یکی از دغدغه‌های این روزهای صنعت نفت ایران، فروش این محصول و فرآورده‌های آن است. پس از اعلام رسمی خروج آمریکا از برجام توسط دونالد ترامپ، این بیم مجددا از بازگشت تحریم نفت ایران تبدیل به یک چالش فکری شد تا جاییکه بسیاری از اهل رسانه نیز در این ایام اصلی‌ترین پرسش خود را بر این نکته متمرکز می‌کنند که مسئولان نفتی کشور که اعلام می‌کنند خروج آمریکا از برجام لزوما آسیب زیادی به حوزه فروش و صادرات نفت ایران وارد نمی‌کند، بر چه اساسی چنین باوری دارند؟ متاسفانه جو روانی حاکم به تأثیر از اظهارات و عملکرد رییس دولت ایالات متحده تا حدودی نقش منفی خود را باقی گذاشته است. تحلیلگران پیش بینی کرده اند تا ماه نوامبر که تحریم‌ها به اجرا در می‌آیند، حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز از صادرات نفت ایران به بازار جهانی کاهش می‌یابد. برخی نیز بر این اعتقادند که میزان کاهش صادرات نفت ایران حتی تا دوبرابر بیشتر از این میزان است و اگر اروپا و بخشی از آسیا که مشتریان سنتی ایران هم هستند نیز در صف تحریم کنندگان قرار گیرند این اتفاق خواهد افتاد.
بیژن زنگنه، وزیر نفت بر این باور است که با خروج آمریکا از برجام اتفاق خاصی برای صادرات نفت و میعانات گازی ما رخ نخواهد داد و درآمدهای ارزی ایران طبق آنچه در بودجه آمده است، تامین خواهد شد.
ایسنا در این مورد می نویسد: امیرحسین زمانی‌نیا، معاون وزیر نفت در امور بین‌الملل نیز عقیده دارد امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران در طول چهار دهه تحریم توانسته است سازوکارهای موثری را برای فروش نفت به‌دست آورد و خلاقانه آن را حفظ کند. در صورت اسنپ بک (بازگشت تحریم) در بدترین حالت شرایط صنعت نفت ایران به سال ۱۳۹۲ باز می‌گردد، اما در همان شرایط سال ۱۳۹۲ نیز شرکت ملی نفت کار خود را به خوبی انجام داد.
اما با تمام این حرفها ،ترس و بیم از بازگشت تحریم‌ها همچنان ذهن فعالان نفتی را می‌آزارد. برخی از صاحب نظران اعتقاد دارند همه چیز یا دستکم بخش عمده ای از سرنوشت فروش و صادرات نفت ایران به تصمیم و رویکرد طرف‌های اروپایی در قبال آمریکا بر می گردد.این تحلیلگران معتقدند هرگونه تصمیم از سوی اروپا در قبال آمریکا و موضع ضد برجامی اش می تواند تاثیری کاملا مستقیم بر فروش نفت ایران داشته باشد.
سید حمید حسینی عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در همین خصوص در گفتگو با عصراقتصاد گفت: این که ایران می تواند فروش مجموع 2.5 میلیون بشکه نفت خام و میعانات را مدیریت کند به عملکرد اروپا بستگی دارد.با توجه به قانون جدید اروپا باید دید آیا پالایشگاه‌های اروپایی خرید نفت از ما را ادامه می‌دهند یا خیر. چون نزدیک به 600هزار بشکه از محصول نفتی ما راهی این بازر می‌شود و چنانچه این فروش ادامه داشته باشد ژاپن و کره نیز به دنبال آن خرید نفت ما را ادامه خواهند داد.
وی اضافه کرد: درعین حال یابد به این موضوع هم توجه داشت که اگر در محسبات تحریمی آمریکا، میعانات گازی و به اصطلاح کاندنسیت ما هم جزو موارد تحریمی محسوب شود آنوقت می‌توان بازار آتی نفت ایران را نگران کننده تلقی کرد.
سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی همچنین گفت: در عین حال باید به یاد داشت که بالارفتن قیمت نفت می‌تواند تا حدودی خروج مشتریان نفت ایران را جبران کند چون هم اکنون در آمد 160 میلیون دلاری ایران از صادرات نفت در روز با بالاتر رفتن قیمت نفت بیشتر هم خواهد شد.
وی در پاسخ به این پرسش که با تمهیداتی که گفته می‌شود در دیدار آتی مقامات ایرانی مانند محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران با طرف‌های اروپایی اندیشیده شده است نیز می‌توان به آینده اروپا در قبال برجام امیدوار بود یا خیر نیز گفت: آنچه مسلم است این است که اروپا تا همین جا هم کار بزرگی کرده است، هرچند این کار برای ما نباشد اما قابل توجه و اشاره است، اما قانون بازدارندگی که اینک از سوی اروپا دوباره مطرح شده است نشان از این همت دارد که اروپا به دنبال راه حلی برای این مسئله است.
حسینی در پاسخ به این پرسش که گفته می‌شود با خروج آمریکا از برجام در حوزه بیمه کشتی های نفتکش نیز مشکلاتی ایجاد خواهد شد که باعث شود حمل ونقل نفت ایران درگیر چالش گردد نیز بیان کرد: ما ناوگان بزرگ و تجربیات زیادی در بخش حمل نفت خام و میعانات و فرآورده داریم. این تجربه‌ها طی سالیان زیادی بدست آمده است.پیش از این در خصوص اعمال تحریم‌ها تجربه فراوانی برای بی اثر یا کم اثرتر کردن این موضوع بدست آمد چون تحریم‌ها مرحله به مرحله می‌آمد و برون رفت از آن نیز نیاز به راهکارهایی داشت که رفته رفته تجربه و آموخته شد.اینک از این دست آوردها می توان در قبال آینده تحریمی نیز استفاده کرد. اما نکته تاسف بار این است که اینبار برعکس دوران قبل همه خودشان را باخته اند و گمان می‌کنند هیچ کاری نمی‌توانند انجام دهند. این نگاه مایوسانه خیلی نامطلوب است. در زمان قدیم قدرت وجرات برای دور زدن تحریم ها بوجود آمده بود اما هم اکنون خیال می‌کنند ما دیگر یارای برون رفت از این موضوع را نداریم و داریم تسلیم دنیا می‌شویم. این موضوع حتی قبل تر از آن که مستقیما مطرح شود تاثیر منفی خود را روی بازار گذاشت و دیدیم که قیمت دلار و ارز به چه وضعیتی دچار شد. هر چند در حال حاضر این تاثیر دارد آرام آرام کمرنگ می‌شود. باید دید چگونه می‌توان این روند را به سوی مطلوب برد. این یک موضوع بسیار مهم است. نباید تسلیم این جریان شد و نباید ترسید. باید ظرفیت‌های موجود را مورد بررسی قرار داد و از توان و امکانات مختلف استفاده کرد. شاید لازم باشد در مدیریت‌ها تغییراتی صورت بگیرد. در عین حال باید تجربه‌های پیشین را مورد ارزیابی قرار دهیم و شاید در این راستا همکاری‌های تنگاتنگ بخش خصوصی و دولت نیز یک نیاز اساسی باشد. استفاده از ظرفیت و توان ایرانیان خارج از کشور نیز می‌تواند در رفع این مشکلات اثر گذار باشد. ستاد تدابیر ویژه شاید نیاز به احیا داشته باشد و همه کار به عهده شورای امنیت ملی قرار نگیرد.
وی همچنین گفت: بی شک تیم‌هایی که برای سامان دهی به این وضعیت گمارده می‌شوند باید از افراد هوشمندی تشکیل شوند تا شرایط را ارزیابی کنند که مشکلات قدیم مجددا پیش نیاید و به بهانه دور زدن تحریم، عدم شفافیت‌ها مجددا باب نشود.
حسینی در خاتمه گفت: البته نباید فراموش کرد که در فلسفه چنین اقداماتی نمی توان علنی و مشخص موضوع را رسانه ای و منتشر کرد اما اطلاعات محرمانه باید به دست تیم های سالم قرار گیرد که شائبه‌های رانت خواری و یژه خواری ایجاد نشود.
