اثر پروانهای تحریمهای نفتی ونزوئلا بر ایران

محدودیتهای نفتی واشنگتن علیه کاراکاس چگونه بازار نفت را تحت تاثیر قرار خواهد داد؟

بحران اقتصادی ونزوئلا سرانجام شرایط سیاسی این کشور را نیز به تلاطم کشاند. با اعلام ریاستجمهوری از سمت خوان گوایدا به عنوان رهبر مخالفان نیکلاس مادورو و حمایت آمریکا از این رهبر 35 ساله، نگاهها بیش از هر زمان دیگری به تولید و عرضه نفت این کشور در شرایط بحرانی جدید دوخته شده است. تولید روزانه نفت در ونزوئلا تا پیش از اعمال تحریمهای آمریکا به نصف سطح تولید در سال 2016 رسیده بود و حالا با تشدید تحریمهای نفتی آمریکا علیه شرکت ملی نفت ونزوئلا، این کشور آماده میشود تا به علت عدم دسترسی به روانکنندههایی که از آمریکا وارد این کشور میشد، بیش از یک چهارم از ظرفیت تولید نفت خود را تعطیل کند. در کنار قطع دسترسی به این روانکنندهها، ناامنیهایی که تولید و ارسال نفت خام را در میادین نفتی ونزوئلا دشوار کرده است، دلیل دیگری برای کاهش تولید روزانه نفت ونزوئلا به شمار میرود. اما کاهش تولید ونزوئلا در حالی میتواند در کنار کاهش شدید تولیدات عربستان سعودی، به کمبود عرضه نفت خام در بازار جهانی دامن بزند که ممکن است عامل تحریم نفتی ونزوئلا، تبدیل به اهرمی برای تمدید معافیتهای نفتی خریداران ایران پس از ماه مه شود.
با شدت گرفتن تنشهای سیاسی در ونزوئلا، تحریمهای نفتی آمریکا نیز تبدیل به عاملی شدهاند که از نگاه کارشناسان به آشفتگیهای مدیریتی در صنعت نفت این کشور دامن زده و افت شدیدتر تولید را برای شرکت ملی نفت ونزوئلا رقم خواهند زد. تا پیش از وقایع سیاسی اخیر، تحلیلگران انتظار داشتند تولید روزانه نفت خام ونزوئلا در 2019 به حدود 500 هزار بشکه (از حدود 1/1 میلیون بشکه فعلی) در روز برسد. حال این چشمانداز تقویت شده و کارشناسان عقیده دارند حتی اگر قدرت از مادورو به گوایدو منتقل شود، باز هم نمیتوان بهبود سریع تولید نفت در ونزوئلا را انتظار داشت. در حال حاضر 9 کشور اروپایی علاوه بر آمریکا از گوایدو اعلام حمایت کرده و از مادورو خواستهاند از قدرت کنارهگیری کند. در این میان واشنگتن با اعمال محدودیتهای جدید نفتی علیه شرکت ملی نفت ونزوئلا تلاش دارد حلقه محاصره مادورو را تنگتر کند و با قطع درآمدهای نفتی او، انتقال قدرت به اپوزوسیون ونزوئلا را سرعت بخشد.

صادرات نفت ونزوئلا در یک قدمی صفر شدن
به گزارش بلومبرگ، محدودیتهای جدید آمریکا علیه شرکت ملی نفت ونزوئلا، میتواند به احتمال قوی منجر به توقف صادرات نفت خام این کشور به مشتریانش شود. به گزارش این خبرگزاری، از زمان اعمال تحریمهای آمریکا علیه شرکت ملی نفت ونزوئلا صادرات روزانه نفت خام این کشور آمریکای لاتین کاهش پیدا کرده و در نیمه نخست فوریه 2019 به 12/1 میلیون بشکه در روز رسیده است. این میزان صادرات به معنای کاهش 2/9 درصدی صادرات نفت خام ونزوئلا در مقایسه با مدت مشابه در ژانویه است.
