صنعت نفت ایران در پنجم خردادماه که مصادف است با اکتشاف نفت در چاه شماره یک مسجد سلیمان در تاریخ ۱۲۸۷، صدویازده ساله شد. شرکت ملی مناطق نفت‌خیزجنوب که ۸۰ درصد تولید نفت ایران را در اختیار دارد قلب این صنعت عظیم در ایران است و اکنون یک قرن پس از اکتشاف نفت همچنان جایگاه کلیدی و مهمی دارد. احمد محمدی، مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیزجنوب می‌گوید: هم‌اکنون ۱۰۰ درصد امور طراحی، مهندسی و راهبری امور توسعه و پشتیبانی تولید نفت از سوی ایرانی‌ها انجام می‌شود. او به تحریم‌های آمریکا علیه ایران نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: طبق برنامه، تولید نفت ادامه دارد و ظرفیت‌سازی لازم به منظور نگهداشت و افزایش تولید در حال انجام است.
گفت‌وگو با احمد محمدی، مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب را که در تاریخ پنجم خردادماه ۹۸ در اهواز، شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب انجام شده است در ادامه می‌خوانید:
پس از گذشت ۱۱۱ سال از اکتشاف نفت، صنعت نفت ایران امروز که تحریم‌های همه‌جانبه‌ای از سوی آمریکا علیه آن اعمال شده است، در چه جایگاهی ایستاده است؟
صنعت نفت ایران در ۱۱۱ سال گذشته از فراز ونشیب‌های فراوانی در ایران برخوردار بوده و در برهه‌های حساسی از تاریخ نه تنها بر زندگی مردم ایران، بلکه بر زندگی مردم منطقه به دلیل ملی شدن صنعت نفت ایران اثر گذاشته است. در جریان انقلاب اسلامی و دوران جنگ هشت ساله عراق علیه ایران نیز این صنعت همچنان نقشی محوری را در اقتصاد ایران بازی می‌کرد. پس از پایان جنگ، این صنعت در برهه‌های مختلف با تحریم‌های آمریکا مواجه شد، با این حال به همت مردان و زنان این صنعت، تحریم‌ها هرگز مانع توقف فعالیت‌ها از جمله تولید و صادرات نفت ایران نشد. هم‌اکنون که صنعت نفت ایران از یکصدویازده سالگی خود عبور کرده است، می‌توانم بگویم که صددرصد راهبری فعالیت‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در صنعت نفت از سوی نیروهای ایرانی انجام می‌شود، حتی اگر با شرکت‌های خارجی نیز همکاری داشته باشیم، راهبری اصلی پروژه‌ها، طرح و برنامه‌ها از سوی ایرانی‌ها انجام می‌شود. صنعت نفت یک صنعت بین‌المللی و پیچیده به لحاط دانش، تجربه، نیروی انسانی، امکانات سخت افزاری، نرم‌افزاری و استراتژی‌هایی است که باید پیاده شود.
صنعت نفت ایران در شرایطی در مسیر رشد و توسعه قرار دارد که همواره در نوک پیکان تهدیدهای آمریکا پس از انقلاب اسلامی بوده است. آمریکا در سال‌های اخیر همه تلاش خود را به کار برده تا انتقال فناوری به این صنعت را در ایران مخدوش کند، اگرچه این صنعت یک صنعت صددرصد بومی نبوده و بین‌المللی است و به ورود تکنولوژی از بازارهای بین‌المللی نیاز داریم، منتها تا جایی که در توانمان بوده است تکنولوژی را دریافت کردیم و بخش قابل توجهی از کالا، تجهیزات و مواد مصرفی را با تلاش صنعتگران و سازندگان داخلی بومی‌سازی کردیم.
