روایتی از خام فروشی

خام فروشی اینبار در بازار روغن پایه؛ روایت تلخ واحدهای تولیدی.» ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان لوبکات و روغن پایه در منطقه است، اما گفته می شود که اصرار بر خام فروشی به هر قیمت باعث شده تا این ماده اولیه ایرانی به دست تولیدکننده واقعی نرسد. حال وقتی در جستجوی دلایل این پدیده دقیق می شویم، میرسیم به نام چهار شرکت که انحصار روغن پایه را در اختیار دارند، انحصاری که موجب شده تا تامین مواد اولیه واحدهای تولیدی عملا در اختیار این شرکتها قرار گیرد.. آنها که تامین و توزیع مواد اولیه را مدیریت میکنند، البته آنطور که خودشان بخواهند. این ماجرای تکراری و تلخ خام فروشی که هر بار هم دلیلی برای آن مطرح می شود، تمامی ندارد. یک روز پای دلالان به میان می آید، روز دیگر گفته می شود که نظام توزیع مشکل دارد و این بار هم ارز آوری بهانه ای شده تا خام فروشی آنها از رونق نیافتد. اما ماجرا هر چه هست گویا منفعت عده ایی با خام فروشی گره خورده است و کاری هم از دست کسی بر نمی آید. در همین راستا، در گزارش پیش رو، سعی کردیم، این ماجرا را هم از دریچه دید شرکت های عرضه کننده و هم واحدهای تولیدی مصرف کننده رصد کنیم تا بلکه بتوانیم پرده از واقعیت خام فروشی برداریم.

آیا خام فروشی صورت می گیرد؟
چند وقتی است که عرضه قطره چکانی برخی از شرکت های تولید کننده روغن پایه صدای تولید کنندگان را درآورده است. این درحالی است که براساس مصوبه ستاد تنظیم بازار شرکت های روغن سازی «بهران، پارس، ایرانول و سپاهان» که عرضه روغن پایه آنها در بورس کالا پذیرش شده، موظف هستند که ضمن تامین نیاز داخل نسبت به عرضه مستمر با رعایت کف هفتگی برای مصرف واحدهای تولیدی بلندینگ و تصفیه اول اقدام کنند. این در حالی است که به گفته واحدهای تولیدی و صاحبان کارخانه ها، این شرکت ها اقدام به عرضه قطره چکانی روغن خام در بازار می کنند. حال مادامی که عرضه به اندازه نباشد، رقابت در بورس اثر گذار می شود و این نه تنها در قیمت های داخلی بلکه بر قیمت صادراتی آن هم اثر گذار است. هرچند ممکن است این تصور ایجاد شود که صادرات روغن پایه ارز آوری دارد، اما تولید کنندگان معتقدند که ارزآوری محصولات نهایی 30 درصد بیشتر از خام فروشی روغن پایه است. اما ببینیم ماجرا از چه قرار است و تولیدکنندگان و از آنسو صاحبان شرکت های عرضه کننده روغن پایه چه می گویند.

عرضه ایی که صورت نگرفت
در همین حال، مهرداد سعادت مدیرعامل شرکت آذر روانساز و یکی از تولید کنندگان روغن پایه به «دنیای انرژی» می گوید: براساس توافقی که بین بخش خصوصی تولید کنندگان روغن پایه و انجمن پالایشگاههای روغن سازی در جلسه کارگروه تنظیم بازار ایجاد شد، مقرر شد که عرضه هفتگی 1200 تن روغن پایه500 SN در بورس انجام شود. او در ادامه با بیان اینکه کارخانههای تولید روغن به دو دسته در کشور تقسیم میشوند دسته اول کارخانههایی که روغن پایه را از لوبکات تولید میکنند و تولیدی خود را به محصول نهایی تبدیل و به بازار داخلی و خارجی عرضه میکنند. اما دسته دیگر به گفته او، شرکت هایی هستند، که روغن پایه را از طریق بورس و 4 شرکتی که تولیدکننده روغن پایه هستند خریداری کرده و محصول نهایی خود را تولید و عرضه میکنند. این در حالی است که بنابه اظهارات سعادت، در بسیاری از موارد روغن پایه به قیمت پایین تری از بورس کالا برای صادر به کشورهای همسایه عرضه میشود.
