صدیقه سعیدی – بازرگان و عضو هیئت مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفت، گاز و پتروشیمی ایران
در زنجیره تولید و صادرات فرآورده‌های نفتی خصوصاً قیر، به نوعی هم تولید کننده و هم بازرگان مغبون محسوب می‌شوند، چراکه بازرگان قیمت ثابتی برای صادرات ندارد و خصوصاً در معاملات بزرگ که زمان ارسال چند ماهه نیاز دارد، اطمینانی به فراهم آوری وکیوم باتوم مورد نیاز توسط کارخانه نداشته و از سوی دیگر با توجه به تغییرات قیمتی خوراک، در تعیین قیمت نیز دچار سردرگمی می گردد.
این وضعیت، بازرگانان را در تامین خواسته های مشتری های بین‌المللی ناتوان کرده و منجر به کاهش صادرات شده، قدرت چانه‌زنی را از آنان سلب نموده و در نهایت در مناقصه های بین المللی مهجور می گردند .
چنین جریانی در سطح ملی، میزان مالیات پرداختی به دولت و ارزآوری را دچار خدشه کرده و انگیزه فعالیت سرمایه‌گذاران و کارآفرینان این بخش را منفعل خواهد کرد .
در این میان پالایشگاه‌ها نیز با مدیریت عرضه و عرضه قطره چکانی خوراک واحدهای تولیدی باعث رقابت کاذب شده و با پنهان‌کاری میزان تولید خوراک خود عملاً به این مشکلات دامن می‌زنند .
در صورت اعلام هفتگی میزان تولید خوراک توسط پالایشگاه‌ها، واحدهای تولیدی متناسب با تقاضاهای خود و بدون رقابت ناسالم، قادر به تامین خوراک خود بوده و می توانند بر روی تولید با ارزش افزوده متمرکز باشند . این همکاری در نهایت به بازرگانان نیز تسری یافته و زمینه را برای تامین ارز و منافع ملی هموار خواهد کرد .
در صورت احراز و تصویب نهاد تنظیم گر رگولاتوری، شرایط تولید، عرضه و صادرات فرآورده‌های نفتی منظم شده و زنجیره تولید و عرضه از مبدا تا مقصد نهایی که خریدار خارجی است به درستی عمل خواهند کرد .
به بیان اقتصادی، رقابت بهترین تنظیم گر است و بازارهای رقابتی بیشترین کارایی را ایجاد می کنند اما در بازار رقابتی ایران که به انحاء مختلف، شکست بازار اتفاق می‌افتد، نیاز به برقراری این نهاد تنظیم گر احساس شده و هرج و مرج اقتصادی به فضای رقابتی سالم در جهت دستیابی به توسعه اقتصادی تغییر خواهد یافت .
تاسیس نهاد رگلاتوری یعنی کنترل و هدایت بر اساس قاعده، اصل، روش یا قانون و این نهاد تنظیم گر بطور مستقیم در تولید نظم ایجاد می کند و بطورغیر مستقیم موجب رشد و تعالی تجارت در کشور می شود . این نهاد اجازه نمی دهد انحصارگران در خط اول زنجیره یا حتی در مسیرهای میانی بخاطر زیاده طلبی موجب اختلال در بازار شوند و پروسه توزیع به مشکل برخورد کند.
رگولاتوری تعیین خواهد کرد که مواد اولیه توسط چه کسی، به چه مقدار و قیمت در اختیار گروه پائین تر قرار گیرد. این مهم اول برای دستیابی به کارایی بیشتر و دوم به خاطر ملاحظات عدالت‌طلبانه و برابرخواهانه است تا هم فساد کاهش یافته و سودهای بادآورده برای گروهی و کمبود و جیره بندی برای گروهی دیگر بوجود نیامده، عدم توازن در اطلاعات ایجاد نشده، خدمات مستمر بوده، رفتارها ضدرقابتی و قیمت‌گذاری ها آمرانه نباشد و خلاصه کلام اینکه نظم بیشتری بر زنجیره ارزش حاکم گردد.
در صنعت نفت، جنس و نوع کار بدین گونه است که صنایع پایین‌دستی نرخ بازگشت سرمایه و اشتغال‌زایی بسیار بیشتری نسبت به صنایع میانی و بالادستی دارند. لذا بسیاری از سرمایه داران متمایل به سرمایه گذاری در این بخش هستند اما قبل از آن نیاز به عقلانیت، تناسب و برنامه‌ریزی است. زیرا تولید در این صنعت پیوسته است و محصول یک بخش به‌عنوان خوراک بخش دیگر مورداستفاده قرار می‌گیرد. پس مهم است که نهادی ناظر روابط مابین اجزاء مجموعه زنجیره ارزش را نظارت کند تا در نهایت هم در سطح خرد و هم در سطح کلان ، کشور عزیزمان منتفع گردد.