علی شمس اردکانی، عضو اتاق بازرگانی ایران و تحلیلگر مسائل انرژی در گفت و گو با "نفت خبر" به شرایط پیچیده ایران بعد از لغو احتمالی تحریم های نفتی پرداخت و به سوالات ما پاسخ داد:
در روزهایی که احتمال لغو تحریم های نفتی ایران هر روز قوت می گیرد، شرایط ایران در بازار بین المللی برای فروش نفت را چگونه می بینید؟
پس از یک قرن برای اولین بار تقاضا برای نفت کاهش یافته است. بر روی کاغذ، نفت زیاد خرید و فروش می شود اما تقاضای واقعی در بازار بتدریج در حال کاهش است. امروز بازار جهانی با مازاد عرضه و کاهش تقاضا مواجه است. در نیمه دوم سال 2020 تقاضا به کمتر از صد میلیون بشکه رسید و اکنون هم تقاضا سالی کمتر از یک درصد(8/0%) کاهش می یابد. این یعنی تا سال 2030 حدود هشت درصد دیگر از میزان تقاضای جهانی نفت کاسته خواهد شد و به 90 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. از این سال به بعد تحت تاثیر توسعه انرژی های تجدیدپذیر و مسائل محیط زیستی، این روند کاهشی تقاضا تشدید می شود. همین امر بوده که امریکایی ها را به لحاظ صرفه اقتصادی مجبور کرده تا در تولید نفت غیرمتعارف سرمایه گذاری کند. با این حال تقاضای نفت، متاسفانه جا برای فروش نفت متعارف باز نشده است. با توجه به این امر که تقاضای کل در حال کاهش است، هر کشوری هر میزان سهم را در بازار فروش از دست بدهد، بسیار مشکل است که سهم خود در بازار را بازپس گیرد. در این میان به سخنان افرادی که می گفتند تحریم ها ورق پاره است یا توان تولید داخلی را تقویت کرده است و ... فکر کنید.
در این بین بازارهای اصلی نفت ایران کجاست؟
بطور کلی بازارهای رشد یابنده در دوران جدیدی که کاهش تقاضا آغاز شده، چین و هند و بعضا کره جنوبی هستند. من متاسفم که مدیران نفتی کشور سال ها قبل پالایشگاه نفت ایران را در کره جنوبی و آفریقای جنوبی از دست دادند. چه کسی زیر قرارداد فروش پالایشگاه نفت ایران در کره جنوبی را امضا کرد؟ اکنون این پالایشگاه در اختیار آرامکوی عربستان سعودی است.
این روزها اخباری از توافقات ایران و عربستان منتشر می شود. آیا فکر نمی کنید می توان با عربستان بعد از تحریم ها، همکاری هایی برای فروش نفت داشت؟
ریاض هرگز کمکی به ایران در روند فروش نفت نخواهد کرد و هر تصوری در این زمینه، خوش خیالی است. جوجه را گربه پس نخواهد داد! بیست سال زکی یمانی تلاش کرد که یک بشکه نفت از سهم ایران را کاهش دهد. تردید نکنید که عربستان سهم ایران در بازار را در غیاب کشورمان، هرگز پس نخواهد داد.
راهکار بازپس گیری سهم ایران در بازار جهانی نفت چیست؟
راه حل ما این است که مشابه سند همکاری که بین ایران و چین منعقد شد را با هند، بعنوان یکی دیگر از اصلی ترین کشورهای مصرف کننده انرژی داشته باشیم. با این حال در شرایطی که تقاضای کل در بازار رو به نزول است، کشوری نمی تواند بازار جدیدی ایجاد کند یا بازاری را پس بگیرد.
برخی معتقدند در هر حال ایران نفت خود را خواهد فروخت چراکه کشور خریدار هم در مقابل به ایران کالا می فروشد. نظر شما چیست؟
مردم جهان با هم تعامل و معامله دارند اما در هر بازاری که وارد می شوید باید با دست پر بروید تا با دست پر بازگردید. اما مشکل ما این است که بروکرات های نفتی ما نتوانستند مسئولین اقتصادی کشور را متوجه کنند که پول نفت را صرف بودجه های جاری نباید کرد. هنوز در وزارت نفت افرادی هستند که از قیمت فرآورده ارزان در داخل کشور دفاع می کنند. نتیجه آن شده که منابع را مصرف کردیم بی آنکه تبدیل به سرمایه کنیم.