متن مصاحبه آقای رفیعی فر دبیرکل اوپکس با خبرنگار روزنامه اقتصادی "تعادل" در نمایشگاه بین المللی نفت، گاز و پتروشیمی:
*** آیا فکر می‌کنید که ما در افقی قرار داریم که اتحادیه بتواند روزی نفت صادر کند و اگر این اتفاق بیفتد، چقدر برای ایران که اکنون دوباره در وضعیت تحریم‌ها قرار گرفته است کمک‌کننده خواهد بود؟ با توجه به اینکه ترامپ گفته است محدودیت‌های فروش نفت را هم اعمال می‌کند، به نظر شما اگر بخش خصوصی وارد شود، چقدر برای ما بهتر است و مقاومت ما در مقابل تحریم‌های نفتی بیشتر می‌شود؟
• با توجه به تجربه‌ای که در سال‌های گذشته داشته‌ایم، زیاد خوشبین نیستم. چون در دور قبلی که تحریم‌ها وجود داشت، چنین پیشنهادی به اتحادیه شد و اتحادیه دنبالش رفت و کنسرسیوم نفت را تاسیس کرد که آقای خسروجردی(ریاست وقت اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی) در این رابطه خیلی زحمت کشیدند. در حدود سال‌های 89 تا 91 که بحث دور زدن تحریم‌های نفتی از طریق اتحادیه مطرح شد، با تمام پیگیری‌هایی که اتحادیه کرد و این کنسرسیوم را انجام داد، متأسفانه به اندازه یک بشکه نفت هم برای اتحادیه اعتبار قائل نشدند.
*** چرا بابک زنجانی در آن زمان توانست ولی اتحادیه خیر؟ چه چیزی لازم بود که در آن زمان بابک زنجانی داشت و اتحادیه نداشت؟ چون بالاخره اتحادیه هم ارتباطاتی داشته است دیگر.
• اتحادیه سالم کار می‌کند و نماینده واقعی بخش خصوصی است، نه نماینده بخش رانتی. ولی آنها کسانی بودند که از رانت استفاده می‌کردند. در آن زمان ضربه زیادی به اتحادیه وارد شد. به دلیل آنکه از نظر روحی کسانی که انرژی، و سرمایه گذاشته بودند، به هیچ جا نرسیدند و چندین سال وقتشان تلف شد و فقط به عنوان دکور در مطبوعات و روزنامه‌ها نمایش داده می‌شدند. در صورتی که کار داشت از طریق رانت پیش می‌رفت. درواقع می‌توان گفت که آن زمان کار انجام نمی‌شد. چون اگر می‌خواست به صورت سالم کار انجام شود، باید همین اتحادیه را انتخاب می‌کردند.
*** فکر می‌کنید که چقدر ممکن است بابک زنجانی جدیدی دوباره تولید شود؟ البته در آن زمان تحریم‌های سازمان‌ملل بود و قضیه فرق می‌کرد. ولی به هر حال، چقدر ممکن است که این اتفاق دوباره بیفتد. با وجود آنکه می‌فرمایید خوشبین نیستید، آیا فکر نمی‌کنید که دولت فعلی عقلانیت بیشتری به خرج می‌دهد؟
• من موافقم که این دولت عقلانیت بیشتری دارد، ولی اگر زیرساخت‌های این موضوع دیده نشود، باز هم ما به بیراهه خواهیم رفت. زیرساخت لازم این امر، ایجاد نهاد رگولاتوری است که می‌تواند تولید را و بر اساس آن صادرات را ساماندهی کند. حالا چه صادرات نفت خام باشد و چه محصولات با کیفیت و فراوری شده باشد که ارزش افزوده بالاتری را به خود اختصاص می‌دهند و ایجاد اشتغال بیشتری می‌کنند. در واقع اگر شعار حمایت از کالای ایرانی را بخواهیم درنظر بگیریم، بدون ایجاد نهاد رگولاتوری، به معنی واقعی کلمه محقق نخواهد شد. بدون نهاد رگولاتوری نه از کالای ایرانی و نه از تولید ایرانی حمایت صورت نخواهد گرفت و کالای باکیفیت نمی‌توان تولید کرد و بازارهای صادراتی را نیز نمی‌توان توسعه داد.
*** چقدر با این نظر موافقید که خود بخش خصوصی نیز، حداقل بخشی از آن، در اینکه دولت هنوز نتوانسته اعتماد کافی را به آن بکند مقصر است؟ ما در گذشته شاهد رقابت منفی پتروشیمی‌ها بوده‌ایم که قوانین آنتی دامپینگ در چند کشور را موجب شد. برای فراورده قیر نیز این مسئله را داشته‌ایم که قیر بی‌کیفیت فروخته بودند. حالا نفت برای ایران خیلی حیاتی‌تر هم هست و هر گونه اقدام نامناسب در آن تبعاتی جبران‌ناپذیر دارد.
• فکر می‌کنم با یک تمثیل بتوان این مسئله را به خوبی توضیح داد. شما فرض کنید که الان بر سر چهارراه‌های خیابان‌های تهران چراغ‌های راهنمایی و رانندگی را خاموش کنیم. چه اتفاقی می‌افتد؟ هر کسی حق را به خود خواهد داد و همه‌چیز به هم خواهد ریخت. در این آشفتگی، هر روز شاهد دعوا خواهیم بود و همه احساس تضییع حق خواهند کرد. در نتیجه انرژی بسیار زیادی صرف حل اختلافات می‌شود. در صورتی که هیچ موقع هم نتیجه مطلوب حاصل نخواهد شد. چون یک عده‌ای آن چراغ راهنمایی و رانندگی را یا به عمد و یا غیرعمد خاموش کرده‌اند. ریشه مشکل در آنجاست. اگر آن چراغ، که منظور بنده همان نهاد رگولاتوری است، روشن نشود، باز این مسائل تکرار می‌شود و فقط شکلش عوض خواهد شد. فردا درگیری من با شما به شکل دیگر بروز می‌کند و واحدها، بزرگ و کوچک به جان هم می‌افتند. نهاد رگولاتوری کارش تنظیم روابط و تعیین مقررات است.
