در بخش نخست این گزارش به موضوع مطالبات مشکوک الوصول و مطالبات معوق در شرکت پتروشیمی جم پرداختیم. موضوعی که گویای سوء مدیریت و رویه‌های مشکوک در این شرکت است.
در قسمت دوم این گزارش، به ابعاد بیشتری از این ماجرا خواهیم پرداخت. سوء مدیریت فنی و حقوقی از جمله موارد دیگری که گویای ابهام و رویه‌های سوء در وضعیت مالی شرکت پتروشیمی جم است اختلاف حساب‌های متعدد با شرکتهای طرف قرارداد است. از جمله این که «مانده طلب شرکت اصلی از شرکت پتروشیمی مهر به مبلغ ۵٫۳۲۸ میلیارد ریال است که براساس صورت تطبیق تهیه شده مبالغ ۹٫۶۵ میلیون دلار و ۵٫۱۲۸ میلیون یورو کمتر از دفاتر و مبلغ ۴٫۴۰۴ میلیارد ریال بیشتر از دفاتر است. مغایرت‌های مذکور به شرح یادداشت فوق به داوری ارجاع شده لیکن نتیجه آن تاکنون مشخص نشده است. ضمن اینکه مانده‌های ارزی مربوطه با نرخ‌های ارز قابل دسترس پایان سال تسعیر نشده و پاسخ تأییدیه ارسالی واصل نگردیده است. با توجه به مراتب فوق و بدلیل عدم دسترسی به مستندات کافی در خصوص چگونگی تسویه اقلام مزبور و پاسخ تأییدیه درخواستی، چگونگی تسویه مبالغ فوق و آثار مالی ناشی از تعدیلات احتمالی از این بابت برای سازمان حسابرسی مشخص نیست.» این قبیل اختلاف حسابها از سوء مدیریت فنی و حقوقی به هنگام عقد قراردادها حکایت می‌کند. همچنین مبالغ ارزی (دلاری یا یورویی) و ریالی اختلاف حساب چنان قابل‌توجه است که هر سال تأخیر در پرداخت و تسویه آن یک رانت بزرگ برای بدهکار به شمار می‌آید. اختلاف حساب با شرکتهای فرعی: تاپکو و جم صنعت‌کاران طبق برگ‌های تشخیص صادره مالیات عملکرد سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ شرکت پتروشیمی جم به مبلغ ۹۱۲ میلیارد ریال و مالیات عملکرد سال‌های ۱۳۹۳ لغایت ۱۳۹۵ شرکتهای فرعی جم صنعت‌کاران و توسعه انرژی پاد‌کیش (تاپکو) جمعا به مبلغ ۷۷ میلیارد ریال بیش از مبالغ موجود در حسابها تعیین گردیده، که بدلیل اعتراض ذخیره‌ای در حسابها منظور نشده است. مضافا بابت مالیات عملکرد سال مالی مورد گزارش به استناد گواهی معافیت مالیاتی موضوع ماده ۱۳۲ قانون مالیات‌های مستقیم و بند “ب” ماده ۱۵۹ قانون برنامه پنجم توسعه، ذخیره‌ای در حسابها منظور نشده است . با توجه به مراتب فوق و سوابق مالیاتی شرکت، تعدیل حسابها بابت احتساب ذخیره مالیاتی ضروری است.» به نظر می‌رسد این قبیل اختلاف حساب‌های معوق یا اختلاف حساب‌های مالیاتی با شرکتهای زیرمجموعه و فرعی به یک رویه و روال ثابت در شرکت پتروشیمی جم تبدیل شده است. اختلاف حساب‌های نجومی و عجیب پاسخ تأییدیه درخواستی بابت طلب از شرکت مروارید به مبلغ ۱٫۲۱۱ میلیارد ریال تا تاریخ این گزارش واصل نشده است. همچنین تعدادی از بدهکاران به مبلغ ۴٫۷۸۶ میلیارد ریال در پاسخهای ارسالی مانده بدهی خود را جمعا به مبلغ ۱٫۱۹۶ میلیارد ریال کمتر و تعدادی از بستانکاران به مبلغ ۱۵٫۲۸۷ میلیارد ریال مانده طلب خود را جمعا به میزان ۱۵٫۲۰۹ میلیارد ریال بیشتر از دفاتر شرکت اعلام نموده‌اند. مغایرت مربوط به مانده‌های بدهکاران عمدتا شامل فرساشیمی و پتروشیمی اروند بابت اختلاف نرخ فروش محصول و مقادیر دریافت خوراک و مغایرت مربوط به مانده‌های بستانکاران عمدتا شامل شرکتهای پتروشیمی نوری و پارس جمعا به مبلغ ۷٫۱۸۱ میلیارد ریال بابت اختلاف در نحوه تسویه معادل ریالی صورتحساب‌های ارزی خرید خوراک ۶ ماهه اول سال مورد گزارش و شرکت مجتمع گاز پارس‌جنوبی بابت مبلغ ۶٫۲۴۱ میلیارد ریال محاسبه مابه‌التفاوت نرخ اتان خریداری شده است. با توجه به مراتب فوق تعیین آثار مالی ناشی از تعدیلات احتمالی که در صورت دریافت تائیدیه واصل نشده و رفع مغایرات ذکر شده فوق بر صورت‌های مالی ضرورت می‌یافت، برای سازمان حسابرسی مشخص نیست. در پتروشیمی جم این قبیل اختلاف حسابها با اعداد بزرگ و قابل‌توجه با شرکتهای طرف قرارداد چرا رخ داده است؟ آیا این مسائل جز سوء مدیریت و ضعف شدید و ناتوانی فنی، حقوقی و مالی دلیل دیگری دارد؟ نکته قابل توجه این که حسابرس قانونی پتروشیمی جم تاکید دارد آیین‌نامه فروش و آیین‌نامه معاملات درخصوص انعقاد قراردادهای فروش محصولات و خرید مواد اولیه در این شرکت به صورت دقیق رعایت نمی‌شود. چه میزان از این اختلاف حسابها و مطالبات معوق در عدم رعیت آیین‌نامه فروش و آیین‌نامه معاملات در انعقاد قراردادهای فروش محصول و خرید مواد اولیه ریشه دارد؟ آیا این رویه مستعد تخلفات بزرگ نیست؟ نفت‌خبر در بخش سوم این گزارش به ابعاد بیشتری از وضعیت شرکت پتروشیمی جم خواهد پرداخت و جزییات موارد مطرح شده در بخش اول و دوم این گزارش را مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار خواهد داد.