اما در مورد اینکه برای رفع این معضل چه کار باید کرد، سعادت می گوید: بخش خصوصی پیشنهاداتی برای حل این مشکل دارد که بر طبق آن مواد اولیه را در اختیار شرکتهای کوچک و متوسط قرار دهند که بتوانیم توسط نیروی انسانی، ارزش افزوده ایجاد کنیم. بنابه توضیحات او، مشتریهای خارجی ما در حال حاضر با برند خودشان سفارش میدهند و نمیتوانند از شرکتهای دولتی به دلیل وضع تحریمها خریداری کنند. او ادامه می دهد: بخش خصوصی، هم میتواند بنام خودش صادرات انجام دهد و پیشنهاد میکنیم 4 پالایشگاه محصول تولیدی در کارخانههای بخش خصوصی را صادر کنند که در این صورت موضوع برگشت ارز و تامین مواد اولیه آنها هم حل خواهد شد. البته مشکل دیگری که سعادت دست روی آن می گذارد، بحث قیمت محصولات روغن سازی است. او با انتقاد از اینکه سازمان حمایت اجازه نمیدهد محصول نهایی به قیمت واقعی خود برسد و این مشکل موجب تعطیلی برخی کارخانهها شده است، می افزاید: روغن موتوری که در این 4 شرکت تولید میشود در حال حاضر اجازه فروش با قیمت سال گذشته را دارند. بنابراین این محصولات با قیمت درج شده به دست مصرف کننده و تولید کننده نمیرسد و موجب سوء استفاده افرادی با سودهای کلان شده است. او در ادامه گفت که تقاضای ما این است که 1200 تن روغن پایه در یک روز هفته در بورس عرضه شود، چراکه در صورت عرضه هفتگی این حجم از خوراک توسط انجمن پالایشگاهها بسیاری از مشکلات تامین خوراک واحدهای تولیدی رفع خواهد شد.

عرضه مشکل ساز با سقف باز
در ادامه یکی دیگر از تولیدکنندگان نیز با گلایه از عملکرد انحصاری شرکتهای عرضه کننده روغن پایه به ما می گوید: مشکلی که اکنون وجود دارد این است که یک تضاد منافع در بازار بین شرکت های کوچک و چهار شرکت بزرگ روغن سازی «بهران، سپاهان، ایرانول وپارس» وجود دارد. یعنی این شرکت های بزرگ، قصد دارند با بازار روغن پایه، بازار روغن موتور را دست خودشان نگه دارند.
مدیرعامل شرکت روغن پایه ری سان می افزاید: این 4 شرکت برای قیمت روغن پایه علیرغم فشار ستاد تنظیم بازار یک عددی انتخاب کرده اند، که از قیمت فروش آن بر اساس نرخ دلار در بازار جهانی و منطقه هم گران تر است. به طور نمونه، قیمت پایه را 8 هزار تومان گذاشته اند، در حالیکه با کنترل عرضه، متاسفانه یک رقابت بین شرکت های کوچک برای خرید این محصول ایجاد کرده اند. به طوری که قیمت ها در بعضی از روزها حتی تا 25 الی 30 درصد گران تر می شود و هیچ سقفی هم برای آن گذاشته نشده است. شاهمرادی می گوید: خود ما نیز با قیمت های 9 هزار و 500 تومان تا 10 هزار و 300 تومان از بورس طی رقابت با سایر متقاضیان اقدام به خرید کرده ایم؛ چون تعهد داریم و باید با این قیمت ها نیازمان را تامین کنیم. الان هم با این شرایط سخت اصلا نمی توان وارداتی از خارج داشت .