در روزگار جدید، به جرات می توان اذعان کرد که دیگر عامل عرضه نقش تعیین کننده ای در ایجاد توازن قیمت نفت بازی نمی کند اما این بدان معنا نیست که نفت سلطه خود را در بازارهای انرژی از دست خواهد داد.
از سال گذشته که عرضه نفت به بازارهای جهانی وارد روند پُرسرعتی شد، شاهد عقب‌نشینی پی در پی قیمتی در معاملات این کامودیتی بودیم. اما با بروز چالش جدیدی به نام شیوع ویروس کرونا، علاوه بر معضل مازاد عرضه، کاهش شدید تقاضا نیز بازار نفت را به شدت تهدید می کرد. این اوضاع نا به سامان تاجایی ادامه‌دار شد که در اولین روز معاملات هفته جاری بازارهای جهانی شاهد اتفاق نادری در دادوستدهای کاغذی نفت بودیم.
برای اولین بار در تاریخ ١۴٠ ساله کشف نفت، قیمت آن به زیر صفر رسید. البته قیمت منفی نفت مربوط به قراردادهای تحویل ماه می نفت WTI بود. اما این موضوع می تواند زنگ خطری برای تولیدکنندگان نفت برنت نیز به حساب آید. در نتیجه، واکاوی مسایلی که منجر به پدیدآمدن روزگار سیاه نفت شد این روزها بسیار با اهمیت شده است.
در این رابطه حمیدرضا صالحی رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی به خبرنگار اوپکس گفت: از آنجاکه در چندوقت اخیر، تقاضا مهم ترین فاکتور تعیین کننده قیمت در بازار نفت بوده، نمی توان انتظار داشت با کاهش نسبی عرضه، بهبودی در شرایط و توازن قیمت طلای سیاه ایجاد شود. چراکه در حال حاضر بزرگترین چالشی که سبب رقم خوردن اتفاق تاریخی منفی شدن قیمت نفت WTI شد، نبود امکان ذخیره سازی بود. همانطور که اعلام شده است، در حال حاضر علاوه‌بر مخازن خشکی، اغلب مخازن نفتکش های غول پیکر نیز مملو از نفت سرگردان هستند که هنوز مشتری برای آن ها پیدا نشده است.
در نتیجه باید قبول کرد که تقاضای نفت است که نقش اصلی تعیین قیمت را برعهده دارد چراکه توافق کاهش تولید ١٠ میلیون بشکه ای اوپک پلاس نیز نتوانست آرامش قیمتی را به بازار نفت بازگرداند. از این روتا زمانی که بازارهای بزرگ مصرف این کامودیتی از کمای کرونا خارج نشوند، نمی توان انتظار بازگشت قیمت های سابق را برای نفت داشت.
اما باید توجه داشت که منفی شدن مقطعی قیمت نفت به معنی پایان عمر سلطه گری طلای سیاه بر بازارهای انرژی نیست. چراکه در نظر بگیرید اگر معضل شیوع ویروس کرونا نبود، قطعنا شاهد سقوط بی سابقه قیمت نفت نبودیم. از سوی دیگر باید در نظر گرفت قرار نیست تا ابد اپیدمی کرونا ادامه یافته و دنیا را برای همیشه فلج کند. در نتیجه نمی توان این نسخه را برای نفت پیچید که دیگر عصر پادشاهی آن فرارسیده است. مطمئنا هر زمان که چالش کرونا برطرف شود، نیازهای بشر به کامودیتی ها به‌ویژه نفت بر سر جای خود خواهد ماند اما باید قبول کنیم که این بازگشت زمان بر خواهد بود.
از سوی دیگر اما بزرگترین درس کرونایی که اقتصادهای نفتی باید از آن عبرت بگیرند، کاستن از سهم طلای سیاه در بودجه عمومی دولت ها است. دیگر زمان آن رسیده که به نفت نیز به چشم یک کالای استراتژیک اما پُرریسک نگاه شود. در نتیجه نمی توان کل اقتصاد و معیشت کشورها را بر مسائل نفت گره زد.