مقدمه : بندر چابهار تنها بندر اقیانوسی این کشور است که در کرانه دریای مکران و اقیانوس هند قرار دارد. اسکله آن قابلیت پهلوگیری کشتی‌های اقیانوس‌پیما را داشته و از مناطق آزاد بازرگانی ایران است. این بندر به دلیل موقعیت راهبردی، که نزدیک‌ترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه منجمله افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان به آب‌های آزاد است از اهمیت فراوانی برخوردار است و سازندگی و سرمایه‌گذاری فراوانی در آن صورت گرفته است از جمله ساخت اسکله و افزایش گنجایش بارگیری کشتی‌های اقیانوس‌پیما در خلیج چابهار و ساخت راه‌آهن به سوی آسیای میانه و احداث فرودگاه بین‌المللی این بندر یکی از مهمترین چهارراه‌های کریدور شمال-جنوب بازرگانی جهانی است. در بررسی ظرفیت های اقتصادی موجود در منطقه آزاد چابهار و معافیت این بندر از تحریم های امریکا، خبرنگار دنیای انرژی مصاحبه ای با علی محمودی مدیر عامل گروه بازرگانی آذران، تولید و بازرگانی محصولات پتروشیمی و مهدی هاشمی زاده مدیر بازاریابی بوتان ران، شرکت حمل و نقل بین المللی و داخلی انجام داده است که به عنوان فعالان اقتصادی دیدگاه خود را در خصوص سرمایه گذاری در چابهار بیان نمودند که در ادامه می آید :
*** دکتر علی محمودی
• ترانزیت مناسب کالا
چابهار در نگاه اول جزء سه کریدور مطرح دنیا و با توجه به موقعیت استراتژیک آن در منطقه می تواند در حوزه های اقتصادی و نفتی کشور بودجه بسیار مناسبی را تامین نماید . ایران تنها پل ارتباطی بین 6 کشور آسیای میانه ترکمنستان، ازبکستان، پاکستان، تاجیکستان و ... بوده و نزدیک ترین مسیر برای این پل ارتباطی بندر چابهار است. به نظر می رسد سرمایه گذاری مجدانه دولت و بخش خصوصی در این منطقه می تواند چابهار را طی دو سال از لحاظ زیرساخت های سرمایه گذاری آماده بهره برداری نماید. با توجه به شرایط مطلوب تری که این بندر در مقایسه با بندرهای همچون بندرعباس دارد می توان مسیر جاده ای مناسبی به عنوان یک جاده ترانزیتی برای شش کشور یاد شده ایجاد کرد و بازرگانی داخلی و خارجی نیز با توجه به هزینه های مناسب تر حمل و نقل می توانند از بندر چابهار صادرات خود را انجام دهند به طور مثال در سال گذشته هزینه های مربوط به اجاره کانتینر در بندرعباس به هند نهصد دلار بود ولی در چابهار این مقدار به نصف تقلیل یافته بود.
• توجه دولت به سرمایه گذاری
انتظار می رود دولت جهت رشد و توسعه این بندر بودجه مناسبی را در نظر گرفته و در قوانین صادراتی نیز تسهیلاتی ایجاد نماید و در مهمترین این امور ضمن نظارت بر پروژه ها ، تعرفه های وارداتی را نیز در چابهار کاهش دهد تا برای واردکننده این بندر صرفه اقتصادی داشته و سرمایه گذاری ها افزایش یابد.
• تسهیلات گمرکی
یکی از کارهایی که دولت در این مدت انجام داده برگزاری سمینارهایی است که فعالان اقتصادی مختلف را با موقعیت چابهار آشنا می نماید . در حال حاضر تمهید دولت این است که واردات کالای اساسی مثل ذرت، دام و ... را از چابهار بیشتر کند ولی این امرکفایت نکرده و باید تسهیلاتی برای گروه کالاهایی مثل حمل سیمان، فولاد، سنگ آهن و ... که در حال حاضر از بندرعباس واردات یا صادرات می شوند باشد که زمینه را برای تمامی کالاهای سبک و سنگین جهت صرفه اقتصادی واردکننده یا صادرکننده ایجاد نماید.