تحریم‌های این دوره چه تفاوتی با تحریم‌های دور قبلی دارد؟
تحریم این دوره همه‌جانبه‌تر، سنگین‌تر و سخت‌تر از دوره قبل است؛ آمریکا در دور جدید تحریم‌ها همه تلاش خود را به کار برده است تا صادرات نفت ایران را صفر کند، منتهی مشاهده می‌کنید که موفق به انجام این کار نشده است و به حول و قوه الهی نخواهد شد. در واقع با توجه به جنگ تمام عیار اقتصادی که علیه ایران صورت گرفته است تا همین امروز که با شما صحبت می‌کنم، طبق برنامه، تولید نفت در مناطق نفت‌خیز جنوب ادامه دارد. در دور قبلی تحریم‌ها هم با برنامه‌ریزی که در مناطق نفت‌خیز انجام شده بود و با ایجاد ظرفیتی که در دوران تحریم انجام داده بودیم پس از رفع تحریم‌ها توانستیم در بازه زمانی مورد نظر تولیدمان را به حداکثر برسانیم؛ امروز هم با درس گرفتن از آن دوره و علم به اینکه همیشه باید آماده برگشت به تولید حداکثری باشیم، در حال ظرفیت‌سازی و تعمیرات اساسی هستیم تا چنانچه قرار باشد به تولید حداکثری برگردیم در یک بازه زمانی بسیار کوتاه آن را محقق کنیم.
احتمال دارد با کاهش صادرات نفت، تولید نفت در مناطق نفت‌خیز جنوب کاهش یابد؟
برنامه تولید متناسب با شرایط موجود کشور قابل انعطاف است، اما با توجه به برنامه‌ها و طرح‌هایی که داریم و همچنین میزان مصارف پالایشگاهی و صادراتی، ان‌شاءالله خللی در میزان تولید مورد نیاز به وجود نخواهد آمد. به هرحال آنچه باید تولید نفت داشته باشیم در مناطق نفت‌خیز جنوب در حال تولید هستیم و پیش‌بینی آینده و میزان تولید نیز به سیاست‌گذاری‌های وزارت نفت بستگی دارد. ما می‌توانیم در یک بازه زمانی منطقی تولیدمان را به حداکثر برسانیم.
برای ظرفیت‌سازی گفته‌شده با شرکت‌های خارجی نیز همکاری می‌کنید یا همکاری شما تنها به شرکت‌های داخلی محدود شده است؟
همان‌طور که می‌دانید تجهیزات صنعت نفت در شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب قدیمی و فرسوده است و بسیاری از میدان‌ها وارد نیمه دوم عمر خود شده‌اند، بنابراین بهسازی و نوسازی تجهیزات و همچنین اجرای پروژه‌ها به منظور افزایش تولید و جلوگیری از افت تولید در میدان‌ها طبیعی است که ما نیز در سال‌های اخیر با تعریف پروژه‌های فراوانی از جمله پروژه‌های میدان‌محور که توسعه آنها طبق مدل جدید قراردادهای نفتی انجام خواهد شد و توسعه ۲۸ مخزن را که نیازمند حفاری‌های جدید بوده است در دستور کار قرار داده‌ایم. در اجرای این پروژه‌ها نیز محدودیتی برای همکاری با شرکت‌های داخلی و خارجی نداریم. منتها در اجرای طرح توسعه ۲۸ مخزن اولویت ما با شرکت‌های داخلی است، در عین حال شرکت‌های برنده می‌توانند از مشاوران خارجی نیز کمک بگیرند.
فکر می‌کنید در شرایط کنونی که اقتصاد ایران با نوسان‌های فراوانی روبه‌روست، سرمایه‌گذاری در این صنعت همچنان برای بخش خصوصی ایرانی جذابیت داشته باشد؟
ما از هرگونه سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب استقبال می‌کنیم، ضمن اینکه سرمایه‌گذاران هر هزینه‌ای که در صنعت نفت انجام دهند با اطمینان به آنها قول می‌دهم که با توجه به حاشیه سودی که در این صنعت وجود دارد، بیشتر از هر جای دیگری سود عایدشان می‌شود. ما از صنعتگران و سرمایه‌گذاران داخلی با استفاده از قراردادهای پایدار و بلندمدت حمایت می‌کنیم، زیرا سرمایه‌گذاری آنها علاوه بر اینکه سبب رونق ساخت داخل می‌شود منجر به تحرک اقتصادی و افزایش اشتغال و رونق تولید در کشور خواهد شد.
