صنعت نفت در هفته ای که گذشت:مصیبت اقتصاد ایران

بررسی هفته را با حکایتی از گلستان سعدی آغاز کردیم که به نوعی حکایت صنعت نفت ایران است که در آن هم " نقصان مایه " را داریم و هم " شماتت همسایه " گان .
داستان هفته ما از پایان اجلاس نم آغاز می شود . آنجا که وزیر نفت ایران با رییسان و وزیران کشورهای عضو غیرمتعهدها دیدار کرد و آنها را به خرید نفت از ایران ترغیب کرد . احداث پالایشگاههای کوچک در آفریقا
( seconews.ir/vdcf.vdtiw6dtcgiaw.html) و همچنین تعیین دوباره تاریخ برای احداث خط لوله گازی ایران - پاکستان (seconews.ir/vdch.vnmt23n-mftd2.html) را می توان از دستاوردهای این دیدارها دانست . اما این تنها دستاورد وزیر نفت ایران از این دیدارها نبود ، تمایل کشور مصر برای خرید نفت از ایران هم که جزو اخبار مهم رسانه های مصری بود می توان از دستاوردهای این دیدارها دانست . دستاوردهایی که در طول سه ماه گذشته کشورهای عربی و غیر عربی از تحریم ایران کسب کردند .
این ادعای ما نیست که کشورهای عربی از تحریم ایران سود بردند . روزنامه گالف دیلی نیوز ، روزنامه عربی زبان کشورهای حوزه خلیج فارس در این زمینه گزارشی تهیه کرد و در آن به دستاوردهای تحریم ایران برای کشورهای عربی خبر داد (seconews.ir/vdcb.0bsurhbsaiupr.html). همچنین کشور روسیه از این تحریم بی نصیب نماند؛ افزایش تولید نفت آن کشور که توانست عربستان را جا بگذارد و رتبه اول تولید کننده نفت جهان را از آن خود کند ، بدون شک و بدون تردید در سایه تحریم ایران رخ داد (seconews.ir/vdcg.u9nrak9n7pr4a.html و seconews.ir/vdce.v8nbjh8nn9bij.html) . در سایه همین تحریم هم کشور عمان توانسته است و قصد دارد تا 20 سال آینده نزدیک به 110 میلیارد دلار در صنعت بالادستی نفت خود سرمایه گذاری کند
(seconews.ir/vdcb.absurhb0siupr.html) زیرا اکنون سرمایه گذاری برای آن کشور از سوی شرکت های خارجی با توجه به قیمت های بالای نفت که نگرانی خیلی از کشورهای تولید کننده و مصرف کننده را بدنبال دارد
(seconews.ir/vdcf.mdtiw6dvxgiaw.html) توجیه پذیر شده است .
اما جدا از سایه تحریم بر صنعت نفت ایران ، اتفاقاتی که در صنعت داخل هم رخ می دهد ، مزید بر علت می شود . هنوز کام شیرین دیدارهای رستم قاسمی با مقامات کشورهای عضو نم تمام نشده بود که خبر تعطیلی پتروشیمی اصفهان آن را تلخ کرد . 20 سال از فعالیت این مجتمع نگذشته بود که یک روز پس از پایان اجلاس نم ، خبر تعطیلی آن در رسانه ها پخش شد
(seconews.ir/vdcb.wbsurhbs5iupr.html). علت تعطیلی بدهی این مجتمع به پالایشگاه اصفهان عنوان شده بود . مدیر عامل این مجتمع گفته بود که خوراکی که پالایشگاه اصفهان می دهد 230 دلار در هر تن بالاتر از قیمت جهانی است (seconews.ir/vdcg.q9nrak93wpr4a.html) لذا با توجه به تثبیت قیمت های تولیدی محصولات پتروشیمی ، سودآوری فروش این مجتمع امکان پذیر نبود و بدهی این مجتمع باعث شد که پالایشگاه اصفهان خوراک این مجتمع را قطع کند .با آنکه وزیر نفت دستور داده که مشکل این مجتمع حل شود اما هنوز این مشکل پابرجا است و مجتمع های دیگر پتروشیمی هم با همین مسئله دست به گریبان هستند .
از اصفهان که خارج شویم دوباره می رسیم به صنعت نفت و فرصت هایی که از دست رفته و می رود . در اخرین روزهای هفته ای که گذشت ، اکبر ترکان از مقامات سابق نفتی ایران ، آماری را ارائه داد که تا اندازه ای گفته شده بود اما باز هم شگفت آور است . بنا بر گفته ترکان درامد نفتی ایران از ابتدای کشف
- 103 سال پیش - تاکنون 1116 میلیارد دلار بود که 531 میلیارد دلار آن در دولت نهم و دهم بدست آمده است - یعنی 47 درصد آن . این پول نه صرف توسعه نفتی کشور شده - که اگر شده بود اکنون صنایع بالادستی و پایین دستی این صنعت از بی پولی نمی نالیدند و اوراق مشارکت برای تامین منابع مالی خود منتشر نمی کردند - و نه صرف بخش های دیگر اقتصاد - که باز هم اگر شده بود با کاهش تولید مواجه نبودیم . اگر سخنان رییس کل گمرک را مبنا قرار دهیم که گفته بود 80 درصد درامدهای نفتی صرف واردات شده است می توانیم به این آمار دست یابیم که بیش از 400 میلیارد دلار آن صرف واردات شده است . حال چه مقدار از این واردات سرمایه ای است و چه مقدار مصرفی ، آن را دیگر باید آمار دهند ؛ ولی لااقل می دانیم که بانک مرکزی سال ها است که آمار مربوط به پروانه بهره برداری از صنایع را که می تواند نشان دهنده توسعه صنعتی باشد ، نمی دهد . چرا؟ آن را نمی دانیم .
با اینحال به نظر می آید که مصیبت خسارت اقتصاد ایران از " دو مصیبت " حکایت سعدی هم گذشته و " نقصان مایه و شماتت همسایه " را هم پشت سر گذاشته است .