تحریمهای نفتی آمریکا اواخر ژانویه سال جاری میلادی رسما از سمت وزارت خزانهداری آمریکا اعلام شد تا طبق آن، فروش نفت خام ونزوئلا به پالایشگران آمریکایی با محدودیت انتقال پول مواجه شود. تحلیلگران انتظار دارند در پی اعلام این محدودیت تازه، فروش روزانه حدود 500 هزار بشکه نفت خام کاراکاس به پالایشگران آمریکایی عملا متوقف شود.
تحریمهای نفتی تازه آمریکا علیه شرکت ملی نفت ونزوئلا، شرایط سختی را برای دولت نیکلاس مادورو رقم خواهد زد. مادورو برای ایستادگی در مقابل خوان گوایدو، رییسجمهور خودخوانده ونزوئلا، به درآمدهای نفتی نیاز دارد اما به نظر میرسد در راه کسب این درآمدها با مشکلات زیادی روبهرو باشد. با سد شدن راه فروش نفت ونزوئلا به پالایشگران آمریکایی به عنوان مشتریان نفتی عمده این کشور، این انتظار وجود دارد که کاراکاس در صدد ورود به بازارهای جدید نفتی از جمله چین، هند یا سایر کشورهای آسیایی مصرفکننده نفت خام باشد.
گردش ونزوئلا به سمت بازارهای نفت آسیا اگرچه میتواند تهدیدی برای کمتر شدن سهم ایران در این بازارها به ویژه در دوران تحریم باشد، اما آنطور که تحلیلگران بلومبرگ انتظار دارند این تهدید به احتمال زیاد عملیاتی نخواهد شد. بر اساس آخرین گزارشها هند خرید نفت از ونزوئلا را افزایش داده و حالا تبدیل به بزرگترین خریدار نفت این کشور شده است اما به نظر میرسد مشکلاتی در زمینه انتقال پول نفت به دولت مادورو وجود داشته باشد. پیش از این دولت مادورو اعلام کرده بود حسابهای نفتی خود را به گازپروم بانک روسیه منتقل کرده است اما آخرین خبرهای منتشر شده نشان میدهد این بانک روسی حاضر به ارائه خدمات به ونزوئلا نشده است.
جنس تحریمهای نفتی آمریکا علیه ونزوئلا شباهتی با تحریمهای نفتی ایران ندارد و تمرکز آن بر فروش نفت به پالایشگران آمریکایی است و دولت ترامپ بر خلاف عملکردش در تحریم نفتی ایران، اصراری بر صفر کردن صادرات روزانه نفت خام ونزوئلا ندارد. با این حال محدودیتهای بانکی مانعی بزرگ بر سر راه فروش نفت دولت مادورو به بازارهای جدید است.

دو عامل فشار بر صادرات نفت ونزوئلا
به این ترتیب تحریمهای نفتی آمریکا ممکن است برای کاراکاس، اثری مشابه صفر کردن صادرات نفت خام داشته باشد. دو موضوع سبب این نتیجهگیری از سمت بلومبرگ شده است. نخست آنکه آمریکا محدودیت شدیدی برای خرید نفت ونزوئلا از سمت پالایشگران آمریکایی ایجاد کرده است. دوم آنکه، واردات رقیقکنندهها از آمریکا نیز برای شرکت ملی نفت ونزوئلا ممنوع شده است. این رقیقکنندهها برای نفت فوق سنگین تولید شده در حوزه نفتی Orinoco Belt که بزرگترین مرکز تولید نفت ونزوئلا است، استفاده میشود. نوع نفت تولید شده در ونزوئلا عمدتا سنگین است و به رقیقکنندههای وارداتی از آمریکا نیاز دارد تا قابلیت انتقال در خطوط لوله را پیدا کند در غیر این صورت حرکت دادن این نوع نفت بسیار غلیظ در لولههای انتقال کار بسیار دشواری خواهد بود. بر اساس آمارهای موجود، ونزوئلا در سال 2018 به طور متوسط روزانه 90 هزار بشکه نفتای سنگین از آمریکا وارد کرده است. در رابطه با مورد نخست، «صادرات» نفت خام ونزوئلا ضربه خواهد خورد هرچند ممکن است شدت این ضربه با یافتن بازارهای جایگزین کمتر شود. اما مورد دوم «تولید» نفت در این کشور آسیب خواهد دید و اوضاع را از آنچه هست بدتر خواهد کرد. اتفاقی که همین حالا نیز یک چهارم تولید روزانه نفت خام در ونزوئلا را در معرض تهدید قرار داده است.