او در ادامه با گلایه از اینکه با این نوع قیمت گذاری از سوی این 4 شرکت، نمی توان در بازار رقابت کرد، بیان می کند: آنها می خواهند ما را از بازار حذف کنند، حال اگر ما را از بازار حذف کنند اتفاقی که می افتد این است که به وضعیتی شبیه بازار خودرو دچار می شویم، که با حذف شرکت های کوچک بعنوان رقیب، در یک بازار بی رقابت اقدام به تولید و عرضه خودروهای بی کیفیت، اما با قیمت بالا می کنند. این در شرایطی است که حداقل حضور ما شرکت های کوچک باعث تعدیل قیمتها در بازار می شود. شاهمرادی با بیان اینکه ما سعی می کنیم که در فروش صنعتی با ایجاد رقابت، قیمت ها را مناسب تر کنیم تا بتوانیم ضمن کسب رضایت بیشتر از مشتریان فروش بهتری داشته باشیم، اظهار میکند: بنابراین شرکت های کوچک نسبت به شرکت های بزرگ با توجه به نرخ سربار کمتر، مزیت های خاص خودشان را دارند. اما بحث دیگری که از سوی این تولید کننده مورد انتقاد قرار می گیرد، این است که قیمت این 4 شرکت از قیمتها در بازار جهانی هم گران تر است. به عبارتی دیگر، هر تن روغن پایه در گمرک برای صادرات 330 دلار اظهار می شود، یعنی تقریبا کیلویی 6 هزار تومان به ارز نیمایی. اما در بورس کالا قیمت کف عرضه که برای هر کیلو تعیین شده، 8 هزار تومان است. اما چون سقف رقابت باز است، تولید کننده ایرانی باید دو برابر اماراتی ها روغن پایه را خریداری کند. او در ادامه از مسائلی پرده بر می دارد که عمق فاجعه در این بازار را بیشتر می توان درک کرد. بنابه اظهارات شاهمرادی، در امارات متحده عربی، شرکت های تولید کننده کوچکی که اکثرا هندی ها و پاکستانی ها هستند، اقدام به تولید روغن های کم کیفیتی می کنند که در سطح آفریقا می فروشند، آن هم با استفاده از همین روغن پایه ارزان قیمت ایرانی که به دستشان می رسد. حال اتفاقی که به گفته این تولیدکننده در این میان رخ می دهد، این است که ایرانی ها بخاطر اینکه با آن شرکت ها رقابت کنند، از روغن های تصفیه دوم بی کیفیت استفاده می کنند. بنابراین روغن هایی که برخی تولید کنندگان ایرانی به بازار جهانی عرضه می کنند به دلیل اینکه از نوع تصفیه دوم است، مورد استقبال قرار نمی گیرند و کسی روغن ایرانی را خریداری نمی کند و گفته می شودکه روغن های اماراتی بهتر است. به طوری که برند ایران در تولید روغن ها در کشورهای آفریقایی، کشورهای منطقه و حتی در افغانستان مشتری خاصی ندارد. این در حالی است که به گفته این فعال اقتصادی، تولید کنندگان ایرانی روغن های پایه با کیفیت را به اماراتی ها می دهند تا تولید کنند و به اسم خودشان عرضه کنند. با چنین وضعیتی هم بازار داخل و هم بازار جهانی را از دست داده ایم .شاهمرادی در ادامه به مشکل دیگری اشاره میکند و می گوید: چالش دیگری که دراینجا وجود دارد این است که سازمان استاندارد اجبار می کند که در محموله های صادراتی حتما علامت استاندارد ایران بر روی محصولات درج شود. این در حالی است که امارات اجازه می دهد تولیدکنندگان در آن کشور از پرچم و نشان های کشورهای صنعتی مطرح استفاده نمایند تا از این طریق فروشندگان این محصولات را در زمینه بازاریابی کمک نماید. این صحبت ها حکایت از این دارد که ماده اولیه ایران به کام خارجی ها است و به جای داخل کشور، رونق تولید و اشتغال را به خارج از مرزها برده اند.

