بازار قیر اگرچه طی سالهای اخیر به واسطه عرضه آن در بورس کالا از شفافیت بیشتری نسبت به قبل برخوردار شده اما افزایش قیمت این کالا به واسطه انحصاری بودن عرضه و تولید این محصول شدت بسیاری پیدا کرده است. به ویژه تاثیر این افزایش قیمت موجب افزایش هزینههای اجرایی پروژههای راهسازی و عمرانی کشور نیز شده است. اما شاید بتوان مهمترین ویژگی بازار قیر را با در نظر گرفتن اینکه اولین، مهمترین و پرحجمترین معاملات بورس کالا از زمان رینگ پتروشیمی بوده است آشفتگی هر چند وقت یک بار آن دانست.
به عقیده کارشناسان، عرضه بیشترین وکیوم باتوم پالایشگاههای کشور به عنوان ماده اولیه تولید قیر به دو شرکت جی و پاسارگاد و از سوی دیگر انحصار تولید قیر در این دو شرکت و در نهایت شبهخصوصی بودن این واحدها از دلایل بروز این مشکلات در بازار قیر و معاملات بورسی آن است. اما افزون بر این، عدم مدیریت صحیح واحدهای تولیدی و عدم وجود ساختار مشخص در بازارهای وابسته به این صنعت همچون وکیوم باتوم یکی از عوامل بروز بحرانهای گاه و بیگاه بازار بوده است. به طوری که در غیبت شرکت نفت جی در ماههای اخیر، این آشفتگی بیش از پیش رخ نشان داده و در نهایت موجب شد یکی از بزرگترین معاملات رینگ صادراتی بورس کالا در هفته اخیر به بزرگترین چالش ماههای اخیر تبدیل شود. در سالهای دهه 70، قیر ایران با قیمت سوبسیدی عرضه میشد؛ ولی به دلیل نبودن امکانات بستهبندی و حملونقل بازار امکان صادرات آن فراهم نبود و با حضور چند شرکت خصوصی این بازار از سال 77-76 به بعد شکل نسبتاً مطلوبی به خود گرفت و با عقد قرارداد با چین و ویتنام، صادرات قیر ایران به یکباره شدت گرفت و از سالانه 10 هزار تن به 400 هزار تن رسید.
اما عدم شفافیت این بازار باعث شد تا بهرغم موفقیتهایی که در دو سال اخیر در این بازار به دست آمده هفته گذشته دوباره شایعه فروش قیر صادراتی در بازار داخلی مطرح شود. با در نظر گرفتن این موضوع که نرخ قیر صادراتی از وارداتی گرانتر است این شایعه تنها در صورتی میتواند درست باشد که خریدهای انجامشده در رینگ صادراتی با منابع ارزانقیمت و ضمانتنامههای ارزانی انجام شده باشد تا فروش آن در بازار داخلی و تبدیل سریع آن به وجه نقد در بازار داخلی توجیهپذیر شود. به گفته معاملهگران بازار قیر، پیشتر شرکتهای قیر که تقاضای بازار را پاسخ میدادند، در مردادماه عرضه قیر را به شدت کاهش دادند، به طوری که بیشتر خریداران این کالا از بورس به بازار داخل هدایت شدند و به اجبار قیر را با نرخ آزاد یعنی 800 تا 850 تومان خریداری کردند. حال آنکه نرخ پایه قیر 668 تومان در بورس است و با رقابت کارگزاران نهایتاً به 738 تومان میرسد. به گفته برخی از کارشناسان بازار یکی از علل کمبود عرضه قیر در بازار و افزایش قیمتها در بورس کالا این است که شرکت پاسارگاد هم همانند دیگر شرکتهای بخش خصوصی و کوچک تولیدکننده قیر، کمبود خوراک دارد. به گفته کارشناسان این شرکت در قدیم سهمیه پاسارگاد از شرکت پخش و پالایش 2800 تن وکیوم باتوم به صورت روزانه بود، اما هماکنون این سهمیه به 1800 تن در روز رسیده، به همین میزان هم تولید قیر در این مجتمع کاهش یافته است، در نتیجه در حال حاضر 50 درصد قیر تولیدی در این شرکت صرف مصرف داخل شده و 50 درصد مابقی آن هم فروش صادراتی است که متاثر از کاهش خوراک در این مجتمع به 20 درصد رسیده است. این در حالی است که از سوی دیگر تولیدکنندههای بخش خصوصی هم گله زیادی از عدم دریافت وکیوم باتوم دارند. در نتیجه به نظر میرسد این بازار نیاز به بررسی و نظارتهای بیشتری دارد تا بالاخره پس از سالها بتواند به نقطه مشخصی از شفافیت برسد و حاشیههای آن کمرنگ شود.