طرحی از دبیرخانه اتحادیه صادر کنندگان فرآوردههای نفت، گاز و پتروشیمی ایران
مقدمه: منابع نفت و گاز ایران موهبتی است که همه کشور میبایست از آن بهرهمند شوند بنابراین تعریف و اجرای صحیح یک مکانیسم کارآمد برای تسری آن از ابتدای زنجیر ه ارزش تولید تا انتهای آن ضروری است. طرح ساماندهی تأمین مواد اولیه (خوراک) موردنیاز واحدهای تولیدی صنایع پاییندستی بهمنظور تقویت تولید و صادرات با هدف «تنظیم مناسبات عرضه و تقاضا در بازار فرآوردههای نفتی، ایجاد ثبات و آرامش در روند خریدوفروش فعالان اقتصادی، سهولت دسترسی مستمر واحدهای تولیدی به مواد اولیه موردنیاز آنها، جلوگیری از خام فروشی و تولید کالاهای با ارزشافزوده و توسعه صادرات کشور» تهیه شده است.
ضرورت ساماندهی بازار فرآوردههای نفتی
مشکل کجاست: عدم تسری مزیت خوراک کشور به صنایع پاییندستی بزرگترین مشوق برای خام فروشی است
راهحل چیست:تحقق شعار "نه به خام فروشی" از طریق ایجاد مکانسیم مشخص برای تسری مزیت خوراک به صنایع پاییندستی
طرح اتحادیه تلاشی است برای رسیدن به این هدف:ایجاد نهاد تنظیمگر در صنعت نفت کشور
تلاشهای اتحادیه صادرکنندگان فرآوردههای نفتی طی دو سال گذشـته در جهت ایجاد نهـاد رگولاتوری
اصلاح نحوه محاسبه قیمت نفت خام ورودی پالایشگاههای مادر بر اساس قیمتهای واقعی فروش وزارت نفت پیشنهاد آزادسازی قیمت نفت کوره و نفت سفید با هدف امکان دسترسی صنایع پاییندستی به خوراک سالم ساماندهی ثبت اسناد منشأ تولید پالایشگاههای مادر، پتروشیمیها و صنایع پاییندستی از ابتدای زنجیره تولید تا انتهای آن، ضمن همکاری با معاونت برنامهریزی وزارت نفت، ایجاد مکانیسم ارزشگذاری گمـرکی برای فرآوردههای نفتی ضمـن همـکاری و نظارت معاونت برنامهریزی وزارت نفت و اداره بررسی و تعیین ارزش گمرک ایران ،تلاش برای اصلاح سازوکار قیمتگذاری خوراک موردنیاز واحدهای تولیدی ضمن همکاری و نظارت کارگروه تنظیم بازار، سازمان حمایت مصرفکنندگان و تولیدکنندگان و شورای رقابت
هدف طرح
تقویت و رونق تولید صادرات محور از طریق:
ایجاد مکانیسم برای تنظیم مناسبات در بازار فرآوردههای نفتی
ایجاد سهولت و تضمین دسترسی مستمر واحدهای تولیدی به مواد اولیه موردنیاز آنها
رفع موانع تولید و توسعه صادرات کشور از طریق نظارت مستمر بر بازار فرآوردههای نفتی
مراحل اجرای طرح
تشکیل کمیته تخصصی ساماندهی عرضه مواد اولیه (خوراک) موردنیاز واحدهای تولیدی پاییندستی متشکل از سازمانها و ادارات و تشکلها با نظارت کارگروه تنظیم بازار، تعیین نحوه قیمتگذاری و عرضه مواد اولیه (خوراک) موردنیاز واحدهای تولیدی تشکیل کارگروه تخصیص مواد اولیه (خوراک) با نظارت وزارت صمت، تعیین نحوه عرضه مواد اولیه (خوراک) موردنیاز واحدهای تولیدی در بورس، تعیین شرایط فروش فرآوردههای نفتی مازاد بر تقاضای واحدهای تولیدی
