کارنامه نفتی دولت یازدهم؛از جهش تولیدنفت و گاز تا ارتقای جایگاه جهانی

به گزارش روز دوشنبه پایگاه اطلاع رسانی اوپکس، نگاهی به شاخص های مختلف صنعت نفت در حوزه گاز و فراورده های نفتی در دولت یازدهم نشان دهنده وضعیت تولید و صادرات در این دوره است.

**افزایش ظرفیت تولید نفت به مرز روزانه چهار میلیون بشکه
از بزرگ ترین دستاورد های دولت یازدهم، افزایش سریع تولید نفت پس از رفع تحریم ها و بازگرداندان آن به میزان تولید قبل از تحریم بود.
با وجود کارشکنی های عربستان پس از رفع تحریم ها به بهانه فریز نفتی، ظرفیت تولید نفت احیا شد.
براین اساس، تولید نفت خام که مدت‌ها حدود 2 میلیون و 700 هزار بشکه در روز بود، به میزان یک میلیون و ٨٠٠ هزار بشکه در روز افزایش یافت و در اواسط سال 1395 به سه میلیون و 800 هزار بشکه رسید.
برخی گزارش های غیررسمی نیز از افزایش میزان تولید به مرز چهار میلیون بشکه در روز حکایت دارد.

** اجرای قراردادهای جدید نفتی برای افزایش ظرفیت تولید و صیانت از منابع 
بنابر آمار منابع مختلف، ذخایر اثبات شده نفت خام ایران ١٥٨میلیارد بشکه برآورد شده که معادل 9.3 درصد ذخایر اثبات شده نفت جهان است و ایران را پس از ونزوئلا و عربستان در رتبه سوم دنیا قرار می‎دهد.
ایران در زمینه ذخایر گازی جایگاه اول دنیا را در اختیار دارد و در مجموع ذخایر نفت و گاز نیز در جایگاه نخست جهان قرار می گیرد.
با وجود این ذخایر، به دلایل مختلف مانند تحریم، کمبود منافع مالی، وجود فناوری های قدیمی و سوءمدیریت در دولت های نهم و دهم ، ایران هیچگاه از نظر تولید در جایگاه شایسته خود قرار نگرفت. 
وزارت نفت با معرفی الگوی جدید قراردادهای نفتی تلاش دارد عقب ماندگی های گذشته را جبران کند.
چندین طرح توسعه میدان های نفتی و گازی در اولویت معرفی به سرمایه گذاران بین المللی قرار گرفته که ویژگی آنها مشترک بودن با همسایگان است.
بر این اساس، دوازدهم تیرماه 1396 نخستین قرارداد جدید نفتی در پساتحریم بین شرکت ملی نفت و کنسرسیوم بین المللی به رهبری شرکت نفتی توتال فرانسه برای توسعه فاز 11 پارس جنوبی امضا شد.
ارزش قرارداد توسعه فاز 11 پارس جنوبی چهار میلیارد و ٨٠٠ میلیون دلار است که با به ثمر رسیدن آن، روزانه 56 میلیون مترمکعب (معادل 2 میلیارد فوت مکعب) به ظرفیت برداشت ایران از میدان گازی پارس جنوبی مشترک با قطر افزوده می‌شود.
این قرارداد، نخستین قرارداد در قالب مدل جدید قراردادهای نفتی است که پس از لغو تحریم ها امضا شد.
بر اساس این قرارداد، یک کنسرسیوم بین المللی به رهبری توتال فرانسه ایجاد شده است که شاخه بین المللی شرکت ملی نفت چین و پتروپارس ایران اعضای دیگر آن را تشکیل می دهند.
سهم توتال به عنوان رهبر این کنسرسیوم در این قرارداد 50.1 درصد است. شاخه بین المللی شرکت ملی نفت چین و پتروپارس ایران نیز به ترتیب 30 و 19.9 درصد سهم دارند.
این طرح با هدف تولید حداکثری و پایدار روزانه 2 میلیارد فوت مکعب (برابر با حدود 56 میلیون مترمکعب) گاز غنی ترش از منابع بخش فراساحل فاز 11 میدان گازی مشترک پارس جنوبی و انتقال آن به خشکی اجرا می شود.
کارشناسان به این قرارداد به عنوان نماد بی توجهی اروپایی ها به شیطنت ها و کارشکنی های آمریکا برای جلوگیری از توسعه همکاری های بین المللی صنعت نفت می نگرند.
قرار است در گام بعدی سایر قراردادها نیز به امضا برسد که توسعه میدان آزادگان و لایه نفتی پارس جنوبی از مهم ترین آنها به شمار می رود.