اما چند پیشنهاد
او در پاسخ به اینکه چه باید کرد و چه پیشنهادی برای حل این موضوع می توان ارائه کرد، می گوید: در وهله نخست و در بحث صادرات باید این را در نظر داشت، اگر عرضه روغن پایه در بازار بالا، اما تقاضا برای این محصول پایین باشد، آنگاه تولید کننده حق خواهد داشت که مازاد تولیدش را صادر کند. از سوی دیگر، قیمت نباید بی حساب وکتاب بالا برود، بلکه باید بر اساس نرخ جهانی باشد؛ یعنی اگر قیمت 330 دلار در می آید، برای تولیدکننده داخلی هم همین قیمت باشد. تا ما به نوعی مجبور نباشیم از امارت گران تر بخریم. مورد بعدی اینکه قیمت ها داخل و خارج باید یکسان باشد؛ یعنی قیمتی که گمرک اعلام می کند با قیمتی که در بورس عرضه می شود، یکی باشد. حال اگر در بورس قیمت بالاتر عرضه می شود، باید در گمرک هم قیمت بالاتر اعلام شود، تا رفع تعهدی ارزی این شرکتها بیشتر باشد. اما نکته مهم تر اینکه باید در بورس سقف افزایش قیمت گذاشته شود و اینکه میزان عرضه نباید قطره چکانی باشد و اولویت عرضه باید تامین صنایع داخل باشد تا درکنار ارز آوری اشتغال نیز در این صنعت در نظر گرفته شود.

واکنش ستاد تنظیم بازار به خام فروشی
در این میان، اما دبیر ستاد تنظیم بازار در واکنش به ماجرای خام فروشی شرکت های عرضه کننده روغن پایه می گوید: در صورت تفویض اختیارات لازم به ستاد تنظیم بازار، ممنوعیت لازم برای ممانعت از صادرات محصولات خام اعمال خواهد شد. در اینجا براساس آنچه محمدرضا کلامی عنوان کرده، سران محترم سه قوه در سال 1397 و 1398 سه ابزار برای تنظیم بازار در اختیار ستاد تنظیم بازار قرارداده بودند که این سه ابزار شامل «وضع عوارض صادراتی یا اعلام ممنوعیت صادرات، جمع آوری محصولات خاص در زمان افزایش تولید و عرضه آن در زمان افزایش مصرف و همچنین قیمت گذاری کالاست». سرپرست معاونت بازرگانی داخلی وزارت صمت با تاکید بر اینکه با افزایش قیمت ارز، تمایل برای صادرات افزایش مییابد به سئوالات مطروحه درباره میزان تولید لوبکات و روغن پایه در کشور پاسخ می دهد. به گفته وی لوبکات ماده اولیه تولید روغن پایه است و سالانه یک میلیون و 700 هزار تن لوبکات در کشور تولید میشود که این ماده در چهار پالایشگاه روغن‎سازی به روغن خام(روغن پایه) تبدیل میشوند. میزان تولید روغن پایه در کشور برابر با 850 هزار تن است که به گفته کلامی، یکی از چهار پالایشگاهی که فعلا 90 درصد روغن خام کشور را تولید می کنند، یعنی شرکت نفت سپاهان در شرایط کنونی به جای آنکه اولویت خود را تامین بازار داخلی قرار دهد، صادرات را اولویت کاری خود تعریف کرده است. او با اشاره به اینکه در چنین شرایطی سیاستگذار باید وارد عمل شده و این وضعیت را تغییر دهد، می گوید: ستاد تنظیم بازار در سال 97 و 98 این اختیار را برای وضع عوارض صادراتی یا ممنوعیت داشت، اما حالا در انتظار ابلاغ این اختیارات هستیم تا وارد عمل شویم و از صادرات روغن خام پیشگیری کنیم.
در همین حال، بررسیها نشان میدهد از 850 هزار تن روغن پایهای که در کشور تولید میشود، 500 هزار تن به روغن موتور تبدیل می شود و باقیمانده صادر میشود این در حالی است که بررسی سهم شرکت‎ها از روغن تولیدی نیز نشان میدهد 90 درصد از 500 هزار تن روغن موتور تولیدی کشور در 4 پالایشگاه و 10 درصد باقیمانده در 60 شرکت کوچک کشور تولید میشود. در چنین شرایطی میتوان حتی 350 هزارتن روغن خام صادراتی را به شرکتهای کوچک برای تولید روغن موتور تحویل داد، چراکه صادرات روغن موتور 30 درصد ارزآوری بیشتر برای کشور داشته و ایجاد اشتغال و ارزش افزوده بالاتر را در بردارد.
