هدف هر تولید‌کننده‌ای تصاحب بخشی از بازار مصرف است تا با فروش بیشتر، سود بیشتری را به‌دست آورد، که اگر این سود به صورت ارز به حساب او واریز شود، یعنی بازارهدف محصولاتش کشورهای خارجی باشد، رضایت بیشتری نیز به همراه خواهد داشت. اما برای رسیدن به این هدف، یعنی صادرات موفق و سودآور، چه اقدام‌هایی در بخش تولید کشور باید صورت گیرد و چه کالاهایی باید عرضه شود تا با توجه به مزیت‌هایی که دارد، بازارهای خارجی با آغوش باز پذیرای آن باشند؟
به اعتقاد کارشناسان، در سایه مفهوم «تولید ناب» مزیت‌های یک محصول افزایش پیدا کرده و توان رقابت در بازارهای خارجی را پیدا خواهد کرد.
تولید ناب چیست؟
به گمان برخی از کارشناسان، تولید ناب تلفیقی از تولید دستی و تولید انبوه است؛ به شکلی که انعطاف‌پذیری در تولید را از تولید دستی و قیمت ارزان کالای تولید شده را از تولید انبوه وام می‌گیرد. به طور کلی، فلسفه تولید ناب از بین بردن اتلاف صورت گرفته در مراحل تولید است.
این تولید از آن جهت ناب نامیده می‌شود که در مقایسه با تولید انبوه، هر مولفه را به میزان کمتر مورد استفاده قرار می‌دهد. این شیوه تولید، نیروی انسانی موجود در کارخانه، فضای لازم برای تولید، سرمایه‌ای که صرف ابزارآلات می‌شود، نیروی مهندسی لازم برای به‌وجود آوردن محصول جدید و زمان مورد نیاز برای ساخت محصول جدید را به نصف تقلیل می‌دهد. همچنین در تولید ناب، موجودی (Inventory) مورد نیاز به کمتر از نصف می‌رسد، ایرادها بسیار کمتر می‌شود و محصولات با تنوع بیشتر تولید می‌شوند.
تولید در خدمت صادرات
با توجه به این مفاهیم، با تولید ناب، قیمت‌تمام شده که یکی از مزیت‌های اصلی در بازار‌یابی به شمار میرود کاهش یافته و رقابت‌پذیری آن در بازارهای جهانی بالا میرود که به گفته معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت، تولید ناب، باعث صادرات ناب می‌شود.
سیدعلیرضا شجاعی معتقد است: پس از تفکر و تولید ناب، گام بعدی به سمت صادرات ناب است و سوق دادن برنامه‌ریزی‌ها به سمت این نوع صادرات ضروری است. وی می‌گوید: در صادرات ناب، صادرات با ارزش افزوده بالا مطرح است و صادرات مواد خام جایی ندارد. در این راه نیازمند شرکت‌های مدیریت صادرات و مجموعه‌های تحقیق و توسعه هستیم.معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با بیان این‌که در برنامه‌ریزی‌های کلان باید تمام ذی‌نفعان مد‌نظر قرار گیرند و تمام زنجیره ایده تا صادرات مدیریت شود، گفت: ایده‌ها باید در خدمت تولید قرار گرفته تا تولید صادراتی شود. به گفته وی، اگر بازارها به خوبی شناسایی شود، صادرات غیر‌نفتی کشور می‌تواند ارز مورد نیاز حوزه تولید را کاملا پوشش دهد، به‌طوری‌که از ارز حاصل از نفت بی‌نیاز شد.
رسیدن به تولید ناب با تامین زیرساخت‌ها
مدیرعامل شرکت چرم مغان با بیان این‌که در شرایط حساس کنونی، حرکت به سمت تولیدات صادرات‌گرا امری ضروری تلقی می‌شود، افزود: برای رسیدن به تولید صادرات‌محور و ناب باید زیرساخت‌های لازم رعایت شود.
هوشنگ خوش‌لحن خاطرنشان کرد: سرمایه اولیه، خطوط تولید باکیفیت، مواد اولیه مرغوب و نیروی انسانی آموزش‌دیده و مجرب از جمله فاکتورهای مناسب در تولید ناب به شمار می‌روند که متاسفانه در واحدهای تولیدی ما معمولا یکی از این فاکتورها کم است و نمی‌توانیم به نتیجه دلخواه برسیم.به گفته وی، بنگاه اقتصادی ناب و زنجیره عرضه ناب، بستری برای جریان ارزش‌ها و رشد اقتصادی تلقی می‌شود.خوش‌لحن ادامه داد: ایران در عرصه اقتصاد و تولید نسبت به کشورهای دیگر دارای سابقه بسیاری است، اما هنوز نتوانسته به جایگاه مطلوب و مرز اقتصادی مناسب برسد.مدیرعامل شرکت چرم مغان با بیان این‌که تولید ناب، صادرات ناب را رقم می‌زند، یادآور شد: به طور قطع تولید با کیفیت، قیمت مناسب، بسته‌بندی مطلوب و دارای استانداردهای جهانی مسیر را برای صادرات ناب و گسترده فراهم می‌کند.