**حفاری و تکمیل یک میلیون و 329 هزار متر چاه نفت و گاز 
حفر چاه های نفت و گاز که با هدف اکتشاف و یا توسعه و برداشت نفت و گاز انجام می شود، از مهم ترین بخش های فعالیت در صنعت نفت است که در سال های اخیر با اتکا به ظرفیت های داخلی و توسط کارشناسان کشور صورت می گیرد.
بررسی ها نشان می دهد در چهار سال فعالیت دولت یازدهم، 709 حلقه چاه نفت و گاز، معادل یک میلیون و 329 هزار متر توسط شرکت ملی حفاری ایران، حفر و تکمیل شد. 
البته این ارقام بدون محاسبه آمار سایر شرکت های بخش خصوصی که در زمینه حفاری فعالیت دارند در نظر گرفته شده است.

**صادرات نفت
صادرات نفت‌خام کشور در پنج ماهه نخست سال 1392 حدود 970 هزار بشکه در روز بود و در شهریورماه سال 1395 به 2 میلیون و 292 هزار بشکه افزایش یافت.
بر اساس گزارش ها، میزان صادرات نفت خام ایران در ماه گذشته میلادی (ژوئن- اوایل مرداد) به حدود 2 میلیون و 600 هزار بشکه رسید.
پس از اجرای برجام، در مدت کوتاهی ایران توانست ضمن افزایش صادرات نفت، بازارهای قدیمی و سنتی خود را نیز بازپس بگیرد.
مشتریان نفت ایران در زمان تحریم به پنج کشور چین، هند، کره جنوبی ، ژاپن و ترکیه محدود شده بود اما پس از رفع تحریم ها شرایط تغییر کرد. 
همزمان با افزایش میزان صادرات نفت ایران، صف مشتریان نیز طولانی تر و بنادر نفتی جهانی نیز یکی پس از دیگری به روی نفتکش های کشورمان باز شد.
اکنون در فهرست مشتریان نفت ایران، علاوه بر مشتریان قدیمی نام شرکت هایی از ایتالیا، یونان، روسیه، فرانسه، اسپانیا، ترکیه، رومانی، اندونزی، لهستان و هلند به چشم می خورد.
تمرکز بر صادرات نفت‌خام در شرکت ملی نفت ایران، شفاف‌سازی در معاملات فروش نفت‌خام و میعانات‌گازی و جلوگیری از واسطه‌گری از برنامه های مهم وزارت نفت در دولت یازدهم بود.

** افزایش تولید و صادرات میعانات گازی
افزایش تولید میعانات گازی با هدف حضور دربازارهای بین‌المللی برای کسب درآمد بیشتر برای کشور، رخداد مهم دیگری بود که صنعت نفت در قاب برنامه‌های خود قرار داد.
تولید میعانات گازی که در سال 13٩٢ نزدیک ٣٨٠ هزار بشکه بود، از دی ماه 1394 تاکنون (دوران پس از آغاز اجرای برجام)رشد قابل توجهی کرده و به بیش از 600 هزار بشکه در روز رسیده است.
صادرات میعانات گازی کشور نیز در شهریورماه سال 1395 به حدود 440 هزار بشکه در روز افزایش یافت.