البته کلامی درباره عرضه قطره چکانی روغن پایه در بورس نیز اینطور توضیح می دهد که علت به رفتار نامتعارف یکی از همین چهار شرکت باز می‎گردد. همین شرکت 750 هزار تن لوبکات خریداری میکند و از این مقدار لوبکات می توان 350 هزار تن روغن خام تولید کرد. از این میزان 270 هزار تن روغن خام صادر می‎شود و در نتیجه مقادیر عرضه روغن پایه در بورس کاهش مییابد از این رو اگر اختیار لازم به ستاد تنظیم بازار داده شود مانع از خروج روغن پایه به این صورت میشود.

تخلفی نکرده ایم
از آنجایی که در این ماجرا، انگشت اتهام در میان این 4 شرکت بیشتر به سمت شرکت سپاهان گرفته شد، به سراغ مدیرعامل این شرکت رفتیم تا نظرات او را در این باره جویا شویم. صفدرعلی اسدی مدیر عامل شرکت نفت سپاهان اما در واکنش به اینکه «عرضه روغن پایه در بورس به اندازه کافی نیست و به صورت قطره چکانی اتفاق میافتد»، می گوید: ما سهمیه تعیین شده خود را در بورس عرضه کرده ایم و اگر کمبودی هست دلایل دیگری دارد. او می افزاید: براساس تصمیمات ستاد تنظیم بازار، 4 شرکت روغن سازی «بهران، سپاهان، ایرانول وپارس» که عرضه روغن پایه آنها در بورس کالا پذیرفته شده، موظف هستند توجه به لزوم تامین نیاز داخل نسبت به عرضه مستمر با رعایت کف عرضه هفتگی نیاز مصرفی واحدهای تولیدی را تامین کنند. او با بیان اینکه شرکت نفت سپاهان به همان میزان که ستاد تنظیم بازار تعیین کرده بود روغن پایه را در بورس عرضه کرده، ادامه میدهد: در 16 هفته ابتدایی سال 99 براساس مصوبه ستاد تنظیم بازار شرکت ما باید 575 تن روغن پایه به صورت هفتگی عرضه میکرد که در مجموع این رقم چیزی حدود 10 هزار تن میشود، اما آمارهای بورس نشان میدهد ما در این مدت 22 هزارتن روغن پایه عرضه کرده ایم یعنی 2 برابر آنچه برای ما تعیین شده، بنابراین اینکه گفته می شود که شرکت نفت سپاهان مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی داخلی را به صورت خام صادرکرده، درست نیست.
بنابر آمار اعلامی او، شرکت نفت سپاهان، سالانه 300 تا 350 هزارتن روغن پایه تولید میکند که از این میزان، 140 هزارتن از این مواد در همین شرکت به روغن نهایی تبدیل شده و باقی آن در بازارهای داخلی و صادراتی عرضه میشود. اسدی با رد این ادعا که گفته میشود در سال 99 عرضه روغن پایه در بورس کمتر از سال گذشته بوده، نیز توضیح می دهد: آمارهای عرضه نشان میدهد شرکت نفت سپاهان در چهارماهه ابتدایی سال 98، چهار هزارتن روغن پایه در بورس عرضه کرده، که این رقم امسال به 22 هزار تن رسیده یعنی 5 برابر سال گذشته. او ادامه می دهد: ما سهم خودمان را به عنوان شرکت سپاهان، به صورت مرتب هر دوشنبه در بورس عرضه کرده ایم. حال اگر شرکتی دراین زمینه کوتاهی کرده، بنده درجریان نیستم. همچنین بنابه اظهارات مدیر عامل شرکت نفت سپاهان، در ماههای سپری شده سال 99 نیز جمعاً 22 هزارتن روغن پایه در بورس عرضه شده که از این میزان 93 درصد آن یعنی 20 هزارتن فروش رفته است.

