جنگ تعرفه ای ترامپ از دوربین نفت

جنگ و بحران‌های ژئوپلتیک معمولا قیمت نفت را افزایش می‌دهد، اما «جنگ تجاری» اثری عکس دارد و با تهدید رشد تقاضای طلای سیاه، قیمت‌ها را کاهش می‌دهد. از همین رو در حالیکه نفت خام سال 2018 را به خوبی آغاز کرده بود و در ماه می این سال نیز برای نخستین بار در چهار سال گذشته توانست به قیمت 80 دلار بر بشکه دست یابد، زیر سایه تشدید جنگ تجاری به کاهش قیمت تن داد.

 نخستین دستور دونالد ترامپ برای اعمال تعرفه 25 و 15 درصدی بر واردات فولاد ساخت چین، در ماه ژوئن سال جاری میلادی صادر شد. از آن زمان تا کنون، نه تنها اقدامات متقابل این دو کشور در زمینه اعمال تعرفه با بهبود همراه نبوده، بلکه شعله‌های این جنگ به کشورهای اروپایی و آمریکایی نیز کشیده شده است.

در نتیجه بالا گرفتن جنگ تجاری در دنیا، انتظار کند شدن رشد جهانی اقتصاد که می‌تواند کاهش تقاضا برای نفت را در پی داشته باشد، در میان فعالان بازارهای کالایی از جمله نفت افزایش یافته است. به گزارش فوربس، کند شدن رشد جهانی اقتصاد می‌تواند در کوتاه‌مدت به چین نیز برسد. با توجه به اینکه چین یکی از بزرگترین مصرف‌کنندگان نفت خام دنیا است و روزانه چیزی حدود 9 میلیون بشکه نفت خام وارد می‌کند، کند شدن رشد اقتصادی این کشور می‌تواند بر روند تقاضای نفت خام جهانی و قیمت‌ها اثر منفی داشته باشد. به گزارش بلومبرگ، چین حدود 30 درصد از رشد جهانی تقاضای نفت خام در سال جاری و سال آینده میلادی را به خود اختصاص می‌دهد، به این ترتیب است که میزان رشد اقتصادی این کشور تا این حد مورد توجه کارشناسان قرار دارد.

به گزارش موسسه اعتبارسنجی فیچ، تشدید تنش‌های تجاری اخیر که نتیجه آن اعمال تعرفه بر 2 هزار میلیارد دلار از جریان تجارت جهانی بوده است؛ می‌تواند رشد اقتصادی جهان را در سال 2019 تا 4/ 0 کاهش دهد و از مقدار پیش‌بینی شده 2/ 3 درصد به 8/ 2 درصد برساند. این میزان کاهش رشد جهانی اقتصاد، به معنای کم شدن توان خرید نفت خام از سوی مصرف‌کنندگان و ایجاد مازاد عرضه است. در چنین شرایطی، افت قیمت‌ها قطعی‌ترین نتیجه‌ای است که حاصل می‌شود. در کنار افت جهانی قیمت نفت، کاهش سطح صادرات نفت خام آمریکا و افزایش خرید نفت خام و فرآورده‌های نفتی تولیدکنندگان اوپک از جمله ایران توسط چین، از دیگر احتمالاتی است که در پی شدت گرفتن جنگ تجاری آمریکا علیه چین، از سوی کارشناسان مطرح می‌شود. 

  نقش چین در آینده قیمت نفت

کم شدن هر بشکه نفت از تقاضای 9 میلیون بشکه‌ای چین در روز، می‌تواند به مازاد عرضه طلای سیاه در دنیا اضافه شده و تبدیل به اهرم فشار برای قیمت طلای سیاه شود. در حال حاضر پیش‌بینی‌های مختلفی از میانگین قیمت نفت تا پایان سال 2018 وجود دارد. پیش‌بینی فوربس برای قیمت نفت خام برنت تا انتهای سال جاری میلادی، 67 دلار بر بشکه است اما چنانچه تقاضای چین در نتیجه آثار جنگ تجاری دستخوش کاهش شود، این پیش‌بینی‌ در سطوحی پایین‌تر محقق خواهد شد.

 انتظارها از کاهش قیمت نفت خام تحت تاثیر وقوع جنگ تجاری، با تصمیم کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای افزایش تولید، شدت بیشتری نیز گرفته است. اوپک و متحدانش پس از 18 ماه اجرای موفقیت‌آمیز توافق کاهش تولید که متعادل شدن سطح انبارهای نفت خام و رشد قیمت‌ها را در پی داشت، در نشست ماه ژوئن به افزایش سطح تولیدات رای دادند. تلاقی این دو اتفاق با یکدیگر، به معنای جاری شدن سیل افزایش تولید نفت به سمت بازاری است که تحت تاثیر کند شدن رشد جهانی اقتصاد، ظرفیتی برای پذیرش نفت بیشتر ندارد. اما در کنار اثری که جنگ تجاری آمریکا با چین بر بازار جهانی نفت دارد، تولید و صادرات نفت خام در آمریکا نیز تحت تاثیر این جنگ قرار خواهد گرفت.

 نفت، پاشنه آشیل آمریکا  

 به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، چین مشتری 20 درصد از کل صادرات نفت خام آمریکا در سال جاری میلادی بوده است. چین در سه ماه نخست سال جاری میلادی به طور متوسط روزانه بیش از 300 هزار بشکه نفت خام از تولیدکنندگان آمریکایی خریداری کرده و بعد از کانادا، مقام دومین خریدار بزرگ نفت خام آمریکا را به خود اختصاص داده است. در واقع از هر پنج بشکه نفتی که از آمریکا به بازار جهانی صادر می‌شود، یک بشکه را چین خریداری می‌کند. 

