن به حجم 10 درصد از سهم تجارت جهانی گاز در افق 1404 هستیم.

ایران هم اکنون چند قرارداد سوآپ گاز امضا کرده است؟

دو قرارداد سوآپ گاز از مبدا ترکمنستان به مقاصد همسایگان مختلف داریم و مقدمات لازم برای توسعه سوآپ گاز به مقاصد جدید را پیگیری می کنیم.

در باره صادرات گاز با خط لوله نیز مذاکراتی داشته اید؟

بله با کشور گرجستان هم وارد مذاکره شده‌ایم. همچنین مذاکراتی هم برای استفاده از ظرفیت خالی خط لوله بوتاش ترکیه داشته‌ایم. البته برای صادرات گاز به گرجستان قراردادی امضا شده بود که هنوز نهایی نشده است. برای این که گاز ارسالی به گرجستان باید از مسیر ارمنستان عبور کند که هنوز مذاکرات گرجستانی‌ها و ارمنی‌ها در این باره نهایی نشده است. ضمن این که شبکه انتقال گاز در ارمنستان که وظیفه انتقال گاز ایران به گرجستان را دارد دارای شرایط خاصی است که امیدواریم در مذاکرات به نتیجه مطلوب برسیم.

چرا قرارداد صادرات گاز به گرجستان کوتاه مدت است؟

این قرارداد در مردادماه 1395 میان ایران و یک شرکت خصوصی گرجستانی به نام جی آی ای سی (Georgian International Energy Corporation) برای یک دوره چهار ماهه به میزان 40 میلیون مترمکعب امضا شد. علت کوتاه مدت بودن قرارداد نیز این است که ایران برای نخستین بار است که می خواهد وارد تجارت گاز فراتر از همسایه های خود شود؛ بنابراین باید همه جوانب کار را بسنجد.

با وارد مدار شدن فازهای پارس جنوبی، توان تولید گاز ایران هم افزایش یافته و قطعا در سالهای آتی مازاد گاز ایران برای فروش بیشتر از رقم فعلی خواهد بود، در آن زمان کسب بازارهای بیشتر برای ایران مهم خواهد بود و شاید اهمیت قیمت کمتر شود؛ در این صورت ایران مانند شرکت گاز پروم قیمت گاز صادراتی خود را برای اینکه بازارهای صادراتی بیشتری پیدا کند، پایین می‌آورد؟

50 سال نخست فعالیت شرکت ملی گاز ایران گذشته است؛ در پنجاه سال دوم فعالیت این شرکت بر روی تعامل جهانی و صادرات متمرکز هستیم. اما این سخنم به این معنا نیست که می خواهیم همه گازمان را به صورت خام صادر کنیم. می توانیم از گاز تولیدی ایران ارزش افزوده بیشتری ایجاد کنیم و با فرآورش آن و تحویل به شرکتهای پتروشیمی به این هدف برسیم البته این امر مستلزم آن است که شرکت‌های پتروشیمی با قیمت‌های متناسب با شرکت ملی گاز ایران برای دریافت خوراک گاز قرارداد ببندند. قطعا این شرکتها در اولویت نخست شرکت ملی گاز ایران برای ارسال گاز قرار دارند. از دیگر اولویت‌های شرکت ملی گاز ایران برای صادرات گاز، صادرات از طریق ال‌ان‌جی با سرمایه گذاری خارجی به کشورهای دور دست مانند ژاپن و کره جنوبی است.

به این ترتیب افق‌های متعددی برای فروش گاز متصور هستیم و در حال برنامه ریزی برای رسیدن به آن هستیم.

نگران بازار گاز ایران نیستید؟

خیر. نگران به فروش نرفتن گاز تولیدی ایران نیستیم. البته اگر زمانی مازاد تولید خیلی زیادی در تولید گاز داشته باشیم و لازم باشد که در مواردی منعطف باشیم این کار را انجام می دهیم.

فکر می‌کنید اگر قراردادهای صادرات گاز اجرایی شود سهم ایران از تجارت جهانی چقدر خواهد شد؟

سهم کنونی ایران از تجارت جهانی گاز کم است، اما بر اساس هدف‌گذاری که در برنامه ششم توسعه اقتصادی ایران ( 1400-1396) کرده‌ایم؛ انتظار داریم این سهم به 10 درصد افزایش یابد. البته این سهم هم به همت همه جانبه سیاسی/ اقتصادی در تعامل جهانی هم بستگی دارد.