واکنش به اظهارات دبیر ستاد تنظیم بازار
اسدی در ادامه نوک پیکان انتقاد را به سمت ستاد تنظیم بازار می گیرد و می گوید: با وجود اینکه کنترل بازار از سوی شورای رقابت صورت می گیرد، اما دبیر ستاد تنظیم بازار در رسانه ها اعلام می کند که شرکت سپاهان تخلف کرده است. ما نفهمیدیم که تخلف ما چه بوده است؟ این در حالی است که میزان عرضه ما بیشتر از آن چیزی بوده که مصوب شده است. یعنی از 22 هزار تنی که عرضه کرده ایم، 16 هزار و491 تن آن SN500 بوده است. اسدی همچنین در واکنش به اظهارنظر دبیر ستاد تنظیم بازار مبنی بر جلوگیری از صادرات روغن پایه با هدف تامین مواد اولیه مورد نیاز واحدهای داخلی عنوان می کند: در شرایطی که کشور به ارز نیاز دارد نمیدانم چرا تهدید میشویم که نباید صادر کنیم، زیرا هم اکنون روغن پایه مازاد بر نیاز داخلی تولید میشود و اگر این محصول صادر نشود هم بازارهای صادراتی خود را از دست میدهیم و هم درآمدهای ارزی کاهش مییابد. حال به گفته این تولید کننده، اگر روغن پایه مازاد صادر نشود و شرکتهای داخلی نیز توان خریداری آن را نداشته باشند به زودی مخازن پالایشگاههای روغن سازی پر شده و این مسئله منجر به توقف تولید خواهد شد. مدیرعامل نفت سپاهان در پاسخ به این ادعا که گفته می شود، شرکت های تولید کننده روغن پایه بیشتر از آنکه به فکر تامین نیاز داخل باشند، به دنبال صادرات هستند، نیز اینطور توضیح می دهد: آماری که بیشتر ذکر کردم مربوط به سال 99 بود، اما شرکت ما در سال 98 کلا در بازار 44 هزار و 865 تن انواع روغن پایه عرضه کرده، که از این مقدار 26 هزار و 900 تن معامله شده؛ یعنی حدود 60 درصد تولیدات ما خریداری شده است. این عدد 44 هزارتن در برابر تولیداتی که انجام می دهیم سهم بزرگی را به خودش اختصاص نمی دهد، ولی همین را هم که عرضه کرده ایم در بازار داخل به فروش نرفته و ما مجبور هستیم که تولیداتمان را صادر کنیم. او در ادامه با بیان اینکه از روغن پایه تولید شده در این شرکت 25 تا 30 هزارتن در بازارهای داخلی عرضه و 170 تا 220 هزار تن صادر میشود، گفت: عمده بازار صادراتی ما کشورهای «هند، چین، امارات، ترکیه، عراق و کشورهای آفریقایی» هستند.مدیر عامل شرکت نفت سپاهان با ارائه این آمار که شرکت سپاهان روزانه هزارتن تولید روغن پایه دارد، می افزاید: در سال گذشته این شرکت در مجموع 234 میلیون دلار صادرات داشته که طبق بخشنامه بانک مرکزی باید 204 میلیون دلار ارز به کشور باز میگرداند، ولی ما 215 میلیون دلار رفع تعهد ارزی کرده ایم و این مسئله نشان میدهد 5 درصد مازاد بر تعهد ارزی خود ارز به کشور برگردانده ایم. او تاکید می کند که اگر صادرات صورت نگیرد، که واحد تولیدی ما می خوابد. اسدی می گوید: بنابراین فکر نمی کنم جایی تخلف کرده باشیم، چون صادرات مورد نیاز کشور است و کشور هم از صادرات حمایت می کند و ما طبق سیاست های کشور اقدام کرده ایم و ما متوجه نشدیم منظور دبیر ستاد تنظیم بازار از تخلف کردن ما چیست؟

صادرات روغن پایه، خام فروشی نیست
