تحریم‌ها برای ایران موثر بوده است یا نه؟ این مهم‌ترین سوالی است که پس از ماه دسامبر (آذر ماه پارسال) که این قانون تصویب شد در اذهان ناظران سیاسی شکل گرفته است. هم تبعات این تحریم‌ها آنها را به واکاوی در مورد آینده نفت واداشته است و هم اینکه آیا تحریم‌ها توانسته است بر اقتصاد ایران تاثیر بگذارد یا نه؟
«وال‌استریت ژورنال» با انتشار گزارشی با عنوان «آزمون تحریم ایران» به تبعات تحریم تهران پرداخته و نوشته است که «در کنگره آمریکا همه به دنبال تحریم شدیدتر ایران هستند و یا دست کم چنین وانمود می‌کنند. تحریم‌هایی که بیشتر نفت ایران را نشانه گرفته است.» کاخ سفید و سنای ایالات متحده در نظر دارند تا قبل از تعطیلی تابستانی کنگره، تحریم‌ها علیه ایران را بیشتر کنند. آنها در طرح مورد نظرشان به دنبال اضافه کردن موارد تحریمی جدید هستند. کنگره همچنین از رئیس‌جمهوری ایالات متحده خواسته است تا مجازات‌های بیشتری برای کمپانی‌های خارجی که با تهران کار می‌کنند در نظر بگیرد.
این در حالی است که ایرانیان در مقابل تحریم‌ها بسیار آبدیده شده‌اند و می‌توانند به صورت حرفه‌ای تحریم‌ها را دور بزنند. به عنوان مثال می‌توان از کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران نام برد که حتی پس از اول ژوئیه و به رغم تحریم‌های اتحادیه اروپا توانسته است با ترفندهای گوناگون به صادرات نفتی خود ادامه دهد. همچنین در زمینه مبادلات نفتی راه دیگری خلق کردند و توانستند چرخه مالی خود را به رغم تحریم‌های ایالات متحده حفظ کنند. آنها با استفاده از ارزهایی غیر از دلار به صادرات نفت خود ادامه دادند و توانستند مبادلات بانکی خود را با کشورهای دیگر حفظ کنند.
بر اساس گزارش‌های رسیده، ایران با دو کشور هند و ترکیه از طریق روپیه و لیره مبادلات بانکی خود را حفظ کرده است. این در حالی است که برخی از رسانه‌های ترکیه اعلام کرده بودند که آنکارا در ازای واردات نفت از تهران «طلا» پرداخت می‌کرد. خبری که با واکنش وزیر انرژی آنکارا رو به رو شد و آن را تکذیب کرد. در ماه آوریل نیز رسانه‌ها گزارش دادند که بانک «کانلون»، بخش مالی مبادلات بانکی بین چین و ایران را به عهده گرفته بود و بدین طریق ایران توانست سد تحریم‌ها را بشکند. حتی این امر نتوانست با «تله معافیت‌ها» در موثرتر کردن تحریم‌ها کمکی کند. با این حال ادامه تحریم‌ها به این بستگی دارد که کاخ سفید چگونه می‌تواند آن را مدیریت کند. به نظر «وال استریت ژورنال»، ایالات متحده به دنبال پیاده کردن طرح‌های سخت تحریم‌ها از طریق نمایندگان کنگره است. این روزنامه در این باره می‌نویسد: راه دیگری نیز وجود دارد. واشنگتن در نظر دارد تا تحریم‌ها را اجرایی کند. در این طرح افرادی از دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات قرار است به رهبری «مارک کرک» و نمایندگانی همچون «تد دیوتش» و «باب دالد» فهرستی از تمامی صنایع انرژی موجود در ایران تهیه کنند و یا اینکه برای تصویب این قانون ایران را در ردیف «آنچه منطقه نگران‌کننده» می‌خوانند قرار دهند. «مارک دوبوویتز» نماینده کمیسیون امور دفاعی کنگره می‌گوید: «اگر شما نمی‌توانید نهادی را حفظ کنید، دست کم مانع فعالیت آن شوید.» روی سخن این نماینده کنگره آمریکا در واقع وزارت خزانه‌داری ایالات متحده است که به گفته نمایندگان کنگره تا این نهاد می‌خواهد رد تهران را برای مبادلات بانکی بگیرد، ایران «بدل» آن را پیاده می‌کند. در