بنیادی ترین مسئولیت اجتماعی بنگاه های اقتصادی ( رعایت قوائد ارزشی ، اخلاقی و رفتاری )

دکترمحسن رنانی اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان در یکی از مصاحبه های خود در خصوص سرمایه اجتماعی می گوید : اگراز تمثیل استفاده کنیم و جامعه را مانند یک میدان بازی در نظر بگیریم ، استادیوم همان سرمایه فیزیکی است ، بازیکنان این بازی سرمایه های انسانی و سرمایه اجتماعی همان قواعد بازی ورعایت آنها، داوری بی‎طرفانه و تمکین بازیکنان به نظرات داور، احترام متقابل بازیکنان، عدم پرخاشگری، تعهد و پایبندی به اخلاق بازی و نظایرآن است که بازی را روان، مطمئن و کم هزینه می کند و رفتارها را پیش بینی پذیر می سازد .
سرمایه اجتماعی منبعی است شامل قواعد ارزشی، اخلاقی و رفتاری که وابستگی و ارتباط متقابل و محکمی با سرمایه فیزیکی، اقتصادی و انسانی دارد و وجودش به تسریع توسعه اقتصادی و فرهنگی جامعه یاری می رساند ، از سوی دیگر با کاهش و افول آن، شاهد تبعیض، نابرابری، مهاجرت، عدم حس اعتماد عمومی، کاهش مشارکت اجتماعی، افول امورخیریه ، افزایش انحرافات ، تخلف ، تقلب ، دروغ ، رفتارهای ناجوانمردانه و رقابت های غیر منصفانه و خواهیم بود .
طبق تحقیقات که توسط پژوهشگران اقتصادی انجام شده ، متاسفانه نابسامانی های اقتصاد در چند دهه اخیر موجب افول سرمایه های اجتماعی کشور گردیده است ، دینی ترکمانی (عضو هیأت علمی موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی) در نتیجه گیری تحقیقات خود اعلام می دارد که هیچ اقتصادی موفق نخواهد شد مگر آنکه سرمایه اجتماعی به میزان قابل قبولی بالا باشد. چون سازوکاراصلی اقتصاد رقابت است و رقابت مستلزم کاربرد جدی عقلانیت در تصمیم های افراد و بنگاه ها ، از طرفی ابزار و لوازم اصلی برای کاربرد عقلانیت در تصمیمات عبارت است از وجود میزان قابل قبولی از اطلاعات قابل اتکاء، همراه با قابل پیش بینی بودن رفتارهای افراد ، واحدها و دولت و نیز حد لازمی از ثبات سیاسی واجتماعی. پس اگر جامعه خواستار رشد و توسعه درونزا است اول باید روند سقوط سرمایه اجتماعی را متوقف سازد.
دراین نوشتار تلاش بر این است تا با شرح مختصری در باب موضوعات اصلی مسئولیت اجتماعی شرکت ها این پیام را به بنگاه های اقتصادی دهد که جامعه از آنها برای ارتقاء سرمایه اجتماعی در کشور چه انتظاری دارد
سازمان بین المللی استاندارد در سال 2010 استاندارد مدیریتی خود در باب مسئولیت اجتماعی شرکت ها را تحت عنوان ISO 26000 تدوین و منتشر کرد. طبق این استاندارد اصول هفتگانه مسئولیت اجتماعی شرکت ها عبارتند از:
1) پاسخگویی 2) شفافیت 3) رفتار اخلاقی
4) احترام به منافع و علائق ذینفعان 5) احترام به قانون 6) احترام به هنجارهای بین المللی
7) احترام قائل شدن برای حقوق انسان و برای اجرای شدن اصول فوق نزدیک به ۳۵۰ الزام قرارداده است که میبایست در ۷ بُعد زیر رعایت گردد:
حاکمیت شرکتی: سازمان باید مجموعه ای از روابط بین مدیریت شرکت، هیئت مدیره، سهامداران و ذینفعان را تعریف کند تا عملکرد شرکت بهبود یافته و شفافیت و پاسخگویی هیئتمدیره در برابر ارزش ذینفعان و سهامداران افزایش یابد.
حقوق بشر : شرکت باید از ورود در انواع جرم ها اجتناب کند ، به شکایات ذینفعان رسیدگی نماید و پاسخگوی آنها باشد ، حقوق سیاسی ، شهروندی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دیگران را رعایت نماید .
