خواستن توانستن نیست

اینوستوپدیا SVP که مخفف حروف اولیه Special purpose vehicle است را در وهله اول مکانیزمی معرفی میکند که یک شرکت برای اینکه داراییهایش در وضعیت ورشکستگی در امان باشد به کار میبندد، این حروف اما برای ایران معنای دیگری یافته است. یکی از تعاریفی که وبسایت اینوستوپدیا از SVP ارائه میکند نوعی از همکاری جنبی طراحی شده برای تعویض اعتبارات یا سایر ابزارات مشتقه میان دو طرف یک معامله معرفی میکند.
تا جایی که به ایران مربوط میشود معنای دوم اس وی پی دارای اهمیت است. مهر ماه امسال بود که اعلام شد اتحادیه اروپا وعده داده است علی رغم تحریمهای ایالات متحده روابط تجاریاش با ایران را ادامه دهد. در این میان عنوان شد که اتحادیه اروپا برای اینکه از گرفتاری سوییفت در امان بماند این همکاری را از طریق پیشنهاد ویژهای تحت عنوان SVP عملیاتی خواهد کرد.
سوییفت یا Society for Worldwide Interbank Financial telecommunication انجمنی بینالمللی است که با ارائه یک شبکه جهانی، موسسات مالی را قادر میسازد که اطلاعات تراکنشهای مالی را در یک محیط امن، استاندارد و قابل اعتماد ارسال و دریافت کنند. با چنین تعریفی طبیعی است که SVP نیز باید عملکردی مشابه سوییفت داشته باشد.
همین مسئله باعث شد در ایران از SVP با عنوان سوییفت اروپایی یاد کنند. برای مثال روزنامه ایران 15 مهر ماه نوشت که «سوییفت اروپایی» از 13 آبان ماه (مصادف با روز از سرگیری تحریمهای ضد ایرانی امریکا) عملیاتی خواهد شد.
اتحادیه اروپا قبل از اینکه موضوع SVP مطرح شود، از طریق میگل آریاس کانیته کمیسیونر انرژی این اتحادیه این پیغام را به ایران منتقل کرد که به دنبال آن است تا از طریق مکانیزم «شرایط انسداد» ادامه فعالیت شرکتهای اروپایی در ایران را ممکن کند.
شرایط انسداد یا Blocking Statue قانونی بود که در سال 1996 در خصوص تحریمهای وضع شده علیه کوبا، لیبی و ایران وضع شده ولی هرگز اجرایی نشده بود، در مورد این دور از تحریمها نیز حداقل در خصوص شرکت نفتی فرانسوی توتال که رهبر کنسرسیومی بود که تابستان سال 2017 قراردادی را برای توسعه فاز 11 پارس جنوبی با ایران به امضا رساندند، نتوانست شرایط ماندن شرکت را فراهم کند. البته میگل آریاس کانیته کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا در جریان دیدار با بیژن زنگنه وزیر نفت ایران تاکید کرده بود که ابزارهای مختلفی وجود دارد که برخی برای شرکتهای متوسط و کوچک کاربرد دارند و برای مثال موضوع توتال نیازمند راهکار دیگری مانند تامین مالی از بانک اتحادیه اروپا است.
