قاچاق سوخت در مناطق مرزی به وضعیت نگران کننده ای رسیده است، سود حدود 1000 درصدی قاچاق سوخت باعث شده که حتی سهمیه بنزین خودروها در داخل برخی شهرهای مرزی به قیمت لیتری پنج هزار تومان خریداری شده و برای قاچاق ارسال شود.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی اوپکس، وضعیت قاچاق سوخت در ماه های اخیر پس از شدت یافتن نوسان نرخ ارز، به مرحله ای حساس رسیده است به طوری که باید نهادهای نظارتی و ملی فکری برای رفع آن کنند.
تاکنون از کارت سوخت به عنوان ابزاری برای کنترل و نظارت بر مصرف سوخت استفاده می شد، اما اکنون با توجه به سود سرشاری که از قاچاق سوخت عاید سوداگران می شود، دیگر امکان کنترل از طریق کارت سوخت وجود نداشته و باید نهادهای نظارتی و ملی از طریق ابزارهای مختلف اقدام به مهار این معضل کنند.
بررسی ها نشان می دهد که ریشه اصلی قاچاق سوخت، فاصله شدید قیمت سوخت (ناشی از یارانه پرداختی و نوسان نرخ ارز) در ایران و کشورهای همسایه است که سود سرشاری را روانه جیب قاچاق چیان می کند.
مقایسه بهای سوخت در ایران با میانگین جهانی و کشورهای همسایه به خوبی نشان دهنده علت استقبال قاچاق چیان از این پدیده مخرب است.
** مقایسه قیمت بنزین در ایران و کشورهای همسایه
قیمت بنزین معمولی در ایران با نرخ لیتری یک هزار تومان جزو ارزان ترین ها در جهان به شمار می رود که افزایش قیمت ارز، به این وضعیت دامن زده است. هم اکنون بنزین ایران پس از ونزوئلا دومین بنزین ارزان جهان به شمار می رود.
ارزان ترین بنزین جهان به ونزوئلا با قیمت هر لیتر یک سنت تعلق دارد، نرخ بنزین در ایران در سوم سپتامبر 2018 (12 شهریور) معادل حدود هفت سنت بود.
میانگین قیمت هر لیتر بنزین در بازارهای بین المللی در تاریخ مورد نظر حدود یک دلار و 16 سنت بوده است.
رکورددار گرانی بنزین در میان همسایگان ایران به ترکیه تعلق با قیمت هر لیتر یک دلار و هشت سنت (معادل حدود 14 هزار تومان) تعلق دارد.
قیمت هر لیتر بنزین در پاکستان در سوم سپتامبر 75 سنت، افغانستان 74 سنت و عراق 63 سنت بوده است.
گران ترین بنزین جهان نیز به ترتیب به هنگ کنگ با بهای هر لیتر 2 دلار و 16 سنت و ایسلند با 2 دلار و سه سنت تعلق داشته است.
** مقایسه قیمت گازوییل در ایران و کشورهای همسایه
قیمت گازوییل سهمیه ای در ایران 300 تومان است که پس از ونزوئلا در جایگاه دومین گازوییل ارزان جهان قرار دارد.
میانگین قیمت هر لیتر گازوییل در بازارهای بین المللی در سوم سپتامبر 2018 (12 شهریور) حدود یک دلارو 6 سنت بوده است.
ترکیه با قیمت هر لیتر 98 سنت، دارنده گرانترین نرخ گازوییل در میان کشورهای همسایه ایران است که بر این اساس، گزارش های میدانی از افزایش میزان قاچاق این فراورده در مرزهای غربی حکایت دارد.
قیمت هر لیتر گازوییل در سوم سپتامبر در پاکستان 86 سنت و افغانستان 61 سنت بوده است.
گران ترین گازوییل جهان نیز به ترتیب به ایسلند با نرخ هر لیتر یک دلار و 95 سنت و نروژ با یک دلار و 87 سنت تعلق داشته است.
** بنزین ارزان تر از آب معدنی
پرداخت یارانه انرژی و پایین بودن قیمت سوخت در ایران، علاوه بر بار مالی حدود 48 هزار میلیارد تومانی برای دولت، آسیب های زیست محیطی غیرقابل جبرانی را در پی داشته، مصرف را بالا برده و موجب رشد قاچاق سوخت شده است.