شدت گرفتن افت تولید نفت کاراکاس
بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده از سمت اوپک به نقل از منابع ثانویه، تولید روزانه نفت خام ونزوئلا در آخرین ماه سال 2018، با افتی 33 هزار بشکهای به 148/1 میلیون بشکه در روز رسیده است. این میزان تولید به معنای افت بیش از 600 هزار بشکهای تولید نفت این کشور در طول سال 2018 نسبت به سال قبل از آن است. حال با شدت گرفتن تحریمهای نفتی آمریکا علیه PDVSA پیشبینی میشود تولید نفت در ونزوئلا با دشواری بیشتری مواجه شود. در تازهترین پیشبینی، تحلیلگران شرکت وود مک کنزی پیشبینی کردهاند تولید نفت ونزوئلا به دلیل تحریمهای آمریکا احتمالا به 900 هزار بشکه در روز برسد. پیش از این پیشبینیهای دیگری نیز مطرح بود که در آن انتظار رسیدن مجموع تولیدات این کشور به 500 هزار بشکه در روز نیز مطرح بود. این انتظارها با شدت گرفتن تحریمهای آمریکا علیه شرکت ملی نفت ونزوئلا شدت گرفته است زیرا در حال حاضر فعالیت بسیاری از شرکتهای بینالمللی حاضر در PDVSA تحت تاثیر این تحریمها قرار گرفته است. در پی این تحریمها، مراودات بانکی و فعالیتهای شرکتهای حمل و نقل بینالمللی در این کشور که با PDVSA در ارتباط هستند نیز دچار توقف خواهد شد. بنابراین افت بیش از پیش تولید نفت در ونزوئلا و اثر آن بر شدت گرفتن رشد قیمتها دور از انتظار نیست. در حال حاضر فعالان بازار نفت در کنار اشاره به توافق 2/1 میلیون بشکهای اوپک برای کاهش تولید و روند مثبت مذاکرات تجاری چین و آمریکا، از ونزوئلا به عنوان یکی از عوامل اثرگذار بر کمبود عرضه و رشد قیمتها نام میبرند.
تفاوتها و شباهتهای تحریم نفتی ایران و ونزوئلا
در تحریمهای نفتی آمریکا علیه ونزوئلا که پردازشهای مالی برای پرداخت پول نفت و عملا خرید نفت این کشور را متوقف میکند بر خلاف تحریمهای نفتی ایران، به خریداران نفت خام ونزوئلا معافیتی داده نشده است. این مهمترین تفاوت تحریمهای نفتی ونزوئلا با ایران است اما با این حال میتواند اثری مشابه با تحریمهای نفتی ایران داشته باشد زیرا انتظار میرود علیرغم عدم اصرار آمریکا بر صفر کردن صادرات نفت خام ونزوئلا، این اتفاق خواهناخواه برای این کشور بحرانزده رقم بخورد.
بر اساس آمار وزارت اطلاعات انرژی آمریکا، ونزوئلا در سال گذشته میلادی به طور میانگین روزانه 514 هزار بشکه نفت خام به ایالات متحده آمریکا صادر کرده است. این میزان در سه هفته نخست ژانویه 2019، به متوسط 608 هزار بشکه در روز افزایش داشته است اما این جریان تا دو ماه آینده به طور کامل متوقف خواهد شد.
