حسن روحانی، رئیس جمهوری در حالی فردا عازم دهلی نو برای گسترش روابط میان ایران و هند است که انرژی و نفت نقشی بسزا در این روابط دارد. فروش نفت، گاز و علاقه‌مندی شرکت‌های هندی برای حضور در طرح‌های نفتی ایران از محورهای همکاری ۲ کشور در بخش انرژی است.
۱- هند یکی از بزرگ‌ترین مشتریان نفت خام ایران است. این کشور جزو چهار کشور آسیایی است که در دوران تحریم، خرید نفت از ایران را قطع نکرد، اگرچه آمریکا برای کم کردن خرید نفت از ایران فشار زیادی بر دهلی نو وارد کرده بود، اما این کشور آسیایی در دوران تحریم بارها از آمریکا خواسته بود به دلیل وابستگی شدید به نفت خام ایران، کشورش را از تحریم‌های ایران معاف کند.
هند یکی از بازارهای رو به رشد نفت در آسیاست. پالایشگران هندی در سال ۲۰۱۷، به طور میانگین ۴۵۰ هزار بشکه از ایران نفت خریدند. رکورد این کشور در خرید نفت از ایران در سال ۲۰۱۷ در ماه ژوئیه ثبت شد و شرکت‌های پالایشگر هندی در این ماه ۵۰۰ هزار بشکه از ایران نفت خریدند. هم اکنون هفت شرکت هندی خریدار نفت ایران هستند که از اسار و ریلاینس به عنوان معروف‌ترین آنها می‌توان نام برد. با توجه به رشد بالای تقاضا انرژی در هند، این کشور می‌تواند بازار خوبی برای ایران چه در بخش نفت و چه در بخش گاز باشد که نباید از آن غفلت کرد.
۲- همکاری ایران و هند تنها به خرید نفت شرکت‌های هندی از ایران ختم نمی‌شود. علاقه‌مندی هند به حضور در طرح‌های نفتی ایران همواره یکی از محورهای مورد گفت‌وگو ۲ کشور بوده است. یکی از قدیمی‌ترین مذاکرات هم به توسعه میدان گازی فرزاد بی برمیگردد.
شرکت او‌ان‌جی‌سی هند و شرکت نفت و گاز پارس در سال ۲۰۱۷ مذاکرات متعددی داشتند. محمد مشکین‌فام، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس در نشست خبری ۲۷ آذرماه درباره آخرین وضع مذاکره با هندی‌ها برای توسعه این میدان با بیان این که ایران به لحاظ فنی برای توسعه این میدان مشکلی با هندی‌ها ندارد، اظهار کرده بود: مهم‌ترین موضوع در مذاکره با شرکت هندی برای میدان گازی فرزاد بی، خرید گاز این میدان است. آنها پیشنهاد کردند که شرکت ملی نفت ایران گاز تولیدی از این میدان را خریداری کند، اما با توجه به میزان کافی گاز در کشور ما نیازی به گاز این میدان نداریم.
بیژن زنگنه، وزیر نفت هم ۱۵ بهمن ماه در گفت‌وگو با اصحاب رسانه درباره مذاکره برای توسعه میدان فرزاد با هند اظهار کرده بود: روش‌های مختلفی برای توسعه میدان گازی فرزاد در نظر داریم که باید دید کدام به نتیجه می‌رسد، مسئولان و مقام‌های ایرانی در حال رایزنی با مسئولان هندی هستند.
وزیر نفت با بیان این که در قراردادهای حوزه نفت و گاز بر مبنای قانون بخشی از بازپرداخت باید از محل تولید میدان باشد و این‌گونه نیست که طرف قرارداد بگوید گاز را تولید می‌کنم، اما خودتان درباره آن تصمیم بگیرید، تصریح کرده بود: بحث ما با هندی‌ها بر سر این است که می‌گوییم هند باید این گاز را در ایران مصرف یا به خارج از ایران صادر کند.