به گفته او، صادراتی صادرات ناب و قابل قبول است که به قلب اروپا و کشورهای توسعه‌یافته ورود کند، نه این‌که وارد بازارهایی که تولید ندارند شود.
وی ایجاد فیلترهای مختلف برای تولید و صادرات را یکی از راهکارهای موثر در روند تولید و صادرات ناب دانست و گفت: باید برای تولید‌کننده و صادرکننده فیلترهایی در نظر گرفته شود تا به عنوان مثال محصول خود را براساس استانداردهای جهانی تولید و صادر کنند.خوش‌لحن یادآور شد: یکی از این فیلترها می‌تواند اجرای فرآیند نظارتی دقیق و جامع باشد، ضمن این‌که برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای تولید‌کنندگان و حتی صادرکنندگان نیز می‌تواند تاثیر بسزایی در موفقیت این حوزه داشته باشد.به گفته مدیرعامل شرکت چرم‌مغان، هرگاه تولید‌کنندگان از روش تولید سنتی دست کشیدند و تولید علمی را در مسیر خود قرار دادند، آنگاه می‌توان مسیر را برای بازار صادراتی موفق نیز هموار کرد.
۳ نگاه اصلی برای صادرات ناب
رئیس اتحادیه تولید‌کنندگان و صادرکنندگان ماکارونی نیز در همین رابطه گفت: کیفیت، قیمت رقابتی و مشتری‌مداری، سه نگاه اصلی و در واقع فونداسیون یک تولید ناب برای صادرات تلقی می‌شود.
مرتضی سلطانی افزود: تولیدی می‌تواند در بازارهای جهانی ماندگار باشد که علاوه‌بر این عوامل، به مولفه‌های دیگر مانند بهره‌وری، کاهش هزینه‌های تولید و صرفه‌جویی در انرژی نیز بپردازد.به گفته وی، شناسایی بازارهای هدف و معرفی آن به تولید‌کنندگان، یکی از راهکارهای موثر در رشد اقتصادی کشور محسوب می‌شود که می‌تواند مسیر روشنی را برای آنها ترسیم کند.
این صنعتگر نمونه کشور اضافه کرد: در برخی از صنایع دارای مزیت نسبی و در برخی دیگر دارای مزیت ماندگار هستیم که صنعت غذا در کشورمان، دارای مزیتی ماندگار و قوی است؛ ضمن این‌که در این بخش از تولید با کیفیت مناسبی نیز برخورداریم که تا حدودی توانسته‌ایم به سمت صادرات ناب هم قدم برداریم.سلطانی درپایان خاطرنشان کرد: اگر مدیریتی هوشمند، تولیدی صادرات‌محور و صنعتی انسان‌گرا در تمام کشور و اقتصاد محقق شود، به‌طور قطع سکوهای برتر جهانی یکی پس از دیگری به نام ایران فتح خواهد شد.
در آخر این‌که...
برای رسیدن به یک اقتصاد مقاومتی و پایدار باید تولید داخل افزایش یابد و وابستگی کشور به واردات نیز کم شود. به طور قطع، با افزایش تولید، آن هم تولیدی صادرات‌محور و باکیفیت، که هم بتواند پاسخگوی نیاز داخل باشد و هم با حجم گسترده و تقاضای بسیار صادر شود، می‌توانیم از شرایط حساس کنونی به راحتی گذر کنیم و در سایه تولید و صادرات ناب به بالاترین نقطه رفاه و رشد اقتصادی برسیم؛ ضمن این‌که تمام مزیت‌های موجود را نیز شناسایی و از اقتصاد تک‌محصولی خارج شویم. با استفاده از مزیت‌هایی مانند صنعت غذا که از منابع سرشاری در آن برخورداریم، همواره می‌توانیم صادراتی ناب را در سطح کشورهای جهان رقم بزنیم. البته مجموع این عوامل درحالی محقق می‌شود که تمام زیرساخت‌های لازم برای داشتن تولیدی ناب را مهیا سازیم تا مسیر صادراتی نیز هموار شود.
ماخذ: روزنامه گسترش صنعت -زهرا طهرانی