فرصت‌های توسعه روابط اقتصادی با جمهوری عراق

به این ترتیب ارزش مبادلات تجاری دو کشور که در سال 90 بیش از 10 میلیارد دلار اعلام شده بود با احتساب خدمات فنی و مهندسی و گردشگری به 15 میلیارد دلار خواهد رسید که از این میزان، ایران با صادرات 5 میلیارد دلاری در سال گذشته بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. حمید صافدل، رییس سازمان توسعه تجارت و معاون بازرگانی خارجی وزیر صنعت، معدن و تجارت با اعلام این خبر در گفت‌ و‌گو با «دنیای اقتصاد» به اهمیت تجارت با عراق اشاره می‌کند و می‌گوید: عراق در حال حاضر به دنبال توسعه زیرساخت‌های صنعتی و همچنین تجارت جهانی خود است که این برای ایران می‌تواند فرصت مناسبی محسوب شود.
اشاره رییس سازمان توسعه تجارت در این مورد به تجربه‌های تجاری ایران در کشورهای آفریقایی و آسیای میانه است. به اعتقاد صافدل ایران با داشتن زمینه‌های صنعتی و تجربه‌های تجاری می‌تواند در بازار عراق نقش پررنگی ایفا کند.
او همچنین با پیش‌بینی تبدیل عراق به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت و فرآورده‌های نفتی در آینده‌ای نزدیک می‌گوید: بنابراین تجارت با این کشور برای ایران پرسود خواهد بود.
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با این توضیحات از تبدیل عراق به شریک نخست تجاری ایران خبر می‌دهد و با برآورد تحقق قطعی این هدف می‌گوید: با توجه به علاقه‌مندی دو طرف در سال 91 حجم تجارت بین دو کشور به 15 میلیارد دلار خواهد رسید.
در ادامه تحلیل حمید صافدل، رییس سازمان توسعه تجارت را در مورد وضعیت، مزایا، زمینه‌ها و موانع تجارت با عراق می‌خوانید:
از بازار عراق به دلیل حجم واردات و ارزش مبادلات تجاری و سرمایه‌گذاری‌های مورد نیاز به عنوان بزرگ‌ترین پروژه اقتصادی نیم قرن اخیر دنیا نام برده می‌شود. اشتراکات تاریخی، مذهبی، قومی، زبانی، فرهنگی، مرزمشترک طولانی 1450 کیلومتری توام با تراکم جمعیتی به سمت کشورمان و به تبع آن هزینه حمل‌و‌نقل ارزان‌تر و چهارده گذرگاه رسمی و بازارچه‌ای و... از جمله مزیت‌های نسبی ج.ا.ایران نسبت به رقبای تجاری و همسایگان آن کشور محسوب می‌شود.
از پاره‌ای ناامنی‌ها در بخش عربی آن کشور می‌توان به عنوان فرصتی زودگذر یاد کرد و از نگاه فعالان اقتصادی کشورمان باید این تهدید به عنوان فرصتی ناپایدار و گذرا تلقی شود چرا که با تسلط دولت مرکزی بر مسائل امنیتی و برقراری امنیت پایدار و ساختارمند شدن آن کشور شرکت‌های معتبر بین‌المللی تمایل بیشتری به حضور در آن بازار خواهند داشت و این امر رقابت پذیری کالاهای ایرانی را تحت‌‌تاثیر قرار خواهد داد؛ بنابراین ضرورت دارد بنگاه‌های اقتصادی بزرگ و برتر کشور در زمینه‌های صدور کالا و خدمات فنی و مهندسی همانند مدل رقبای اقتصادی ایران در عراق (کشور ترکیه) استراتژی حضور بلندمدت را در عراق عملیاتی کنند.
