هرچند راهبرد تعدیل تعهدات ایران در برجام با هدف فشار به اروپا برای انجام تعهداتش اتخاذ شده، اما رد نشدن لوایح مرتبط با FATF از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام، مانع از آن شده است که ایران بتواند از مزایای این راهبرد به صورت کامل استفاده کند.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، با خروج امریکا از برجام و بدقولی‌های اروپایی‌ها برای حفظ توافق هسته‌ای، سرانجام دولت برنامه خروج تدریجی از برجام را طبق مواد این توافق در دستور کار خودش قرار داد. چنانچه به گفته ظریف وزیر امور خارجه، ایران خارج از برجام عمل نمی‌کند و توقف انجام تعهدات برجام از سوی ایران طبق مواد 26 و 36 برجام است. این اقدام ایران که به تعبیر عراقچی معاون وزیر امور خارجه، برای متوازن کردن تکالیف و حقوق ایران در برجام است، در گام اول، رفع محدودیت ذخایر اورانیوم و آب‌سنگین و همچنین در گام دوم غنی‌سازی اورانیوم بالای ۳.۶۷ درصد را شامل می‌شود. با این حال، اروپایی‌ها برای حفظ برجام اقدامی انجام ندادند و حتی طلبکارانه خواستار تصویب لوایح مرتبط با گروه ویژه اقدام مالی FATF از سوی ایران هستند. هرچند که این مسئله به عوامل خارجی همچون فشار آمریکا به اروپا و مواضع مشترک این دو در مورد مسائل منطقه‌ای و موشکی ایران مربوط می‌شود، اما باید به عوامل داخلی مانند عدم تصمیم‌گیری قاطع مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره رد لوایح مرتبط با FATF نیز در شکل‌دهی به رفتار طلبکارانه اروپا نسبت به ایران توجه داشت.
*اختلاف‌نظر اعضای مجمع درباره لوایح مرتبط با FATF به نفع اروپا است
اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام دیدگاه‌ها و مواضع متفاوتی نسبت به لوایح مرتبط با FATF دارند، چنانچه میتوان به سه دسته موضع‌گیری اعضا نسبت به FATF اشاره کرد.
گروه اول موافقان تصویب لوایح پالرمو و CFT هستند و آنها معتقدند که با انجام درخواست‌های این نهاد بین دولی میتوان مشکلات کشور را در حوزه بانکی و مالی حل کرد. برای نمونه محمد صدر عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره این موضوع گفت: «اگر دو لایحه باقی‌مانده از لوایح FATF تصویب نشود، در روابط تجاری، بانکی و مالی حتی با کشورهایی که امروز با ما همکاری می‌کنند دچار مشکل می‌شویم».
گروه دوم مخالفان لوایح مذکور هستند. این دسته از اعضای مجمع معتقدند که با تصویب این لوایح نه‌تنها مشکلات کشور حل نمی‌شود، بلکه به خاطر شفافیت اطلاعات، فشارها بیشتر هم خواهد شد. صفارهرندی بابیان اینکه بعد از تصویب FATF باید تمام تراکنش‌های مالی در حوزه نفت و دیگر حوزه‌ها را شفاف کرد، گفت: «طبیعی است که وقتی می‌خواهیم تحریم‌ها را دور بزنیم باید این را بدون اطلاع آمریکا انجام دهیم نه به‌صورت شفاف، واضح و قابل رصد باشد».
دسته سوم از اعضا مجمع، تصویب لوایح مرتبط با FATF را منوط به رفتار سازنده اروپا می‌دانند. برای نمونه محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، رفتار FATF و اروپایی‌ها را بر تصمیم‌گیری اعضا مجمع درباره لوایح مرتبط با FATF مؤثر می‌داند. همچنین محمدرضا باهنر نیز با مشروط کردن تصویب لوایح پالرمو و CFT به رفتار اروپا گفت که ما با توجه به رفتار اروپایی‌ها جلو می‌رویم و بررسی می‌کنیم.