در همین ارتباط علی بختیارعضو کمیسیون انرژی مجلس نیز در گفتگو با ایسنا گفته است: ایران می‌تواند پس از برجام فروش نفت را مدیریت کند. وی اضافه کرده است: پس از خروج آمریکا از برجام قرار است وزیر خارجه کشورمان بعد از نشست با چین و روسیه، نشستی با اروپایی‌ها داشته باشد و مشخص خواهد شد که آیا اروپایی‌ها تدابیر لازم در خصوص مسائل بانکی، بیمه، فروش نفت و سایر موضوعاتی که به دنبال مواد برجام برای ایران سودمند بودند، خواهند داشت یا نه.
وی در ادامه گفته است: ترتیب و مکانیزم تدابیر اروپایی‌ها باید توسط آنها تضمین شود و هم مکانیزم باید شفاف باشد و هم تضمین‌ها قابل اطمینان، تا جمهوری اسلامی بدون آمریکایی‌ها حاضر شود در برجام بماند. در رابطه با قراردادهای نفتی نیز راهکار وجود دارد. دست جمهوری اسلامی در صورت عدم توافق با اروپا نیز بسته نخواهد بود.
این عضو کمیسیون انرژی مجلس ادامه داده است: ایران در زمان جنگ تحمیلی که سخت‌تر از شرایط آن دوره تاکنون نداشتیم هم نفت خود را می‌فروخت و هم منابع بانکی آن را به حساب خود منتقل می‌کرد. امروز نیز جمهوری اسلامی نیز این امکان را در رابطه با فروش نفت و سایر مسائل دارد.
بختیار خاطرنشان کرده که در قراردادهای نفتی ترم یا دوره‌ای که با کشورهای آسیایی یا اروپایی داریم شرایط فروش و شرایط فنی و تکنیکی روشن است. قراردادهایی که ما با کره جنوبی یا هند و یا مقاصد کوتاه و یا مقاصد بلندتر داریم هر کدام شرایط خاص خود را دارد، برخی از این قراردادها قابل تغییر است و حتی امکان دارد که با ارز دیگری معامله انجام شود و امکان تغییر قرارداد از FOB به CIF نیز وجود دارد.
وی افزوده است: قراردادها قابل تغییر است و متناسب با تغییر شرایط می‌توان فروش نفت را به گونه‌ای پیش برد که دچار مشکل نشویم. اگر برجام لغو شود جمهوری اسلامی تدابیر لازم برای مدیریت مسائل را دارد.
نماینده مردم گلپایگان در مجلس با اشاره به اینکه آمریکا قصد دارد تحریم‌های مربوط به بیمه کشتی‌ها را مجددا بازگرداند، بیان کرد: در رابطه با بیمه کشتی‌ها نیز در گذشته با همین چالش مواجه بودیم. یکی از بحث‌هایی که با اروپایی‌ها باید انجام شود در رابطه با بیمه است. باید دید که اروپایی‌ها چه مکانیزمی را می‌توانند ارائه دهند که بیمه کشتی‌ها با چالش مواجه نشود. اروپایی‌ها باید در این مسائل مکانیزم مشخصی را ارائه دهند و به آن پایبند باشند ولو اینکه اروپا نیز تحت تحریم آمریکا قرار گیرد.
بختیار ادامه داد: اگر اروپایی‌ها می‌خواهند پای برجام بایستند باید تا جایی جلو بیایند که اگر آمریکا تصمیم گرفت اروپا را نیز تحریم کند آنها به ضمانت‌ها و مکانیزمی که ارائه می‌دهند پایبند باشند.
بر این اساس به نظر می رسد صنعت نفت ایران باید از شوک احتمالی ناشی از اظهارات ترامپ و خروج آمریکا از برجام به در آید و با تکیه بر توان وشرایط داخلی و به پیرو سیاست های کلان نظام، در این خصوص انفعال و انتظار صرف را از خود دور سازد.آنچه مسلم است این است که در برابر پیش آمدن چنین وضعی باید درست و منطقی اندیشه کرد.