** احیای سوآپ نفت خام آسیای مرکزی
دولت یازدهم در روزهای پایانی کار خود توانست ضمن جبران اشتباه دولت دهم در قطع یکباره سوآپ (معاوضه) نفت، به وعده خود برای احیای این امر عمل کند تا جایگاه کشور را در بازار جهانی انرژی ارتقا دهد.
ایران از طریق سوآپ، نفت تولیدی کشورهای حاشیه دریای خزر مانند قزاقستان و ترکمنستان را در پایانه نکا (استان مازندران) تخلیه و به ازای آن در پایانه های جنوبی کشور، به مشتریان نفت تحویل می داد.
توقف سوآپ نفت خام در دولت دهم خسارت فراوانی را به کشور تحمیل کرد. علاوه بر تخریب جایگاه ایران به عنوان مسیر اصلی ترانزیت انرژی در منطقه، کشور ما در دیوان داوری نیز به پرداخت جریمه محکوم شد.
با توجه به مزایای ترانزیت و سوآپ فرآورده های نفتی، وزارت نفت توانست در میانه مردادماه امسال آن را تحقق ببخشد.
بر اساس این طرح، عملیات سوآپ (معاوضه) نفت کشورهای حاشیه خزر پس از هفت سال توقف با تخلیه سه محموله نفتی ترکمنستان از سرگرفته شد که تا اواسط شهریورماه با پهلوگیری 9 نفتکش دیگر، توسعه بیشتری می یابد.
از جمله مزایای سوآپ، صرفه جویی در هزینه های حمل و نقل نفت و فرآورده های نفتی از مبادی تولید در جنوب کشور به مناطق شمالی و پالایشگاه های تبریز و تهران، و آزاد شدن بخشی از ناوگان حمل و نقل سوخت است.
همچنین با احیای سوآپ، جایگاه راهبردی ایران در همکاری با کشورهای آسیای مرکزی و حوزه قفقاز از دالان شمال - جنوب تقویت می شود و ایران به درآمد ترانزیت نفت خام همسایگان شمالی به بندرهای جنوب کشور دست می یابد.

**افزایش صادرات گاز
ایران با برخورداری از بزرگ ترین ذخایر گازی دنیا می تواند سهم دستکم 10 درصدی از بازار جهانی گاز را در اختیار بگیرد اما اکنون با این هدفگذاری فاصله طولانی دارد.
با برداشته شدن سد تحریم، فعالیت‌های بخش تولید گاز که بدون وقفه و مستمر انجام می‌شد نیز شتاب بیشتری گرفت و منجر به این شد که ظرفیت تولید گاز کشور که در ابتدای امسال، نزدیک به ٧٠٠ میلیون مترمکعب در روز بود، با اولویت بیش ازپیش برداشت از میدان مشترک و برداشت گاز از این حوزه، همچنین راه‌اندازی فازهای جدید پارس جنوبی به رقم قابل توجهی افزایش یابد.
به گونه‌ای که حجم تولید گاز در کشور هم اکنون به بیش از٨٣٠ میلیون مترمکعب در روز رسیده است و با بهره‌برداری از فازهای جدید، نوید آن می‌رود که تولید آن در زمانی نه چندان دور به 1.2 میلیارد مترمکعب در روز برسد.
با توجه به افزایش تولید گاز که نیاز داخل را به طور کامل برطرف می کند، برنامه های افزایش صادرات گاز به طور در برنامه وزارت نفت قرار گرفته است.
تاکنون بزرگترین مشتری گاز ایران، کشور ترکیه بوده که روزانه حدود 30 میلیون مترمکعب گاز وارد می کند، اما به تازگی عراق (بغداد) نیز به جمع مشتریان گاز کشورمان اضافه شده است.
میزان صادرات گاز به عراق با روزانه هفت میلیون مترمکعب آغاز شده که امکان افزایش تا 25 میلیون مترمکعب در آینده را داراست.
خط لوله صادرات گاز به بصره در جنوب عراق نیز در حال آماده سازی است که بزودی آماده صادرات می شود.

**تبدیل شدن به صادرکننده فرآورده های نفتی
با توجه به توسعه فازهای پارس جنوبی و افزایش تولید گاز در دولت یازدهم، میزان مصرف انواع فرآوده های نفتی مانند گازوییل، نفت سفید و نفت کوره در کشور کاهش یافته است؛ به طوری که مازاد این فرآورده ها صادر می شود.
بدین ترتیبب ایران که در دولت گذشته واردکننده گازوییل بود، اکنون به صادرکننده این فراورده تبدیل شده است.
ایران در سال 1395 روزانه 400 هزار بشکه انواع فرآورده نفتی صادر کرد که معادل 64 میلیون لیتر است. مقصد این صادرات، کشورهای منطقه و شرق آسیا بود.
صادرات نفت کوره نیز از 24 میلیون و 600 هزار لیتر در روز در سال 1392 به 49 میلیون و 200 هزار لیتر در هفت ماهه اول سال 1395 افزایش یافت.

منبع:ایرنا