ساختمان‌سازی و پیمانکاری، سد‌سازی، تونل‌سازی، پل‌سازی، آبیاری، راه‌سازی، پروژه‌های فاضلاب و هدایت آب‌های زائد، نیروگاه و خطوط انتقال برق، صنایع الکترونیک و تکنولوژی ارتباطات، تجهیزات مخابراتی، راه‌اندازی کارخانه‌های صنعتی، طراحی ماشین آلات صنعتی و تجهیزات پالایشگاه، خدمات فنی و ساخت‌و‌ساز انواع ساختمان‌ها (مسکونی – اداری- آموزشی – بیمارستان‌ها – مساجد – زیارتگاه‌ها و ...)، ساخت‌و‌ساز جاده، راه، تونل، سد، پل، راه آهن، فرودگاه و ...، بازسازی کارخانه‌های صنعتی، تجهیزات مربوط به بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها، مشاوره امور مهندسی و ساخت‌و‌ساز، ساخت و تجهیز سینما، ‌تئاتر، استودیو‌های صدا‌وسیما، خدمات فنی و مهندسی صنعت برق، خدمات فنی و مهندسی صنعت نفت، ساخت‌و‌ساز پالایشگاه‌ها، حفاری و استخراج نفت از جمله توانمندی‌های کشورمان در صادرات به کشور عراق است.
در راستای توسعه صادرات کالاها و خدمات ایرانی به عراق اقدامات مختلفی از سوی دستگاه‌های مربوطه صورت پذیرفته است که به این شرح است:
* رفع موانع حمل یکسره کامیون‌های ایرانی حاوی مواد فاسدشدنی به منطقه اقلیم کردستان عراق
* انعقاد تفاهم‌نامه بین سازمان راهداری و حمل‌و‌نقل جاده‌ای، سازمان توسعه تجارت ایران، استانداری کرمانشاه و اتاق بازرگانی و صنایع و معادن کرمانشاه برای توسعه زیرساخت‌های مرز پرویز خان و اختصاص مبلغ 20 میلیارد ریال از سوی سازمان توسعه تجارت در راستای اجرای تفاهم‌نامه مذکور
* تشویق شرکت‌های بزرگ برای استقرار و فعالیت مستقیم در عراق
مسائل و مشکلات پیش روی صادرات به کشور عراق از جمله حضور نیروهای وابسته به اشغالگران و برخی مزاحمت‌های آنها، نیاز به افزایش سطح امنیت عمومی در بخش‌هایی از کشور عراق، تاخیر در صدور ویزا برای بازرگانان ایرانی، ضرورت هماهنگی میان دستگاه‌های اجرایی مرتبط با بحث صادرات به عراق، اجرایی نشدن تفاهم‌نامه‌های صورت گرفته میان مقامات دو کشور در بخش‌های مختلف خصوصا بین مقامات استانی دو کشور، توسعه کم روابط اجرایی میان بانک‌های دو کشور، محدودیت‌های موجود برای تردد کامیون‌های دو طرف در خاک یکدیگر، ناکافی بودن سطح و میزان تسهیلات اعطایی بانک‌ها و پوشش‌های صندوق ضمانت صادرات، بالا بودن هزینه حمل‌و‌نقل در کشور، عدم‌استفاده مناسب از فرصت خرید‌های بخش دولتی عراق، عدم‌استفاده مناسب از ظرفیت‌های کشور برای جذب توریست پزشکی، درمانی، عدم‌توسعه ظرفیت‌های استان‌های مرزی برای تولید صادراتی با اولویت بازار عراق، ناکافی بودن امکانات و تجهیزات طرف عراقی در مرزهای مشترک، ناکافی بودن امکانات و تجهیزات بازارچه‌های مرزی، نا‌مناسب بودن رویه‌ها و امکانات برای ترانزیت کالا به عراق، عدم‌توسعه متناسب صادرات خدمات فنی مهندسی و مشکلات صدور گواهی کنترل کیفیت برای کالاهای صادراتی کشورمان به عراق از سوی شرکت بازرسی بین‌المللی تعیین شده از سوی دولت عراق باید مورد توجه تمام دستگاه‌های ذی‌ربط قرار گیرد تا با همکاری ملی در این زمینه بتوانیم شاهد رشد و توسعه صادرات کشورمان باشیم.