چنین موضع‌گیری‌ها و اختلاف‌نظرهایی باعث می‌شود که قدرت چانه‌زنی ایران در برابر خواسته‌های اروپا کاهش یابد و اروپا نیز از این امر آگاهی لازم را دارد. درواقع میتوان گفت که اگر ایران تعهدات برجامی خودش را کاهش دهد، ولی در کنار آن مسئولین علیه اقدامات اروپا اجماع نکنند، اروپا با این احساس که از قدرت چانه‌زنی بالایی در مذاکرات آینده برخوردار است، حاضر نخواهد بود امتیازی به ایران بدهد.
لذا اروپا به‌طور هوشمندانه برای همراه کردن موافقان داخلی با خود، صرفاً به ارائه برخی از وعده‌های توخالی بسنده می‌کند. چنانچه در بحث حفظ برجام بدون آمریکا نیز، اروپا ابتدا قول اجرای SPV را داد و بعد در بهمن‌ماه این سازوکار مالی را به سازوکار تجاری یا اینستکس که صرفاً کالاهای غیر تحریمی را در برمی‌گیرد، تقلیل داد. بااین‌حال این سازوکار به‌طور کامل آماده بهره‌برداری نشده است. اخیرا مرکل صدراعظم آلمان در یک نشست خبری درباره اینستکس گفت: «این سازوکار تا حدی آماده بهره‌برداری است». همان‌طوری که مشاهده می‌شود تعلل مجمع در مورد رد لوایح پالرمو و CFT که از سوی اروپا در راستای همکاری با غرب تفسیر می‌شود، مانع از آن شد تا اروپا مجبور به انجام تعهدات برجامی خود شود.
*مجمع با رد لوایح پالرمو و CFT، اروپا را وادار به انجام تعهداتش کند
هم‌زمان با بررسی لوایح مرتبط با FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام، تحولاتی پیرامون آن رخ داده است که پاسخ مناسب مجمع را به دنبال نداشت. قرار گرفتن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست تروریستی آمریکا، تحریم دفتر مقام معظم رهبری و تهدید به تحریم محمدجواد ظریف و همچنین کارشکنی اروپایی‌ها در اجرای اینستکس ازجمله این تحولات بوده است که مجمع تشخیص می‌توانست با رد لوایح پالرمو و CFT در برابر اقدامات کشورهای غربی، کنش فعالی از خود نشان دهد و جلوی رفتار مخرب آنها را بگیرد.
لذا رفتار منفعلانه مجمع تشخیص مصلحت نظام در قبال لوایح پالرمو و CFT این پیام را به غربی‌ها می‌دهد که مجمع تشخیص همچنان به تعامل با غرب امیدوار است. همین امر باعث می‌شود تا اروپا جری‌تر شود و از مواضع خود کوتاه نیاید. درواقع تعلل مجمع تشخیص در مورد رد لوایح مرتبط با FATF در تعارض باسیاست ایران در کاهش تعهدات برجام است. همان‌طوری که مشاهده می‌شود، بلاتکلیفی لوایح مذکور در مجمع تشخیص مصلحت نظام تأثیر منفی‌ای بر کارایی راهبرد تعدیل تعهدات برجام داشته است و ایران نتوانست هدف این راهبرد را که همان وادار کردن اروپا به انجام تعهداتش در قالب برجام بوده است، محقق کند.
تعلل مجمع در مورد رد لوایح مرتبط با FATF این باور را برای اروپایی‌ها ایجاد کرده است که ایران برای تعامل با غرب حاضر است به آنها امتیاز دهد. به همین دلیل اروپا با انجام ندادن تعهدات خود سعی دارد، امتیاز بیشتری از ایران دریافت کند. چنانچه اروپا حتی برای اجرای اینستکسی که قصد مقابله با تحریم‌های امریکا را ندارد، خواستار انجام درخواست‌های FATF از سوی ایران است. بر این اساس، باید مسئولین اقداماتی انجام دهند که نشان‌دهنده قطع امید آنها به نسخه‌های خارجی و وعده‌های اروپا باشد. لذا، ضروری است که در کنار تعدیل تعهدات ایران در برجام، لوایح مرتبط با FATF از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز رد شود تا اروپا با جدی گرفتن تهدید ایران، مجبور به انجام تعهداتش شود و برای حفظ برجام هزینه پرداخت کند.