اعضاء کمیته تخصصی ساماندهی عرضه مواد اولیه موردنیاز واحدهای تولیدی پاییندستی
معاونت برنامه ریزی وزارت نفت، شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران، سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان، معاونت امور صنایع وزارت صنعت، معدن و تجارت، معاونت بازرگانی داخلی وزارت صنعت، معدن و تجارت
انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پالایش نفت، اتحادیه صادرکنندگان فرآوردههای نفت، گاز و پتروشیمی ایران، شرکت بورس کالای ایران/ شرکت بورس انرژی ایران (حسب مورد) نماینده تشکلها و شرکتهای پائیندستی (به پیشنهاد اتحادیه و با تأیید اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران بنا به موضوع مرتبط)
وظایف کمیته تخصصی ساماندهی عرضه مواد اولیه موردنیاز واحدهای تولیدی پاییندستی
بررسی و تأیید پیشنهادهای مربوط به نحوه قیمتگذاری و عرضه مواد اولیه (خوراک) موردنیاز واحدهای تولیدی و ارائه طرح نهایی جهت تصویب به کارگروه تنظیم بازار، تأیید و ابلاغ میزان کف عرضه مواد اولیه (خوراک) موردنیاز واحدهای تولیدی در بورس
کارگروه تخصیص مواد اولیه وزارت صمت
کارگروه تخصیص مواد اولیه (خوراک) کارگروهی است که تحت نظارت وزارت صنعت، معدن و تجارت با مشارکت انجمن و اتحادیه تشکیل و بر اساس راستی آزمایی در خصوص پروانههای بهرهبرداری و بررسی ظرفیتهای تولید واحدهای صنعتی نسبت به تعیین سهمیه مواد اولیه موردنیاز واحدهای تولیدی جهت خرید از بورس اقدام میکند.
نحوه قیمتگذاری و عرضه مواد اولیه
دستورالعمل تعیین قیمت و عرضه مواد اولیه (خوراک) موردنیاز واحدهای تولیدی توسط انجمن صنفی پالایش نفت و اتحادیه به کمیته تخصصی پیشنهاد و پس از تأیید کمیته مذکور جهت تصویب نهایی به ستاد تنظیم بازار ارائه میگردد.
دستورالعمل تعیین قیمت سایر کالاها توسط کمیته تخصصی تهیه و جهت تصویب نهایی به ستاد تنظیم بازار ارائه میگردد.
نحوه عرضه مواد در بورس
عرضه تمام مواد اولیه (خوراکهای) موردنیاز واحدهای تولیدی توسط پالایشگاههای مادر و پالایشگاههای میانی از طریق بورس انجام میگیرد. بهمنظور تنظیم و مدیریت بازار محصولات عرضهشده در بورس انجمن و اتحادیه فهرست پیشنهادی کف عرضه مواد اولیه (خوراک) موردنیاز واحدهای تولیدی را بر اساس برنامه تولید هر پالایشگاه (اعم از پالایشگاه مادر و میانی) تهیه و پس از تأیید کمیته تخصصی به آنها ابلاغ مینمایند. مقدار کف عرضه مواد اولیه (خوراک) موردنیاز واحدهای تولیدی در بورس میبایست از سوی تمام عرضهکنندگان این فرآوردهها برای دورههای 3 ماهه به کمیته تخصصی ارائه گردد. عدم رعایت کف عرضه تعیینشده به دلایل فنی و فورس ماژور، با پیشنهاد انجمن و اتحادیه و تأیید کمیته تخصصی بلامانع خواهد بود.