شرکت ملی نفت ایران در مذاکرات با هند برای سپردن میدان گازی فرزاد بی به شرکت او‌ان‌جی‌سی انعطاف لازم را داشته است، اما آنجایی که پای منافع ملی در میان باشد کوتاه نخواهد آمد.
۳- صادرات گاز ایران به هند را می‌توان از محورهای همکاری ۲ کشور عنوان کرد. صادرات گاز ایران به هند در ابتدا قرار بود با ساخت خط لوله‌ای که به دلیل حضور دو کشور هند و پاکستان در آن «صلح» نام گرفت، به هند صادر شود. مذاکرات اولیه بر سر این طرح به بیش از ۲۰ سال پیش برمیگردد، اما به مرور به دلیل اختلاف‌های شدید بین پاکستان و هند، هند به کلی از این پروژه کنار رفت و آنچه از خط لوله صلح ماند «خط لوله آی‌پی» نام گرفت.
وزیر نفت ۸ بهمن ماه در گفت‌وگو با نگاه یک شبکه اول سیما درباره انتقال گاز ایران به هند اظهار کرده بود: برنامه‌ای برای انتقال گاز به هند وجود ندارد و این موضوع تنها یک ایده است، ضمن این که هندی‌ها هیچ‌وقت در این زمینه با ما همکاری نکردند.
زنگنه در عین حال عنوان کرده بود: شرکت گازپروم روسیه در مذاکرات با ما، اظهار علاقه کرد که در طرح انتقال گاز ایران به پاکستان و هند مشارکت داشته باشد. ما هم آمادگی خود را برای صادرات گاز ایران اعلام کردیم و قرار شد گازپروم روسیه هماهنگی‌های لازم را با پاکستان و هند انجام دهد.
اما با لغو تحریم‌ها، شیوه‌های دیگری برای صادرات گاز به هند مطرح شد که از جمله آن می‌توان به صادرات گاز ایران به روش ال‌ان‌جی به هند اشاره کرد که در صورت اجرایی شدن می‌تواند با توجه به رشد بالای تقاضای انرژی در هند، بازار خوبی برای ایران باشد.
۴- دریافت پول از هند در ازای فروش نفت اگرچه در دوران تحریم با مشکلاتی همراه بود، اما شرکت‌های خریدار نفتی هندی پس از لغو تحریم‌ها و اجرای برجام، پول نفت را در موعد مقرر به حساب‌های بانک مرکزی ایران در اروپا و به یورو پرداخت می‌کنند و مشکلی برای دریافت پول ندارند.
بیژن زنگنه، وزیر نفت ۱۵ بهمن‌ماه در نشست خبری در واکنش به ادعای مسدود شدن پول ایران در برخی کشورها نظیر هند گفته بود: ما از هند ۲هزار و ۴۰۰ میلیون یورو طلب داشتیم که ۹۰۰ میلیون را پرداخت کردند، یک هزار میلیون دیگر را در ماه آوریل یا مارس و ۵۰۰ میلیون را هم در آینده می‌پردازند، یعنی تکلیف همه طلب‌ها که متعلق به ۲ شرکت بخش خصوصی بوده است، مشخص شد.
اگرچه بسیاری معتقدند روابط ایران و هند فراتر از بخش انرژی است، اما جایگاه ویژه انرژی بر تداوم و گسترش روابط ۲ کشور قابل کتمان نیست و نفت و انرژی است که می‌تواند به روابط سیاسی و تجاری ۲ کشور سمت و سو بدهد. ایران به عنوان بزرگ‌ترین دارنده ذخایر نفت و گاز جهان و یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان هیدروکربورها می‌تواند نقشی بسزا نه تنها در توسعه روابط با هند، بلکه با دیگر کشورهای منطقه از جمله هند که تشنه انرژی هستند داشته باشد، اما یادمان باشد صنعت نفت ایران هم برای سرپا ماندن به سرمایه‌گذاری نیاز دارد و باید شرایط برای حضور سرمایه‌گذاران خارجی به کشور تسهیل شود.