ارزش نگاره‌ی آتاتورک نمود وضع اقتصادی ترکیه
در روزهایی که مردم در ایران زمان برخواستن از خواب و در طول روز چندین بار
تلفن خود را برای اطلاع یافتن از آخرین قیمت دلار چک می‌کنند، به نظر می‌رسد
همسایه غربی ایران ترکیه نیز هر چند در مقیاسی متفاوت اما در وضعیتی مشابه گرفتار
شده است. در گزارش پیش رو با بررسی بافت اقتصاد ترکیه و ترجمه گزارشی دقیق از
گاردین به این موضوع پرداخته‌ایم که «لیر» چگونه در این مسیر قرار گرفت و چه افقی
پیش روی آن قرار دارد؟
ترکیه، کشوری
با حدود 80 میلیون نفر جمعیت، که بخش بزرگی از آن در شمال غرب آسیا و بخش کوچکی از
آن در جنوب شرقی اروپا واقع است، هجدهمین اقتصاد بزرگ دنیا
را دارد. ترکیه از اصلی‌ترین تولیدکنندگان
محصولات کشاورزی در جهان است و از لحاظ تولید ناخالص داخلی در بخش کشاورزی، در
رتبه هفتم جهان قرار دارد. این کشور، از معدود کشورهایی است که در تولید غذا به
خودکفایی رسیده است و آن را مدیون خاک حاصل‌خیز، آب‌وهوای معتدل و بارش‌های فراوان
است. گردش‌گری نیز در اقتصاد ترکیه نقش مهمی دارد؛ 4 شهر استانبول، آنتالیا،
ادیرنه و آرتوین ترکیه در فهرست 100 شهر پربازدید جهان در سال 2017، قرار گرفتند.
همچنین صنایع نساجی و تولید پوشاک، لوازم خانگی و لوازم حمل‌ونقل، از صنایع مهم
این کشور هستند. از سال 2002 و روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه، و گسترش مبادلات
ترکیه با جهان بین‌الملل، بازار ارز در ترکیه از ثبات برخوردار بوده است و اقتصاد
این کشور در سال‌های اخیر رشد شگرفی را تجربه کرده است به طوری که در سال 2017،
رشد اقتصادی ترکیه به 4.7 درصد رسید. اما این روند رو به رشد، سرآغاز یک بحران
مالی برای این کشور بود. پیش گرفتن سیاست رشد اقتصادی به هر قیمت، موجب به وجود
آمدن بدهی‌های صدها میلیارد دلاری برای شرکت‌ها و بالا رفتن تورم شد و یکی از بزرگ‌ترین
کسری حساب‌های جاری جهان را بر گردن آن‌ها گذاشت.
تورم
در ترکیه، از فوریه 2017، دو رقمی شد و در ماه نوامبر، با رسیدن به 12.98 درصد،
رکورد 14 سال اخیر را شکست. تاکنون بانک
مرکزی، تحت فشار دولت ، به منظور تقویت رشد اقتصادی، از افزایش نرخ بهره خودداری
کرده است. وقتی به مشکلات ساختاری در اقتصاد ترکیه، تنش‌های بی سابقه با آمریکا هم
اضافه شد، بحران اقتصادی عمیق‌تر از پیش شد. ارزش لیر ترکیه به سرعت در حال سقوط
است؛ با این وجود وزیر دارایی این کشور اعتقاد دارد که اقتصاد ترکیه از زیرساخت‌های قدرت‌مند برخوردار است و با خطرهای قابل توجهی مواجه نیست. گسترش تجارت تهاتری
با سایر کشورها از سیاست‌هایی است که دولت برای خارج شدن از بحران
کنونی در نظر دارد، با این حال اقدامات دولت تا کنون نتیجه‌بخش نبوده است. چه اتفاقی در
کشوری که یک متحد کلیدی ناتو است در حال رخ دادن است ؟ گاردین، با پاسخ به چند
پرسش، بحران ارز در ترکیه را بررسی کرده است.