راهکارهای توسعه روابط اقتصادی با عراق در بخش‌های مختلف زیر پیشنهاد می‌شود:
* تشکیل منظم جلسات کمیته مشترک بازرگانی با کشور عراق به منظور توسعه همکاری‌های تجاری
* تاسیس مراکز تجاری توسط بخش خصوصی با حمایت مالی سازمان توسعه تجارت در بغداد و بصره و عرضه وسیع کالاهای ایرانی
* بستر‌سازی برای ایجاد شرکت مشترک حمل‌و‌نقل با توجه به نا‌کافی بودن سیستم حمل‌و‌نقل و در دسترس شرکت‌های ایرانی، در قلمرو کشور عراق
• تعدیل رویه‌های سنتی تجارت به روش‌های بهنگام و علمی از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی برای فعالان امور تجاری
* استفاده از نیروهای بومی عراقی برای اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات تجاری آن کشور به فعالان اقتصادی کشورمان
* برگزاری جلسات میز عراق با اتحادیه‌های تولیدی و صادرکنندگان خدمات فنی مهندسی و شرکت‌های بانکی و بیمه‌ای و فعالان اقتصادی با هدف شناسایی نیازهای کشور عراق و راه‌های تامین آن در تهران و دیگر استان‌های کشور
* هم‌افزایی تمام دستگاه‌های اجرایی و دولتی برای تجهیز و آماده‌سازی پایانه‌های صادراتی در مرزهای غربی کشور و تقویت امکانات گمرک‌ها، سکوهای بارگیری، سردخانه‌ها و انبارها، نصب جرثقیل و باسکول و ارائه کمک‌های فنی و مهندسی به طرف‌های عراقی برای تجهیز و افزایش امکانات مرزی مشابه
* اعزام تیم‌های کارشناسی برای بررسی نحوه مشارکت شرکت‌های خدمات فنی و مهندسی ایران در پروژه‌های خدمات فنی و مهندسی در منطقه اقلیم کردستان عراق
* برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی در استان‌های مرزی همجوار عراق با مشارکت و حضور شرکت‌ها و فعالان اقتصادی عراق
* برگزاری نشست مشترک سازمان‌های بازرگانی استان‌های مرزی همجوار با کشور عراق و بررسی زمینه‌های همکاری هر استان به طور مستقل
*کمک به بازاریابی بنگاه‌ها، ایجاد وب سایت‌ها و طرح‌های تبلیغاتی، فرهنگ‌سازی صادرات با پرداخت کمک هزینه‌های مربوطه
* بستر‌سازی برای استفاده از ظرفیت‌های سیاسی دو کشور در راستای توسعه مناسبات اقتصادی
* تسهیل صدور یا لغو روادید برای شرکت‌ها و صادرکنندگان فعال در بازار عراق
* نهایی کردن تطبیق استانداردهای کالایی بین دو کشور
* تجهیز آزمایشگاه‌های مرزی ایران با عراق
* ممانعت از صدور کالاهای غیر کیفی به عراق از طریق توسعه همکاری بین سازمان‌های استاندارد ایران و عراق و همچنین انعکاس نتایج بررسی‌های میدانی به طرف مقابل
* تدوین ساختار اجرایی شناسایی کالاهای فاقد کیفیت در بازار عراق توسط موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران با همکاری سازمان توسعه تجارت ایران
* هماهنگی با همتایان عراقی برای پذیرش استاندارد کشورمان یا افزایش تعداد شرکت‌های بازرسی مورد تایید عراق در ایران در برای تسهیل در امر صادرات
* در اولویت قرار دادن موضوع مکانیزه کردن تمام فرآیندهای تجاری در گمرک‌های رسمی و بازارچه‌های مرزی با عراق