با در نظر گرفتن این واقعیات، محدود کردن واردات نفت خام آمریکا از سوی چین در پی جنگ تجاری که ترامپ آن را به راه انداخته است، تهدیدی جدی به شمار می‌رود که البته پیش از این از سوی دولت چین به آن اشاره شده است. پس از اعمال تعرفه 50 میلیارد دلاری بر کالاهای چینی که با دستور ترامپ انجام شد، چین اعلام کرد اقدامات تلافی‌جویانه‌ای علیه آمریکا اعمال خواهد کرد. در پی این اقدام، ترامپ اعلام کرد 200 میلیارد دلار دیگر از کالاهای چینی را مشمول تعرفه خواهد کرد. در این زمان بود که چین، آمریکا را به اعمال تعرفه 25 درصدی بر نفت‌خام و فرآودهای نفتی صادراتی این کشور تهدید کرد. این تهدید در شرایطی از سوی چین اعلام شد که صادرات نفت خام آمریکا از سال 2015 (سالی که کنگره آمریکا به ممنوعیت صادرات نفت خام آمریکا پایان داد) به این سو، به لطف افزایش خرید کشوری چون چین، با رشدی چهار برابری همراه بوده است.

 تهدید چین به اعمال تعرفه بر واردات نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی از آمریکا هنوز عملیاتی نشده است. از همین رو، برخی گمانه‌زنی‌ها در رابطه با آن وجود دارد. یکی از گمانه‌ها به این موضوع اشاره دارد که حتی صفر شدن خرید نفت خام آمریکا از سمت چین، تاثیری بر روند صادرات نفت خام آمریکا نخواهد داشت زیرا خریداران دیگر جایگزین چین خواهند شد. اما یک تحلیل دیگر از سوی موسسه وودمکنزی به این موضوع اشاره دارد که چین می‌تواند به راحتی نفت خام آمریکا را با سایر نفت‌های تولید شده در دنیا جایگزین کند در حالیکه برای آمریکا یافتن مشتری بزرگی همچون چین، کار آسانی نخواهد بود.

 از همین رو به نظر می‌رسد تولیدکنندگان نفت خام آمریکا، برای حفظ صادرات خود احتمالا مجبور خواهند بود تخفیف‌های بیشتری برای تولیدات خود به منظور جذب مشتر‌یان جدید در نظر بگیرند. به این ترتیب برنده واقعی اعمال تعرفه چین بر نفت صادراتی آمریکا، پالایشگرانی خواهند بود که نفت خام آمریکا را با قیمت کمتری خریداری می‌کنند و فرآورده‌های تولید شده حاصل از آن را با قیمت روز جهانی به فروش می‌رسانند.

 این بازی یک برنده دیگر نیز دارد و آن برنده به زعم برخی کارشناسان تولیدکنندگان عضو اوپک، به خصوص ایران است. اما بازنده بزرگ بازی تعرفه‌ای ترامپ با چین، در زمینه نفت، تولیدکنندگان نفت خام آمریکا خواهند بود زیرا با کاهش قیمت جهانی نفت خام زیر فشار جنگ اقتصادی، قیمت نفت خام آمریکا نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. نتیجه این اتفاق برای تولیدکنندگان آمریکایی، کاهش رشد تولید آنها و کم شدن درآمدها و ارزش سهام آنها است همانطور که همزمان با تهدید نفتی چین، ارزش سهام اکسون مبیل و شورون به عنوان دو شرکت نفتی آمریکایی، یک تا دو درصد سقوط کرد و نفت خام آمریکا نیز پنج درصد کاهش قیمت داشت.

 نفع ایران از جنگ تجاری

پلی‌اتیلن و گاز پروپان دو محصولی هستند که نام آنها در کنار نفت خام در لیست کالاهایی مشاهده می‌شود که چین اعلام کرده بر آنها تعرفه‌ای 25 درصدی اعمال خواهد کرد. چین چیزی حدود 3/2 میلیون تن پلی‌اتیلن از آمریکا وارد می‌کند. اما بزرگترین منبع تامین ماده برای چین خاورمیانه است. از همین رو موسسه گلدمن ساکس پیش از این با اشاره به اینکه خاورمیانه در حال حاضر بزرگترین تامین‌کننده پلی‌اتیلن چین به شمار می‌رود، این احتمال را مطرح کرد که ممکن است خریداران چینی ناگزیر شوند سال آینده در صورت افزایش تعرفه‌ها 3/ 2 میلیون تن پلی‌اتیلن وارداتی از آمریکا را از این منطقه تامین کنند. طبق این گزارش، بعد از نفت خام، پلی‌اتیلن بیشترین سهم را در سبد صادراتی ایران به چین دارد. به این ترتیب، ایران می‌تواند یکی از کشورهای آسیایی باشد که پلی‌اتیلن مورد نیاز چین را در زمان کاهش صادرات آمریکا تامین کند.

از دیگر سو ایران طی سال‌های گذشته، در کنار آمریکا یکی از تامین‌کنندگان اصلی ال‌پی‌جی یا پروپان چین بوده است. ایران در سال‌ های گذشته جایگاه خود را در این زمینه تقویت هم کرده است. برای مثال در سال گذشته چین حدود 5/ 13 میلیون تن پروپان وارد کرده است که از این مقدار 5/ 3 میلیون تن از آمریکا به چین آمده و کمتر از سه میلیون تن نیز از ایران به این کشور ارسال شده است. به این ترتیب در بازه زمانی یاد شده ایران و آمریکا در حالی در مجموع حدود 50 درصد از واردات پروپان چین را تامین کرده‌اند که به نظر می‌رسد با بالا گرفتن تنش‌های تجاری میان چین و آمریکا، ایران می‌تواند سهم بیشتری از میزانی که به آن اشاره شد، داشته باشد.