این تولید کننده صنعت روانکار، با بیان اینکه صادرات روغن پایه به آن مفهومی که گفته میشود خام فروشی نیست، افزود: روغن پایه در یک فرآیند نسبتاً پیچیده، از یک فرآورده پالایشگاهی به نام لوب کات، استخراج میشود که تقریباً 90 درصد محصول نهایی است و اگرچه به عنوان یک ماده اولیه برای تولید روغن موتور استفاده میشود، اما به تعبیری خود این محصول نیز یک تولید نهایی محسوب میشود. اسدی در پاسخ به اینکه گفته میشود که شرکت های عرضه کننده روغن پایه، محصولاتشان را نسبت به آنچه به خارجی ها می فروشند، در داخل گران تر عرضه می کنند، نیز اظهار می کند: ما برای اینکه این مشکل حل شود پیشنهاد می کنیم، قیمتگذاری بازار داخل بر اساس فوب خلیج فارس انجام شود و ما هم از این کار استقبال می کنیم. با اینکار دیگر نه ما گله مند می شویم که چرا باید ارزان بفروشیم و نه دوستان گله مند می شوند که گران می خرند و مشکل حل خواهد شد. اسدی در عین حال، هیجانات بازار و افزایش تقاضا برای روغن پایه در بورس را ناشی از انتظار افزایش قیمت و نوسانات نرخ ارز می داند و اظهار می کند: این که گفته میشود افزایش قیمت مواد اولیه یا همان روغن پایه ناشی از عرضه قطره چکانی در بورس است‏، ‏درست نیست، زیرا میزان عرضهای که ما در بورس انجام میدهیم‏، مطابق همان مقداری است که سازمان حمایت تعیین کرده است . این تولیدکننده روغنهای صنعتی در پایان تاکید می کند که چهار پالایشگاه روغن سازی کشور مکلف هستند براساس میزان تعیین شده ‏در ستاد تنظیم بازار ‏مواد اولیه واحدهای تولیدکننده روغن موتور را در بورس کالا عرضه کنند و با اطمینان میگویم نفت سپاهان به تعهدات خود در این زمینه عمل کرده و حاضر است همه اسناد و مدارک موجود را به نهادهای مربوطه ارائه کند.
ماده اولیه باید با قیمت تعادلی به دست تولیدکننده واقعی برسد!
دکتر ابوذرانصاری کارشناس ستاد تنظیم بازار نیز در خصوص مشکلات و مدیریت تامین خوراک واحد های تولیدی به خبرنگار دنیای انرژی افزود: مدیریت عرضه در تنظیم بازار محصولات پتروشیمی و قوانین بالا دستی کشور یک قانون مهم و کلی هست که صنایع بالا دست فروش داخلی خود را باید در بورس کالا انجام دهند. به عبارت دیگر مواد اولیه تولیدی خود را یا باید صادر کنند و یا باید از طریق بورس کالا بفروش برسانند و فروش خارج از بورس تخلف و عرضه از خارج از شبکه است. باهدف اینکه صنایع بالادست در سیکل های مختلف اقتصادی و به علت تحریم و نبود رقابت پذیری با شرکت های خارجی از قدرت انحصاری خود استفاده نکنند و نتوانند فروش مواد اولیه به صنایع پایین دست خود را مدیریت کنند و همچنین صنایع پایین دست از عرضه مستمر و هفتگی مواد اولیه روغن پایه جهت برنامه ریزی تولید خود اطمینان داشته باشند، مطابق سازوکار تنظیم بازار محصولات پتروشیمی، ستاد تنظیم بازار با همکاری تمام بخش های دولتی و بخش خصوصی در اولین قدم با موافقت چهار پالایشگاه بزرگ روغن سازی و تولیدکننده های پایین دستی، کف عرضه هفتگی 1200 تن روغن پایه SN500 به تفکیک سهم هر شرکت در بورس را اجرایی نمود. همانطور که از داده های بورس کالا مشخص است روند عرضه ها نسبت به گذشته بهتر شده است و دو شرکت نفت بهران و ایرانول هم روغن پایه سنگین تولیدی خود را برای اولین بار در بورس کالا طبق ابلاغیه اعلامی عرضه کردند. البته از نگاه راقم این سطور، هنوز به آن نقطه مطلوب نرسیده ایم ولی حتما در جهت به تعادل رسیدن بازار روغن پایه و رسیدن مواد اولیه با قیمت پایه گام برمی داریم.