بعد از مدتی موضوع «شرایط انسداد» تقریبا به حاشیه رفته و صحبتها پیرامون SVP داغ شد، هر چند SVP میتواند به نوعی بخشی از فراهم کردن ساز و کار برای عملیاتی کردن شرایط انسداد به حساب بیاید. چندی پس از مطرح شدن «شرایط انسداد» رئیس کمیسیون اروپا، ژانکلود یونکر اعلام کرد که اتحادیه اروپا قانون انسداد را به نحوی اصلاح خواهد کرد که تحریمهای آمریکا علیه ایران را در برگیرد. حفظ برجام در کنار حفظ تجارت با ایران برای اتحادیه اروپا همواره اهمیت داشته است، گاردین یک سال پیش نوشته بود که اتحادیه اروپا زمانی بزرگترین شریک تجاری ایران و دومین خریدار نفت بود و پس از برجام تصمیم داشت تا صدها میلیارد یورو در این کشور سرمایهگذاری کند. صادرات نفت و پتروشیمی ایران به اتحادیه اروپا در سال 2016، نسبت به سال قبل از آن 344 درصد افزایش یافت تا به 5 میلیارد و 500میلیون یورو برسد. در همین حال، سرمایهگذاری در ایران به 20 میلیارد دلار رسید. «اس وی پی» که شاید بتوان آن را با «شرایط انسداد» در ارتباط دانست در واقع پاسخی از سوی اتحادیه اروپا به درخواست ایران برای تامین منافعش در برجام محسوب میشود. اردیبهشت امسال آریس کانیهته کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا گفت که مقامات ایرانی مشتاقند با انتقال مستقیم و یورویی پول نفتی که به اروپا صادر میکنند به بانک مرکزی ایران، سیستم مالی ایالات متحده را دور زده و موانعی که تحریمهای آمریکا بر سر راه درآمدهای نفتی ایران قرار میدهد را پشت سر گذارند. کانیهته در این باره گفت: «اتحادیه اروپا این (طرح پیشنهادی ایران) را بررسی میکند»
«انتقال مستقیم و یورویی پول نفت ایران به بانک مرکزی» احتمالا خروجی اصلا «اس وی پی» یا همان سوییفت اروپایی محسوب میشود. اتحادیه اروپا 17 اکتبر و پس از آنکه انجمن مستقر در بروکسل سوییفت تصمیم گرفت که دسترسی بعضی از بانکهای ایرانی به این سیستم را «تعلیق» کند، به اصن تصمیم واکنش نشان داده و آن را تاسفبار خواند.
در همان زمان فایننشال تایمز به نقل از یک دیپلمات اروپایی نوشت که اتحادیه اروپا میتواند به جای اینکه موضعی سرسختانه علیه اقدام سوییفت بگیرد، بانکی را برای اینکه به آلترناتیو سوییفت تبدیل شود ایجاد کند. البته ماجرا به سادگی تاسیس یک بانک نیست اما اهمیت ماجرا نیز برای اروپا کم نیست. به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان “هایکو ماس “وزیر خارجه آلمان در اواسط اکتبر در مقالهای که در روزنامه اقتصادی «هندلزبلات» منتشر شد با اشاره به فاصله ایجاد شده بین منافع اروپا و آمریکا و کار روی ساخت سیستم پرداخت مستقل اروپایی، اعلام کرد: «باید حاکمیت و استقلال اروپا را در سیاست تجاری، اقتصادی و مالی را تحکیم بخشیم. این اقدامی دشوار خواهد بود، اما اجرای آن کلید خورده است و ما در صدد ساخت سیستم پرداختی هستیم که مستقل از سیستم سوئیفت باشد». سوییفت اروپایی بیش از هر چیز از آن جهت با اهمیت است که در حالی که واردات غذا و دارو در ظاهر مشمول تحریمهای ضد ایرانی ایالات متحده نیست اما به دلیل مشکلات پیش روی تبادلات مالی، تحریمها مردم ایران را با کمبود غذا و دارو مواجه میکنند، هر چند مشخص نیست «اس وی پی» خود از گزند تحریمها در امان باشد.
چندی پیش برایان هوک که مسئول وضع تحریمها است در گفتوگویی اعلام کرد که امریکا هر اقدام یا فعالیت قابل تحریمی که به دنبال فراهم کردن معامله با ایران باشد را تحریم خواهد کرد. این موضوع طراحی خاصتری را برای اس وی پی میطلبد.
همین موضوع توجیهکننده مدت زمانی که اروپا تاکنون صرف طراحی مدل جایگزین سوییفت است خواهد بود. در تازهترین اظهار نظر در این خصوص فدریکا موگرینی نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و امور امنیتی اعلام کرد که این مدل تا پایان سال میلادی آماده خواهد شد. هر چند هنوز مشخص نیست کدام یک از کشورهای اتحادیه اروپا میزبان این مکانیزم خواهند بود.