*** مهندس مهدی هاشمی زاده
• نگاه کارشناسانه به چابهار
در مقایسه بندر گوادر که در فاصله 72 کیلومتر چابهار قرار دارد ما دو سرمایه گذاری کاملا متفاوت می بینیم. چین قصد دارد از طریق بندر گوادر به دریای عرب دست یابد و پروژه جاده ابریشم آبی خود را گسترش دهد. و هند نیز بدون شک از طریق بندر چابهار حضور خود در آسیای مرکزی را گسترش خواهد داد بخصوص زمانی که چین صادرات گسترده ای به این منطقه دارد. لذا توجه کارشناسانه و دیپلماتیک به این بندر بسیار حائز اهمیت خواهد بود .
• سرمایه گذاری ده ساله
مهم ترین موضوع در چابهار بحث بازاریابی و مارکتینگ است و بعد از آن موضوع لجستیکی مطرح است که در این صورت روند سرمایه گذاری تجار و بازرگانان را تسریع خواهد بخشید. چابهار یک بندر اقیانوسی است و جهت واردات و صادرات باید یک خط کشتیرانی در آنجا وجود داشته باشد.
برای ایجاد یک قطب اقتصادی در چابهار باید زیرساختها را همزمان با آن توسعه داد و در صورت ایجاد یک فضای تیمی متشکل از دولت و بخش خصوصی می توان امیدوار بود این روند ده ساله در زمان کوتاهتری به منصه ظهور برسد .
• تامین گاز مایع پاکستان
در حال حاضر پتروشیمی مکران در چابهار توزیع فرآورده های نفتی را به صورت دریایی انجام می دهد و در حوزه گاز مایع که شرکت بوتان ران تخصصی روی این موضوع کار می کند ظرفیت های بسیار زیادی وجود دارد. با احداث یک جایگاه 6 هزار تنی گاز مایع می توان گاز مایع کشور پاکستان را تامین نمود .
چابهار برای انتقال دریایی فرآورده های نفتی به کشور پاکستان و افغانستان نیز می تواند بسیار کلیدی باشد.
در حال حاضر بحث حمل و نقل در اینجا مطرح است. بیشتر تمایل ها به سمت بندرعباس است چون ریل مستقیم به سمت سرخس دارد. در چابهار کار احداث ریل به کندی صورت می گیرد و این موضوع که توازن ورود و خروج بار به چابهار است هزینه حمل را افزایش داده و برای بازرگان صرفه اقتصادی ندارد.
• عدم شناسایی ظرفیت ها
اگر بخواهیم فضای پیرامون چابهار را نگاه کنیم در فاصله کم بندر گوآدرم را داریم و در فاصله بسیار زیاد بندرعباس و بنادری که مربوط به عمان است. منجمله اینکه بنادری هستند که سرمایه گذاری های بسیار زیادی در حال انجام است و قابل مقایسه با چابهار نیستند و باید ببینیم افق دید چابهار چقدر است. در حال حاضر چابهار با یک ظرفیت 2 میلیون تنی کار می کند که قابل مقایسه با بندرگوآدر نبوده و ظرفیت چابهار به عنوان یک بندر اقیانوسی باید فراتر از اینها باشد.
• صادرات فرآورده های نفتی
برای صادرات فرآورده های نفتی نیاز به زنجیره تامینی داریم و باید وضعیت رقابتی ما در زمینه فرآورده های نفتی مشخص گردد. به عنوان مثال شرکت های فعالی در زمینه قیر در این بندر حضور و می توانند بازار خوبی داشته باشد. ولی متاسفانه تحریم اجازه صادرات دریایی نمی دهد و وضعیت لجستیکی ما برای اینکه بتوانیم این بازارها را تغذیه کنیم وضعیت مناسبی نیست. در سواپ نیز یکسری مشکلات کلیدی داریم. آیتم گمرکی برای سواپ نداریم و اگر فردی بخواهد سواپ انجام دهد امکان پذیر نیست. اگر در چابهار بتوانیم ارزش افزوده روی بسته لجستیکی در بازارهای ترانزیتی داشته باشیم این همان چیزی است که می تواند چابهار را برای صادرکننده فرآورده ها به صرفه نماید .