بخش مدیریت تقاضا
هر چند از دید صنایع پایین دست، صنایع بالا دست از قدرت لابی یا انحصاری بالاتری برخوردار هستند اما به نظر می رسد کار با صنایع بالادست و چهار پالایشگاه بزرگ روغن سازی ساده تر است چون لااقل ما به عنوان دولت طرف مقابل خود را تا حدودی می شناسیم، اما چون تعداد صنایع پایین دست بیشتر هستند و اطلاعات کمتری از آنها در دسترس است بنابراین میزان تقاضای واقعی و میزان واقعی روغن پایه مورد نیاز را به صورت دقیق نمی دانیم. در صورت تعیین میزان واقعی تقاضا، دولت کف عرضه هفتگی را متناسب با تقاضا تعیین می کند . حال برای شناسایی تقاضاکنندگان واقعی روغن پایه با کمک و همکاری اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفتی به عنوان نماینده بخش خصوصی در صنایع پایین دستی که می تواند طرف حساب دولت باشد گام هایی برای رسیدن به این هدف ضروری است: در اولین گام معاونت امور صنایع مکلف است لیست شرکت های دارای پروانه بهره برداری تصفیه اول را جهت خرید روغن پایه به بورس کالا معرفی کند. از اول آبان ماه سال جاری، صرفا واحد های تولیدی روانکار تصفیه اول که آمار و اطلاعات تولید و فروش خود را در سامانه بهین یاب و جامع تجارت ثبت کرده باشند بر اساس سهمیه تخصیص یافته مجاز به خرید روغن پایه در بورس کالا هستند. ماده اولیه روغن پایه به واحدهایی ارائه می شود که فاکتور فروش محصول خود را در سامانه جامع تجارت ثبت کرده باشند در غیر اینصورت خوراک به آنها تعلق نمیگرد. یکی از بزرگترین مزایای این سامانه، متعادل شدن طرف تقاضا و حذف تقاضای سفته بازی از بورس کالا و به تعادل رسیدن قیمت مواد اولیه بوده و تولیدکننده واقعی بابت رقابت های کاذب نیز هزینه ای نخواهد داد و وضعیت تولید خود را بر اساس میزان تقاضای خوراک خود برنامه ریزی می نماید.
امیدواریم با همکاری شرکت بورس کالای ایران جهت کاهش و حذف رقابت قیمتی خریداران تا زمان ساماندهی طرف تقاضا بتوانیم برای هر شرکت به نسبت کف عرضه تعیین شده حداکثر میزان سقف سفارش خرید بگذاریم . در حال حاضر یک میلیون تن پروانه بهره برداری روغن پایه داریم که این میزان از پروانه های بهره برداری که بعضا غیرفعال نیز هستند با افزایش دلار، ماده اولیه ای را که باید در تولید به کار گرفته می شود به عنوان کالای سرمایه ای و تجاری خریداری کرده و با ایجاد رقابت های کاذب در بورس، تولیدکننده واقعی را از داشتن سهمیه مناسب و متوالی خوراک بی بهره می سازند .ضعف مدیریتی در پالایشگاه های کشور مشهود است چرا که در طی سالها طرح توسعه ای نداشته و در خصوص روغن نیز کماکان روغن پایه گروه 2 وارداتی است و تولیدی ایجاد نشده است . و در مثالی دیگر پالایشگاه های مادر با آنکه از وضعیت قوانین ایمو 2020 اطلاع داشتند هیچ طرح توسعه ای برای تولید سوخت با سولفور پایین انجام ندادند. در نهایت به عنوان یک کارشناس تنظیم بازار و به خاطر منافع ملی مطابق گذشته وظیفه داریم جهت ایجاد اشتغال و ارزش افزوده در کشور، مواد اولیه را با قیمت تعادلی به دست مصرف کننده واقعی رسانده و صنایع پایین دست مطمئن باشند این فرایند طراحی شده را تا تکمیل نهایی و تعادل کامل بازار روغن پایه با جدیت ادامه خواهیم داد.