قیمت پایین انرژی علاوه بر بالا بردن میزان استفاده از خودروهای شخصی و تک سرنشین، از جمله اصلی ترین مشوق هایی به شمار می رود که استفاده از کالاهای انرژی بر را در ایران رونق داده که نتیجه آن بلعیده شدن بخش بزرگی از تولیدات نفت و گاز کشور است.
هر لیتر بنزین در ایران، یک هزار تومان به فروش می رسد که پس از افزایش بهای ارز، نرخ آن معادل کمتر از هفت سنت برآورد می شود؛ این در حالی است که نرخ یک بطری کوچک نیم لیتری آب معدنی به یک هزار تا یک هزار و 200 تومان رسیده است.
با توجه به تفاوت قیمت بنزین و گازوییل در ایران و برخی کشورهای همسایه، قاچاق سوخت از ایران دارای چنان جذابیت هایی برای قاچاقچیان است که با وجود ریسک گرفتار شدن و وضع جریمه، آنها همچنان به کار خود ادامه می دهند.
** ایجاد صف های طولانی در پمپ بنزین های مرزی
فاصله چشمگیری بهای بنزین و گازوییل با کشورهای همسایه موجب شده که میزان قاچاق در مناطق مرزی به شدت افزایش یابد به طوری که پمپ بنزین های این مناطق با صف های طولانی مواجه شده است.
به عنوان مثال، این روزها صف های طولانی بنزین در شهرهای سیستان و بلوچستان به صحنه ای عادی تبدیل شده است به طوری که مردم برای تامین بنزین مورد نیاز باید ساعت ها در صف های طولانی منتظر باشند.
طولانی شدن صف های پمپ بنزین های مناطق مرزی در حالی است که هیچ کمبود بنزینی در این مناطق وجود ندارد و افزایش تقاضا برای قاچاق عامل آن است.
مشاهدات خبرنگار محلی ایرنا از مناطق مرزی سیستان و بلوچستان حاکی از افزایش قاچاق سوخت است به طوری که مناطقی مانند «کافه بلوچی»، «جکیگور» و بسیاری از روستاهای مرزی به محل بارانداز خودروهای قاچاق سوخت تبدیل شده و جاده های منتهی به این مناطق مملو از خودورهایی است که روزانه هزاران لیتر از سوخت کشور را با قیمت 10 برابر آن به خارج از مرزها منتقل می کنند.
** افزایش 29 درصدی مصرف سوخت در سیستان و بلوچستان
بر اساس گزارش ها میزان مصرف بنزین و انواع فراورده های نفتی در پنج ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه پارسال حدود 29 درصد افزایش داشته که می تواند به خوبی نشان دهنده اختصاص آن به قاچاق دارد.
بر اساس اعلام مدیر شرکت پخش فرآورده های نفتی زاهدان میانگین توزیع فرآورده های نفتی از ابتدای امسال تا پایان مرداد ماه روزانه پنج میلیون و 983 هزار لیتر بوده است که به ویژه در ماه های اخیر افزایش بیشتری داشته است.
** خرید سهمیه بنزین تا 5 برابر قیمت رسمی
گزارش های میدانی خبرنگار ایرنا در مناطق مرزی نیز نشان می دهد که دلالان برای خرید سهمیه بنزین موجود در کارت های سوخت، حاضر هستند که برای هر لیتر پنج هزار تومان نیز پرداخت کنند، این در حالی است که قیمت بنزین معمولی در کشور لیتری یک هزار تومان است.
حتی شنیده می شود که برخی رانندگان و تاکسی داران ترجیح داده اند که به جای مسافرکشی، هر روز از طریق کارت سوخت خود، بنزین شان را به دلالان بفروشند، زیرا صرفه بیشتری برای آنها دارد.
** نقش نوسان نرخ ارز و یارانه پرداختی در افزایش قاچاق بنزین
درباره چرایی افزایش قاچاق سوخت در کشور، عوامل مختلفی بیان می شود که مهم ترین آنها افزایش نرخ ارز و ارزانی هر چه بیشتر قیمت بنزین و سوخت در ایران نسبت به کشورهای همسایه است.
همان طور که اشاره شد در برخی مناطق مرزی فاصله قیمت سوخت نسبت به ایران به بیش از 10 برابر رسیده که این موضوع، جذابیت قاچاق سوخت را به شدت افزایش داده است.
تفاوت قیمت سوخت در ایران با برخی از کشورهای همسایه که گاهی اختلاف چند برابری دارد، سبب شده حتی اگر هر قاچاقچی از هر 10 محموله تنها یک محموله را سالم به مقصد برساند، باز هم از این کار سود ببرد.