دیگر تفاوتی که تحریمهای نفتی ونزوئلا با ایران دارد، این است که خرید نفت خام این کشور برای مشتریان غیرآمریکایی ممنوع نیست. با این حال تحلیل بلومبرگ نشان میدهد که احتمالا در عمل، مشتریان، بانکها، شرکتهای حمل و نقل یا شرکتهای بیمهای بسیار کمی حاضر به معامله با شرکت ملی نفت ونزوئلا خواهند بود. این احتمال از آنجایی مطرح میشود که سود ناشی از تخفیفهای ونزوئلا روی محمولههای نفتیاش، برای پوشش ریسک درافتادن با تحریمهای آمریکایی کافی نخواهد بود. بنابراین اگرچه فروش نفت ایران به تمام خریداران ممنوع است و ونزوئلا چنین محدودیتی ندارد، اما اثر این تفاوت برای دو کشور مشابه خواهد بود زیرا ریسکهای فراوانی برای خریداران فراهم میکند.

رابطه تحریم نفتی کاراکاس و حفظ سهم بازار تهران
با توجه به اینکه ونزوئلا برای فروش نفت به دیگر کشورها تحریم نشده است؛ نیکلاس مادورو که خود را رییسجمهور رسمی وزنوئلا میداند، اعلام کرده مسیر صادرات نفت خام به آمریکا را به سمت کشورهای دیگر تغییر خواهد داد. جایگزین کردن چین به جای بازار آمریکا، ادعایی است که پس از هوگو چاوز، بارها از سمت مادورو مطرح شده است. این ادعا شاید در تئوری ممکن به نظر برسد، اما در شرایط فعلی باید دید آیا چین حاضر است به قیمت خرید نفت بیشتر از ونزوئلا، خود را درگیر نارضایتی آمریکا کند یا خیر. چین و آمریکا در حال حاضر در حال گفتگو برای پایان دادن به جنگ تجاری هستند و بعید به نظر میرسد چین به هر دلیلی، برای بر هم خوردن روند مذاکرات تمایل داشته باشد.
از طرفی پایبندی پکن به تحریمهای نفتی آمریکا علیه ایران نشاندهنده این موضوع است که احتمالا چین برای خرید نفت بیشتر از ونزوئلا در شرایط تحریم نفتی این کشور، تمایل چندانی از خود نشان ندهد. نمونهاش آنکه چین اگرچه با بازگشت تحریمهای نفتی آمریکا علیه ایران خرید نفت کشورمان را قطع نکرد، اما سطح واردات نفت از ایران را به شکل محسوسی کاهش داد. در حال حاضر نیز بزرگترین مشتری نفت خام ایران، با استفاده از معافیتهای نفتی دولت ترامپ، روزانه حدود 360 هزار بشکه نفت خام از ایران وارد میکند که به مراتب کمتر از سطح واردات این کشور در سالهای 2017 و 2018 است. این موضوع میتواند خطر از دست رفتن سهم بازار ایران بر اثر ورود نفت ونزوئلا به این کشور را کاهش دهد.
به این ترتیب با توجه به اینکه افت تولید و کاهش صادرات دو نتیجه محتمل تحریمهای نفتی آمریکا علیه کاراکاس است، کارشناسان عقیده دارن ممکن است آمریکا برای بر هم نخوردن تعادل بازار مجبور به تمدید معافیتهای نفتی مشتریان نفت خام ایران شود. دونالد ترامپ به خوبی علاقه خود به نفت ارزان را نشان داده است و در شرایط فعلی که کاهش عرضه ونزوئلا در کنار کاهش شدید تولیدات عربستان میتواند کمبودی جدی برای بازار نفت رقم بزند، احتمالا تمدید معافیتهای شش ماهه خریداران نفت خام ایران، راهحلی منطقی برای جلوگیری از رشد بیش از پیش قیمتها در ماههای آینده خواهد بود.