فعالیت های کاری کارکنان: شرکت باید در ایجاد شرایط مناسب برای کار ، حمایتهای اجتماعی از کارکنان ، ایمنی و سلامت آنها و همچنین آموزش و توسعه نیروی انسانی کوشا باشد.
محیط زیست: شرکت باید در جهت پیشگیری از آلودگی محیط زیست و حمایت از آن برای استفاده پایدار از این منبع مهم تلاش کند .
کسب و کار منصفانه : شرکت باید دررقابت با دیگر تولید کنندگان منصفانه عمل کند و به حقوق مالکیت دیگر رقبا احترام بگذارد.
موضوعات مربوط به مصرف کننده: شرکت باید در بازاریابی و فروش تولیداتش به مصرف کننده منصفانه و اخلاقی عمل نماید ، ایمنی و سلامت مصرف کننده مورد توجه باشد ، خدمات مشتریان و رسیدگی به شکایات آنها در اولویت قرار گیرد و از حریم خصوصی و اطلاعات آنها حفاظت نماید و آموزش و آگاهی مشتری پارامتری مهم برای شرکت باشد.
توسعه و همکاری با جوامع محلی: بدین معناست که شرکت باید به جوامع محلی، فرهنگ و آموزش منطقه ، اشتغال زایی و توسعه مهارت ها ، توسعه فن آوری و ایجاد درآمد و ثروت برای منطقه مستقر در آن کمک کند.
از دیدگاه جامعه امروز اگر موفقیت شرکت با هزینه ازبین رفتن محیط زیست، تولید کالای نامرغوب ، به استثمار کشیدن کارگر، فشار برتامین کننده و دروغ گفتن به مصرف کننده حاصل شده باشد، این عملکرد ارزشمند نیست .
شرکت های موفق به این نتیجه رسیده اند که باید در تعامل با جامعه همه ذینفعان احساس انتفاع کنند و برد یکی موجب باخت دیگری نباشد . شرکت های معتبر جهان از تلاش هایی صحبت می کنند که به توسعه اجتماعی و انسانی کمک و از محیط زیست حفاظت می کند، یک شرکت انتشار گازهای گلخانه ای خود را کاهش می دهد، دیگری بخشی از سود خود را صرف تحقیق درحوزه بازیافت ضایعات می کند، بعضی برای مبارزه با بیماری ایدز و گروهی دیگر برای ارتقاء هنر هزینه می کنند. با این نگاه اجرای مسئولیت اجتماعی نه تنها سیاستی هزینه بر تلقی نمی شود، بلکه نوعی سرمایه گذاری انسانی و اجتماعی است. آقای ماتسوشیتا بنیان گذار گروه صنعتی ماتسوشیتا الکتریک اعتقاد دارد که شرکت متعلق به اجتماع است و رسالت آن حفاظت از محیط زیست، کاهش آلایندگی، خلق منابع تازه برای رشد، اشتغال نیروی کار، افزایش بهره وری، آموزش کارکنان و همزیستی با دیگر رقبا می باشد. او بر این باور است که چون شرکت منابع خود را از جامعه می گیرد و محصول خود را نیز به جامعه ارائه می کند، بنا براین باید از بستر حیات خود که جامعه است، مراقبت کند.
ولی متاسفانه روند فعلی کسب وکار در ایران نشان میدهد بسیاری از بنگاه های کشورهنوز در سطح مقدمات هستند و باید به آنها در باب بدیهی ترین امور همچون رعایت اصول اخلاقی ، رعایت قانون و پاسخگو بودن توصیه کرد و از ایشان درخواست نمود به حقوق دیگران و هنجارهای بین المللی احترام بگذارند و با کوشش فراوان و انواع روش ها به آنها اثبات کرد که این مهم منافع شما و دیگران را در بلندمدت حداکثر خواهد کرد .
امید است که روزی شاهد بسط و گسترش تفکر ماتسوشیتا در بین کارفرمایان و صاحبان بنگاههای ایرانی نیز باشیم و اعتماد عمومی این سرمایه بزرگ از دست رفته دوباره به جامعه باز گردد. البته راه و مسیر کاملا مشخص است و پیچیده گی خاصی ندارد کافیست کارفرمای ایرانی از منافع کوتاه مدت بگذرد و توجه اصلی به منافع بلند مدت سازمان داشته باشد در ضمن بجای حداکثر سازی منافع فردی به منافع جمعی بیندیشد و در کل اجرای اصول هفتگانه فوق را سرلوحه امور شرکت قراردهد.