*** یعنی منظور شما این است که نمی‌توان گفت ذات بخش خصوصی سبب آن اتفاقات شده است؟ بلکه چون قانون وجود نداشته، تخلفات رخ داده است؟
• بله
*** چرا دولت در زمانی که خودش داشت صادرات پتروشیمی انجام می‌داد این مسائل وجود نداشت؟
• در بخش خصوصی هم مانند همه بخش‌های دیگر شاید عناصر ناتوان باشند، شاید عناصر فاسد باشند و زمانی که نهاد نظارتی نباشد، این قبیل اتفاقات رخ خواهد داد.
*** بخش خصوصی چقدر تلاش کرده است عناصر فاسد خود را طرد کند؟ من احساس می‌کنم که این رویکرد شاید در میان این بخش کمرنگ باشد.
• سعی اصلی همین است و با راهکار مناسب باید این کار را انجام داد. یعنی ما باید متر داشته باشیم. متر ما را چه چیزی تعیین می‌کند؟ باز هم نهاد رگولاتوری است که تعیین می‌کند. یعنی شما وقتی که نهاد رگولاتوری نداشته باشید، چه کسی می‌خواهد تعیین کند که حق با کیست؟ پس زمانی که ما متر را از دست داده‌ایم، بنابراین ابزاری برای اندازه‌گیری نداریم و اگر بخواهیم اندازه‌گیری کنیم، صرفأ بر اساس صلیقه خواهد بود. نتیجه برخوردهای سلیقه‌ای نیز آسان خواهد بود که روابط گره می‌خورند، کار هیچ کس راه نمی‌افتد، صنعت ضربه می‌خورد، اشتغال ضربه می‌خورد، سپس تولید ضربه می‌خورد و در نهایت عناصر فاسدی مثل همان آقایی که شما به او اشاره کردید، رشد می‌کنند. هم‌اکنون ضرورت نهاد رگولاتوری نسبت به گذشته دوچندان شده است. اگر واقعأ قرار است از کالای ایرانی حمایت شود، باید تولیدکننده بداند که در مقاطع زمانی مختلف چقدر خوراک می‌تواند دریافت کند. فرض کنید که اکنون یک نفر، کالایی تولید می‌کند که کیفیت پایینی دارد. ما به سراغ تولیدکننده می‌رویم و به او متذکر می‌شویم که کالای تولیدی کیفیت پایینی دارد. او می‌گوید می‌توان کیفیت را بالا برد، اما باید تکنولوژی و دستگاه‌های جدید بیاورم و به میزان مشخصی سرمایه‌گذاری انجام دهم. او می‌گوید تکنولوژی مورد نظر او زیاد هم پیچیده نیست و حتی این تکنولوژِ را می‌توان از چین هم وارد کرد. یعنی به نظر می‌رسد همه چیز مهیا است، اما تولیدکننده تکنولوژی را وارد نمی‌کند. بنابراین ما از او می‌پرسیم چرا تکنولوژی را وارد نمی‌کنید؟ و او می‌گوید بسیار مشخص است. برای اینکه شما خوراک من را تضمین نمی‌کنید. آن دستگاه ماهیانه مثلأ 500 تن خوراک لازم دارد و شما باید خوراک من را تضمین کنید و من از نظر امنیت خوراک فکرم کاملأ آزاد باشد تا بروم و دستگاه را وارد کنم. اما وقتی که شما آن خوراک را نمی‌توانید تضمین کنید، من برای چه باید با سرمایه‌ام ریسک کنم؟ به طور مثال فرض کنیم پالایشگاه تهران خط لوله خود را از نفت ایرانول یا از نفت بهران قیچی کند، این پالایشگاه دیگر ارزشی ندارد. ارزش آن پالایشگاه به آن خوراکی است که تضمین‌شده دریافت می‌کند.
*** یعنی شما همه این مشکلات را در قالب رگولاتوری می‌بینید؟
• بله، ریشه در آن است. اجرای رگولاتوری کار سختی است و مخالف دارد و کسانی هستند که منافعشان در ایجاد این نهاد به خطر می‌افتد و سنگ‌اندازی می‌کنند. ولی واقعأ کار ریشه‌ای همین ایجاد نهاد رگولاتوری است. هم‌اکنون وقت مدیران دولتی به جای اینکه برای سیاست‌گذاری‌های کلان و نظارت بر بخش خصوصی صرف شود، بر سر حل و فصل اختلافات و دعواها تلف می‌شود.
*** جناب رفیعی به نظر شما خروج آمریکا از برجام چقدر می‌تواند بر روی سختی صادرات اتحادیه تأثیر بگذارد؟
• چون اتحادیه حدود 10 سال است که تحت شرایط سخت و با فشار کار کرده است، فعالان بخش خصوصی، حل و فصل خیلی از مشکلات را یاد گرفته‌اند. به هر حال شرکت‌های خصوصی در گذشته بسیار ضربه خورده‌اند و بهای سنگینی بابت آن پرداخته‌اند و اکنون مثل 10 سال پیش نیست که به سرعت صحنه را خالی کنند. به هر حال با وجود این شرایط کار مشکل‌تر خواهد شد. ولی بخش خصوصی حتمأ در این مسیر پیش خواهد رفت و تلاش خود را انجام خواهد داد.