شرایط فروش فرآوردههای نفتی مازاد بر تقاضای واحدهای تولیدی
مازاد عرضه مواد اولیه موردنیاز واحدهای تولیدی به سایر خریداران با نرخ پایه عرضه شده و بدون سقف رقابت بهصورت ارزی و ریالی در بورس فروخته میشود. صادرات انواع مواد اولیه موردنیاز واحدهای تولیدی تنها در صورتی مجاز است که نیاز واحدهای تولیدی داخلی به مواد اولیه بهطور کامل تأمینشده باشد
عرضه سهمیه مواد اولیه واحدهای تولیدی و عرضههای آزاد بورس در روزهای متفاوت از هم انجام میگیرند. بهطوریکه در عرضه اول مواد اولیه فقط به واحدهای تولیدی متقاضی بر اساس سهمیه تعیینشده در کارگروه تخصیص مواد اولیه فروخته میشود و عرضه بعدی به سایر خریداران اختصاص مییابد
سازمان حمایت مصرفکنندگان و تولیدکنندگان با همکاری کلیه سازمانها و دستگاههای عضو کمیته تخصصی بر هرگونه عملیات خریداران و فروشندگان مطابق مفاد دستورالعمل تنظیم بازار مواد اولیه موردنیاز واحدهای تولیدی نظارت مینمایند
ثبت اسناد خوراک ورودی پالایشگاههای مادر و پتروشیمیها و منشأ تولید فرآوردهها از سوی پالایشگاههای مادر، میانی و واحدهای تولیدی صنایع پاییندستی و همچنین درج کلیه اطلاعات معاملات اعم از خرید، فروش، صادرات و وارداتی در سامانههای ثبت معاملات الکترونیک فرآوردههای نفتی (ثامن) و جامع تجارت ایران انجام میشود
مزیت نفـت و گاز ایران موهبتی است که همه کشور میبایست از آن بهرهمند شوند؛
در هر جا از زنجیره تولید مزیت خوراک کشور حبس و به هر دلیل به صنایع پاییندستی تسری نیابد، رانت تلقی میگردد و رانت خود بزرگترین مشوق برای خام فروشی است؛ بنابراین ایجاد نهاد تنظیمگر (رگولاتوری) در صنعت نفت آغازی برای اقتصـادی آزاد و قانونمـند است.
نظارت بر عرضه و تقاضا
سازمان حمایت مصرفکنندگان و تولیدکنندگان با همکاری کلیه سازمانهای عضو کمیته تخصصی در بخش نظارت موارد زیر را ملاک عمل قرار میدهند:
هرگونه خرید، فروش، واگذاری و جایگزینی مواد اولیه (خوراک) موردنیاز واحدهای تولیدی خریداریشده از بورس در بازار، سایتهای اینترنتی، فضای مجازی و همچنین حمل مواد اولیه خریداریشده به محلی غیر از نشانی محل کارخانه و انبارهای مندرج در سامانه جامع انبارها ممنوع است.
بورسهای کالا و انرژی اطلاعات ریز معاملات خریداران مواد اولیه (خوراکها) را هرماه برای سازمان حمایت مصرفکنندگان و تولیدکنندگان و سایر مراجع ذیصلاح ازجمله کمیته تخصصی بنا به شرح وظایف تعیینشده در این دستورالعمل حسب درخواست ارسال مینمایند.
نظارت بر مصرف مواد اولیه خریداریشده از شرکتهای بورس، توسط سازمان حمایت و سازمانهای صنعت، معدن و تجارت استانها و اتحادیه مطابق ضوابط و دستورالعملهای آن سازمان صورت پذیرفته و با تخلفات مربوطه مطابق قانون برخورد میگردد.
در صورت غیرفعال بودن واحدهای تولیدی صنایع پاییندستی و عدم همکاری خریداران مواد اولیه (خوراک) در ارائه اطلاعات درخواستی به کمیته تخصصی، دستگاههای نظارتی و تشکلها (انجمن و اتحادیه)، با اعلام نظر رسمی کمیته تخصصی به سازمان حمایت جهت تعلیق یا غیرفعال سازی مجوز خرید آنها اقدام میگردد. این موضوع نافی وظایف نظارتی شرکتهای بورس کالا و انرژی ایران، انجمن و اتحادیه نیست.
درصورتیکه شرکتهای بورس در چارچوب قوانین و مقررات مربوطه رأساً نسبت به انسداد کد بورس واحدهای خریدار مواد اولیه (خوراک) موردنیاز واحدهای تولیدی اقدام نمایند، میبایست مشخصات و دلایل انسداد آنها را ظرف مدت معین به کمیته تخصصی و سازمان حمایت جهت تصمیمگیری نهایی اعلام کنند.