حال حاضر نمایندگان آمریکا در نظر دارند تا رد عملیات بانکی ایران را از طرق «سوییفت» بگیرند. با این وجود کاخ سفید مخالف این کار است و می‌گوید ممکن است بانک‌ها خود گونه‌ای دیگر از سوییفت را راساً ارائه دهند. همزمان با این تحولات، توکیو نیز خرید نفت خود را برای ماه «می» و «ژوئن» افزایش داده است. خبرگزاری «دیلی‌تایمز» در این باره می‌نویسد که: خرید نفت توکیو در ماه ژوئن نسبت به ماه می 5/60 درصد افزایش داشته است. این در حالی است که ایالات متحده خواستار خرید کمتر نفت از تهران است. ژاپن برای اینکه بتواند همچنان از تهران نفت خریداری کند مجبور شده است میزان خرید نفت خود را از این کشور کاهش دهد. بر اساس قانون تحریم‌های ایالات متحده چنانچه کشوری خرید نفت خود را از تهران کاهش دهد تا 180 روز معاف از مجازات‌های احتمالی واشنگتن قرار خواهد گرفت. به این‌گونه کشورها که از این بند قانونی استفاده کرده‌اند اصطلاحاً کشورهایی می‌گویند که «معافیت‌ها» شامل حال‌شان شده است. اما بر اساس گزارش تازه منتشر شده ژاپن خرید نفت خود را به میزان ۸۱۲ هزار و ۶۹۳ کیلو لیتر در این ماه افزایش داده است. بر اساس این رقم ژاپن روزانه ۱۷۳ هزار بشکه خرید نفت از تهران داشته است. این در حالی است که خرید نفت ژاپن در ماه می به میزان ۱۰۶ هزار بشکه نفت در روز بوده است. ژاپن سومین خریدار بزرگ نفت تهران است. این کشور پس از چین و هند در این جایگاه ایستاده است. از سوی دیگر از اول ماه ژوئیه و پس از اجرای تحریم‌های اتحادیه اروپا مبنی بر لغو پوشش بیمه‌ای کشتی‌های حامل نفت ایران ژاپن می‌گوید که خود راساً بیمه نفتکش‌ها را بر عهده خواهد گرفت. توکیو برای هر نفتکش در حدود ۴۳۰ میلیون دلار اعتبار در نظر گرفته است. از سوی دیگر خبرگزاری رویترز در تازه‌ترین گزارش خود از ایجاد شکاف در میان احزاب سیاسی در کیان احزاب آمریکایی در پی انعقاد قرارداد جنجالی شرکت چینی سینوک و شرکت نیکسون کانادا خبر داده است. به گزارش رویترز چارلز اسچامر یکی از دموکرات‌های ارشد آمریکایی در نامه‌ای که به تیمو گایتنر وزیر خزانه‌داری آمریکا نوشته، آورده است که دولت آمریکا باید هر طور شده قرارداد نفتی میان چین و کانادا را تا زمانی که چین به شرکت‌های آمریکایی اجازه سرمایه‌گذاری در این کشور را نمی‌دهد بلوکه کند. این سناتور ارشد دموکرات که یکی از منتقدان سرسخت شیوه‌های تجارتی چین و سیاست‌های پولی این کشور است در این نامه از کمیته سرمایه‌گذاری خارجی در ایالات متحده آمریکا خواسته است تا زمانی که چین پذیرای تعهدات لازم‌الاجرا در قبال شرکت‌های آمریکایی سرمایه‌گذار در این کشور نشده آمریکا نباید این قرارداد کلان نفتی را تایید کند. گزارش‌ها حاکی است از آنجا که ۱۰ درصد دارایی‌های شرکت نیکسن کانادا در ایالات متحده آمریکاست و این شرکت فعالیت‌های اکتشافی و حفاری عمده‌ای در خلیج مکزیک دارد این کمیته می‌تواند بنا بر دلایل امنیت ملی در قراردادهای نفتی این شرکت دخالت کند. این نامه شاید بزرگ‌ترین انتقاد سیاسی است که تاکنون یکی از سران سیاسی آمریکا علیه این قرارداد کلان 1/17 میلیارد دلاری ابراز داشته است. این بزرگ‌ترین قرارداد نفتی‌ای است که چین تاکنون در خارج از کشور منعقد کرده و طبق گفته بسیاری از تحلیلگران می‌تواند دستیابی چین به دارایی‌های نفتی آمریکای شمالی را تسهیل کند. موضوعی که نگرانی سیاسی زیادی در بین مقامات آمریکایی پدید آورده است.
منبع: تجارت فردا