آیا برآوردی درباره میزان سرمایه جذب شده دارید؟
جذب سرمایه در مناطق نفت‌خیز جنوب را در سه قسمت اولویت‌بندی کرده‌ایم. نخست مدیریت مخازن در ۲۸ مخزن و میدان‌محور که در قراردادهای بالادستی است. دوم، طرح جمع‌آوری گازهای همراه و جلوگیری از گازسوزی است و سوم نوسازی و بهسازی خطوط لوله و تجهیزات روسطحی. مثلا با توجه به فرسودگی تجهیزات‌مان به سرمایه‌گذاری چند میلیارد دلاری در تجهیزات روسطحی نیاز داریم و شاید چند برابر آن را در امور توسعه‌ای در میدان‌های تحت بررسی نیاز داشته باشیم. منظور این نیست که این ارقام به‌صورت یکجا جذب شوند، بلکه بنا داریم در امور توسعه‌ای در میدان‌های تحت سرپرستی در یک بازه زمانی منطقی مثلا در بازه‌های زمانی دوساله، پنج‌ساله و شاید ده‌ساله، سرمایه را جذب کنیم. معتقدیم سرمایه‌گذاران و سازندگانی که علاقه‌مند همکاری با ما هستند می‌توانند برای سال‌ها در کنار ما باشند و این یک رابطه برد - برد است.
البته اولویت برای طرح توسعه ۲۸ مخزن با سرمایه‌گذاران داخلی است؛ آیا هر شرکتی می‌تواند برای توسعه این مخازن ورود کند؟
یکی از مهم‌ترین اهداف اما در اجرای این بسته‌ها علاوه بر اهداف تولیدی، فعال کردن سازندگان داخلی است، بنابراین برای اینکه آنها بتوانند در این بخش ورود کنند تصمیم گرفتیم پروژه‌ها را در بسته‌هایی حداکثر با هزینه ۳۰۰ میلیون دلاری تعریف کنیم و حداکثر آورده پیمانکار می‌تواند ۲۰ درصد باشد و پرداختی به آنها متناسب با پیشرفت پروژه‌ها انجام می‌شود. اما اگر قرار باشد شرکت‌های خارجی نیز در این بخش فعال شوند به آنها تاکید کرده‌ایم که باید به‌صورت کامل به فاینانس پروژه بپردازند. هم‌اکنون نیز با چند شرکت خارجی در حال مذاکره هستیم که پیشرفت‌های خوبی نیز در این زمینه داشته‌ایم.
روند واگذاری‌ها از طریق مناقصه است؟
بله اما اگر شرکت‌های ایرانی ظرفیت فاینانس کامل پروژه را داشته باشند می‌توانیم مجوز ترک تشریفات مناقصه را برای آنها بگیریم. این امتیاز تنها برای شرکت‌های ایرانی است تا بتوانیم هرچه سریع‌تر پروژه را به اجرا ببریم، در غیر این صورت اجرای پروژه پس از برگزاری مناقصه واگذار می‌شود. مدت زمان در نظر گرفته‌شده برای اجرای پروژه‌ها نیز دو سال تا دو سال و نیم است.
روش‌های تامین مالی این پروژه‌ها به چه صورت خواهد بود؟
چند روش را برای این کار در نظر گرفته‌ایم. یکی از این روش‌ها انتشار اوراق منفعت است. در فاز نخست اجرای برنامه‌هایمان در سال اول این اوراق منتشر و به اندازه کافی نیز تامین اعتبار انجام شده است. هم اکنون برای اجرای این پروژه‌ها در سال اول اجرا تامین مالی مورد نیاز شده است.
البته روش‌های دیگری هم برای تامین مالی در نظر گرفته شده است. در کنار اینها ما از جذب سرمایه‌های سرگردان در کشور استقبال می‌کنیم و از سرمایه‌گذاران دعوت می‌کنیم سرمایه‌های خود را در صنعت نفت سرمایه‌گذاری کنند، زیرا بازگشت سرمایه آنها حتمی است و اعتقاد داریم صنعت نفت یکی از جذاب‌ترین بازارها برای سرمایه‌گذاران است.