چرا ارزش لیر ترکیه در حال سقوط است و آیا این
مسئله باید ما را نگران کند؟
تنها در هفته
گذشته، ارزش لیر ترکیه تا جایی سقوط کرده است که هر دلار به 5 لیر رسیده است. اما
حتی پیش از بحران کنونی، لیر با افت 3.5 درصدی در برابر دلار در 12 ماه گذشته،
بدترین عملکرد را در بین پول های رایج کشورهای جهان داشته است.
اقتصاد ترکیه با
مشکلات بسیار چالش برانگیزی روبرو شده است. کسری حساب فعلی، همراه با
سطح بالایی از بدهی در بخش خصوصی و سرمایه خارجی قابل توجه در سیستم بانکی، بخشی
از این مشکلات هستند. تورم در ماه جولای به نرخ سالانه 15.9 درصد رسیده - بیش از 5
برابر میانگین نرخ تورم برای ملت‌های ثروتمند - و وام‌های خارجی دولت به طرز
خطرناکی افزایش یافته است. همچنین نگرانی‌هایی نیز درباره ورشکستگی در بخش ساخت و
ساز، پس از سال ها رشد سرسام‌آور وجود دارد که موجب بدهی‌هایی برای بانک‌ها
خواهد شد، این نگرانی‌ها روز به روز بیش‌تر می‌شود.
چه
چیزی جرقه بحران اخیر را زد؟
دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا چندی
پیش اعلام کرد که تعرفه واردات فولاد و آلومینیوم از ترکیه را دو برابر میکند. در پشت این نزاع‌های تجاری، مسئله محکومیت کشیش اوانجلیست
آمریکایی، اندرو برانسون، نهفته است. این کشیش، به دنبال کودتای نافرجام سال 2016
ترکیه، با اتهام‌های جاسوسی و تروریستی، روبرو شد و محافظه کاران مذهبی در ایالات
متحده، پرونده او را از سر گرفته‌اند. گزارش‌ها در ترکیه حاکی از آن است که ایالات
متحده برای آزادی او در این ضرب‌الاجل تعیین کرده است؛ هرچند این خبر توسط
واشنگتن تایید نشده است.
آیا این صرفا یک مشکل داخلی ترکیه نیست، که به بقیه مربوط
نباشد؟
این سقوط ارزش، باعث شد که بازارهای اروپایی به
شدت افت کنند؛ همراه با این که سرمایه‌گذاران، نگران اثرات همه‌گیر آن، مخصوصا روی
بانک‌های مرتبط با پول ترکیه، هستند. روز جمعه هفته گذشته FTSE، 75 واحد سقوط
داشت، حال آن که dax آلمان، روز را با 2 درصد سقوط به پایان برد.آیا کمک مالی از
طرف صندوق بین‌المللی پول در راه است؟صندوق بین‌المللی پول معتقد است که
ترکیه، کمترین سطح ذخایر را بین اقتصادهای نوظهور، دارد؛ که این موضوع، این کشور
را در مقابل حملات فرضی، آسیب‌پذیر میکند. اما اردوغان همواره مقاومت زیادی در
برابر بالا بردن نرخ بهره برای حمایت از پول داخلی و پایین آوردن تورم، نشان داده
است و خیلی محتمل است که مانع درخواست کمک از جامعه بین‌المللی شود. در این میان،
نگرانی‌هایی مبنی بر دخالت سیاسی او در بانک مرکزی وجود دارد، به خصوص این که او
داماد خودش را به عنوان وزیر دارایی منصوب کرده است.ولی آیا همه این‌ها به
معنای تعطیلات ارزان‌تر است؟بله. به گفته وب‌سایت خرج-زندگی Numbeo ، قیمت
نوشیدنی در بودروم از 2.6 یورو به 1.6 یورو رسیده است؛ همچنین در حال حاضر یک زوج
می‌توانند از سه وعده غذا با کمتر از ده دلار ، در یک رستوران معمولی، لذت ببرند.
مسافران بریتانیایی، که همین دو هفته پیش، به ازای هر پوند، 6.4 لیر می‌گرفتند،
اکنون با یک پوند، 8.1 لیر دریافت می‌کنند.