* افزایش و هماهنگ کردن ایام تعطیل و ساعات کاری گمرک‌های مرزی دو طرف
* تعامل مستمر میان گمرک مناطق مرزی با گمرک‌های عراق برای تسهیل امور تجاری و ایجاد وحدت رویه
* تقویت کادر گمرک‌های هم‌مرز با عراق به نیروهای فنی و متخصص
* ضرورت ایجاد شعبات ارزی و ریالی و تقویت باجه‌های بانکی و تبدیل آنها به شعبه در نقاط دارای پتانسیل در گمرک‌های مرزی با عراق
* توسعه و تقویت صرافی‌های بزرگ در دو کشور با توجه به شرایط موجود
* تلاش برای استقرار شعب دیگر بانک‌ها و توسعه خدمات دیگر بانک‌های دولتی و خصوصی ایران در
شهرهای عراق
* در اولویت قراردادن تسهیلات بانکی مورد نیاز صادرکنندگان به عراق توسط بانک توسعه صادرات و سایر بانک‌های تجاری
* توسعه سقف پوشش خدمات صندوق ضمانت صادرات ایران به اقلیم کردستان عراق در ارتباط با پروژه‌های خدمات فنی مهندسی
* ضرورت تهیه و تدوین بسته حمایتی بانکی با نگاه ویژه به بازار عراق توسط بانک مرکزی با توجه به تاکیدات مقامات عالی کشور
* افزایش سرمایه بانک‌های تعاون الاقلیمی و توسعه صادرات و همچنین صندوق ضمانت صادرات در راستای افزایش تسهیلات به بنگاه‌های اقتصادی
* اجرای حمل یکسره کالا بین ایران و عراق از طریق رایزنی‌های دیپلماتیک با مقامات ذی‌صلاح عراقی
* تکمیل زیرساخت‌های مناطق مرزی با عراق نظیر شلمچه، چزابه، مهران، خسروی، پرویزخان، باشماق و تمرچین حداکثر تا پایان سال‌جاری در راستای بهره‌برداری مناسب از فرصت‌های ناپایدار آن بازار
* تلاش برای خرید یا اجاره اسکله در یکی از بنادر دارای پتانسیل عراق نظیر ام القصر از طریق سرمایه‌گذاران بخش خصوصی
* افزایش پرواز‌های هوایی بین دو کشور از طریق فرودگاه‌های بین‌المللی شهرهای دارای پتانسیل ایران و عراق
* هماهنگی و پیگیری مستمر با هدف استفاده از ظرفیت‌های خالی بندر امام خمینی (ره) برای واردات کالاهای مورد نیاز کشور عراق
* هماهنگی و پیگیری مستمر برای اتصال خطوط ریلی کشورمان به خطوط ریلی عراق خصوصا در منطقه شلمچه-بصره
* ضرورت ارسال کالاهای با کیفیت و لزوم نظارت بر فرآیند حمل‌و‌نقل و توزیع کالا در کشور عراق با توجه به مشکلات موجود در آن کشور و تدوین ساز و کار مناسب برای تحقق این مهم
* فراهم کردن شرایط مناسب برای ایجاد رابطه پایدار و بلندمدت بین دو کشور از طریق سرمایه‌گذاری مشترک، تعریف و اجرای شبکه توزیع کالا به‌صورت مشترک، ایجاد شرکت‌های مشترک و انتخاب نمایندگی از تجار عراقی در شهرهای مختلف عراق
* ضرورت مدیریت صادرات کالاها و خدمات همگن از طریق استقرار و حضور موثر انجمن‌ها و تشکل‌های تخصصی صادراتی نظیر مدل اجرا شده توسط رقبای تجاری
* تسریع در ایجاد شرکت حمل‌و‌نقل مشترک با پیگیری ویژه اتاق بازرگانی در راستای اجرای حمل یکسره کالا
* شناسایی تجار عمده و خوشنام (وارد‌کنندگان اصلی عراق) توسط اتاق بازرگانی برای نشست‌های تخصصی و مستمر با صادرکنندگان و تولیدکنندگان برتر و ملی کشورمان در راستای گذر از تجارت پیله‌وری به رسمی.