تکلیف چند بسته نهایی شده است؟
تاکنون تکلیف ۶ بسته منصوری آسماری، رامشیر، گچساران خامی، نرگسی، لالی ـآسماری و کبود مشخص شده است و شرکت‌های برنده مناقصه کارشان را شروع کرده‌اند. مناقصه هشت بسته هم برگزار شده و در حال نهایی کردن مناقصه هستیم که به‌زودی برندگان آنها نیز اعلام می‌شود. انتظار داریم تکلیف ۱۲ بسته دیگر نیز تا پایان نیمه نخست امسال مشخص شود. به این ترتیب امیدواریم تا پایان امسال کار اجرایی همه بسته‌های کاری ۲۸ مخزن آغاز شود.
با اجرای این پروژه‌ها چه میزان به تولید اضافه می‌شود؟
انتظار داریم با اجرای طرح‌های توسعه‌ای ۲۸ مخزن (پس از حدود دوسال و نیم) در شرکت مناطق نفت‌خیزجنوب ۶۰۰ هزار بشکه در روز نگهداشت و افزایش تولید داشته باشیم. البته این توضیح نیز ضروری است. ما در مناطق نفت‌خیزجنوب سالانه حدود ۱۰ درصد افت طبیعی تولید از چاه‌های تولیدی داریم و اگر فرض کنیم روزانه ۳ میلیون بشکه تولید می‌کنیم سالی ۳۰۰ هزار بشکه افت تولید داریم که برای نگهداشت این ۳۰۰ هزار بشکه باید اقدام‌هایی مانند حفاری چاه، ترمیم چاه، تعمیر چاه و احداث پروژه‌های نمک‌زدایی را انجام دهیم، بنابراین با اجرای طرح توسعه ۲۸ مخزن، افزون بر جایگزینی افت تولید ۱۰ درصدی چاه‌ها و مخازن این طرح، افزایش تولید ۳۰۰ هزار بشکه‌ای در روز را نیز به سطح تولید این مخازن خواهیم داشت.
به فناوری خاصی برای دستیابی به این میزان نیاز داریم؟
در شرایطی که الان هستیم با همین امکانات موجود، دستیابی به رقم افزایش و نگهداشت تولید ۶۰۰ هزار بشکه‌ای قابل دستیابی است. اما اگر بخواهیم به ازدیادبرداشت با روش‌های EOR و IOR دست یابیم قطعا هم سرمایه‌گذاری سنگین‌تر و هم فناوری به‌روزتر نیاز داریم. در این بخش به مشاور خارجی و سرمایه‌گذاری نیاز خواهیم داشت. در قراردادهای میدان‌محور که افزایش ضریب بازیافت مطرح است، با توجه به اینکه انجام این کار زمان‌بر است هزینه‌های بیشتری را می‌طلبد و فناوری‌های خاصی نیاز دارد.
مذاکرات قراردادی برای توسعه میدان‌های مناطق نفت‌خیز جنوب در قالب الگوی که مناطق نفت‌خیز جنوب تعریف کرده، به کجا رسیده است؟
پس از اجرای برجام ۱۸ یادداشت تفاهم برای توسعه میدان‌های منتخب مناطق نفت‌خیزجنوب امضا شد (هشت شرکت داخلی و خارجی) و مذاکراتمان را به صورت جدی دنبال کردیم که به دلیل خروج یکجانبه آمریکا از برجام و مشکلاتی که به وجود آمد برخی از شرکت‌ها از ادامه همکاری انصراف دادند. هم‌اکنون با سه شرکت مذاکرات را به‌صورت جدی دنبال می‌کنیم که امیدوارم در نیمه اول سال ۹۸ حداقل دو قرارداد امضا کنیم. به هر تقدیر شاید آهنگ مذاکراتمان کمی کند شده باشد، اما پیوسته بوده است.
تشدید تحریم‌ها ورود فناوری به صنعت نفت را بیش از پیش سخت کرده است؛ آیا این موضوع تاثیری بر استانداردهای اجرای پروژه در مناطق نفت‌خیز خواهد داشت؟
تحریم‌ها سبب نمی‌شود ما از استانداردهایمان کوتاه بیاییم، زیرا صنعت نفت صنعت حساسی است و به اصطلاح نخستین اشتباه در انجام عملیات این حوزه شاید آخرین اشتباه باشد. البته در بخش تامین مالی و هزینه‌ها یکسری ملاحظات داریم، اما درباره رعایت استانداردهای نفت به هیچ‌عنوان نباید از این اصول عبور کنیم و استانداردهای اجرا باید به‌درستی رعایت شود.